Nghệ thuật không chỉ để ngắm

Ra mắt độc giả Việt Nam vào nửa đầu năm nay, tác phẩm nhanh chóng cho thấy sức hút khi chỉ sau một tuần phát hành đã bán hết lượt in đầu, minh chứng cho sự yêu thích đặc biệt không chỉ của độc giả yêu văn chương mà còn là người đam mê nghệ thuật.

Chuyến du hành nghệ thuật

Schlesser là tác giả của nhiều tiểu luận có giá trị về nghệ thuật và được công nhận là một trong những học giả có nhiều ảnh hưởng trong thế giới nghệ thuật đương đại. Với mong muốn mang các tác phẩm hội họa nói riêng, nghệ thuật nói chung đến gần hơn nữa với đông đảo độc giả, ông đã có sự kết hợp vô cùng đặc biệt.

Tác giả Thomas Schlesser đã kết hợp khéo léo giữa chuyên môn lịch sử nghệ thuật với tính hư cấu hấp dẫn. Ảnh: La Croix

Tiểu thuyết xoay quanh cô bé Mona 10 tuổi bỗng dưng một ngày mắt tối sầm lại và không thấy gì. Tuy thị lực nhanh chóng được phục hồi sau đó, nhưng không có gì bảo đảm bi kịch ấy sẽ không lặp lại và trở thành mãi mãi. Nguyên nhân gây ra điều này cũng là bí ẩn, vì vậy cha mẹ cô bé đã được khuyến khích thử nhiều phương pháp, từ xét nghiệm, chụp, chiếu, thôi miên cho đến điều trị tâm lý…

Vì bận rộn mà việc trị liệu hàng tuần với bác sĩ tâm lý được giao cho ông ngoại cô bé – Henry – đảm nhận. Tuy vậy, ông lại có cách suy nghĩ khác với con cái, khi thay vì đưa Mona đến gặp bác sĩ, ông lại đưa cô bé đến các viện bảo tàng để ngắm nhìn và cùng thảo luận về những tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng.

Vậy là suốt 52 tuần họ đã có 52 chuyến viếng thăm các bảo tàng lớn của nước Pháp, từ Louvre, Orsay đến Beaubourg, được nhìn ngắm những kiệt tác từ thời Phục hưng đến đương đại rồi hiện đại, của Botticelli, Raphael, Michelangelo cũng như Frida Kahlo, Paul Cezanne, Monet, Manet, Van Gogh…

Và không chỉ dừng ở các tác phẩm hội họa, đó còn là những sáng tạo vượt khỏi khung tranh: ảnh chụp, điêu khắc cũng như những tác phẩm sắp đặt… mang nhiều thông điệp, câu chuyện cũng như ý nghĩa.

Chuyến du hành đó đã mang màu sắc đến với thế giới của Mona, và có thể nói trước khi màn tối buông xuống, cô bé đã được nhìn ngắm thế giới đa sắc màu, hiểu được ý nghĩa của từng các tác phẩm lẫn điều các nghệ sĩ – người sáng tạo gửi gắm cũng như áp chúng vào chính câu chuyện mình đang gặp phải.

Với kiến thức chuyên ngành uyên bác lẫn có cách tiếp cận dễ hiểu, dễ theo dõi, trong từng chương đại diện cho từng tác phẩm, Schlesser như đưa độc giả vào một “giảng đường đại học” để có thêm hiểu biết và khám phá những điều đặc biệt mắt đang nhìn thấy.

Ở đó ông dùng từ ngữ mô tả các tác phẩm, sau đó đi sâu vào các yếu tố nổi trội: trường phái nghệ thuật gì, bối cảnh ra đời khi nào, người sáng tác là ai, cảm hứng đến từ đâu, qua đó mang ý nghĩa gì…

Qua sự dẫn lối ấy, độc giả như có cơ hội bước lên chuyến tàu nghệ thuật mở rộng ra cả hai chiều kích không – thời gian. Theo đó, từ Louvre đến Orsay rồi Beaubourg, niên đại của các tác phẩm tiệm cận dần với ngày hiện tại và chúng cũng dần mang nhiều câu chuyện và ý nghĩa hơn.

