Nghị định mới về khuyến công: Thích ứng với bối cảnh mới

Yêu cầu thực tiễn

Nghị định số 45/2012/NĐ-CP của Chính phủ về khuyến công (Nghị định 45), sau hơn 10 năm triển khai, đã góp phần quan trọng vào việc huy động nguồn lực, thúc đẩy phát triển công nghiệp nông thôn, hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh đổi mới sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh. Các mô hình trình diễn kỹ thuật, hoạt động đào tạo nghề, ứng dụng máy móc tiên tiến hay khuyến khích sản xuất sạch hơn đã mang lại nhiều hiệu quả rõ rệt, tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, đóng góp vào xây dựng nông thôn mới.

Thiết bị được hỗ trợ từ nguồn kinh phí khuyến công tại Công ty Cổ phần Đầu tư Thương mại Xuất nhập khẩu Tuấn Long (Đăk Lăk). Ảnh: SCT Đăk Lăk

Tuy nhiên, cùng với sự thay đổi nhanh chóng của đời sống kinh tế - xã hội, những quy định trong Nghị định 45 dần bộc lộ hạn chế. Đặc biệt, cơ cấu tổ chức chính quyền địa phương đã