Bằng cách tiếp cận cả trực tiếp và gián tiếp, cuốn sách đã mang đến nhiều thông tin thú vị. Chẳng hạn qua đây ta biết tranh phong cảnh thường bị xem là hội họa hạng hai ra sao trong thời điểm mà các tác phẩm tôn giáo vẫn chiếm chủ lưu. Hay các nghệ sĩ nữ đã phải khó khăn để chứng minh mình thế nào trong giai đoạn mà định kiến giới vẫn rất nặng nề… Bên cạnh đó, đa dạng phong cách cũng được giới thiệu, và đời sống cá nhân của các tên tuổi lớn cũng hiện lên một cách sống động…

Không dừng ở đó, trong từng chương sách, Schlesser cũng dần hướng độc giả đến các thông điệp những tác phẩm này ẩn chứa, từ học cách đón nhận (Botticelli), mỉm cười với cuộc sống (Da Vinci), giải phóng bản thân khỏi vật chất (Michelangelo)… đến những gì tổn thương ta sẽ khiến ta mạnh hơn (Frida Kahlo) cũng như vạn vật là phù du (Monet)…

Đôi mắt của Mona do Nhã Nam và NXB Phụ nữ Việt Nam ấn hành, Châu Anh dịch. Ảnh: Minh Anh

Tài năng trong hư cấu

Trong một tác phẩm được kể song song với tính hư cấu, tác giả cũng cho thấy sự sáng tạo đặc biệt khi áp chính những thông điệp này vào câu chuyện của Mona. Bởi từ khi trải qua cơn mù đột ngột, rất nhiều biến cố đã xảy ra trong gia đình nhỏ của cô bé, từ chuyện cha mẹ lục đục, người bố trầm uất vì kinh doanh không thuận lợi cho đến người bạn thân chuyển trường…

Những tưởng điều này sẽ hạ gục Mona, nhưng chính những phút giây cùng ông ngoại khám phá nghệ thuật, cô bé đã được chữa lành thông qua màu sắc, hình khối và bên cạnh đó là được tiếp thêm sức mạnh bởi chính câu chuyện của những tài năng sáng tạo – những người không ít thì nhiều đã bị thử thách bởi cuộc sống và thậm chí khi không còn nữa, thì khả năng đặc biệt mới được nhìn nhận.

Có chuyên môn trong lĩnh vực lịch sử nghệ thuật, nhưng qua cuốn sách này, Schlesser cũng tạo được sự hấp dẫn bằng cách kể chuyện gần gũi, chân thành. Cách ông khai thác tình yêu của ông ngoại dành cho cháu mình, tình thương của cha mẹ dành cho cô bé… vô cùng cảm động.

Và không chỉ các nhân vật chính này, mà mọi nhân vật phụ trong tuyến truyện thứ 2 đều mang đến những hình ảnh tươi sáng, mang thông điệp tích cực, hướng ta đến ánh sáng.

Không dừng ở đó, Schlesser cũng biết cách duy trì sự thu hút đến cuối cùng, khi xây dựng câu chuyện về bà ngoại Colette “bí ẩn” – người mà cả ông ngoại lẫn mẹ cô bé không muốn nhắc đến. Vì sao lại thế và người phụ nữ này ẩn chứa điều gì? Bằng sự tò mò con trẻ và những định mệnh sắp đặt, Mona đã dẫn độc giả khám phá một cuộc đời cũng đầy biến động.

Không khó thấy tuy mọi tình tiết đều xoay quanh bi kịch có thể không nhìn thấy gì bất cứ lúc nào của Mona, nhưng mỗi nhân vật trong tác phẩm cũng có những nỗi buồn, những tổn thương và những vết hằn sâu riêng. Và qua chính hành trình thấu hiểu, chia sẻ với nhau, họ đã bước đi dưới ánh mặt trời, hướng đến những điều tươi đẹp vẫn còn ngoài kia.

Với thông điệp ý nghĩa, cốt truyện vừa gần gũi, chân thành lại vừa hấp dẫn, cộng thêm vốn kiến thức về lịch sử nghệ thuật uyên bác, Đôi mắt của Mona là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa câu chuyện, thông điệp lẫn chủ đề, qua đó nhắc nhở ta về khả năng “hồi sinh” của tinh thần con người bằng cái đẹp, sự kết nối và niềm tin vào ánh sáng dù trong khoảnh khắc tưởng chừng tối tăm nhất.

Cũng bởi thế không quá khó hiểu vì sao cuốn sách lại được yêu thích ở Việt Nam và nhiều quốc gia khác. Tính đến nay, tác phẩm đã xuất bản tại 60 quốc gia (có 25 nước đã mua bản quyền từ trước khi bản gốc ra mắt), được dịch ra 32 ngôn ngữ, lọt vào danh sách 100 cuốn sách của năm 2024 do tạp chí Lire bình chọn và đang được chuyển thể thành phim.

Minh Anh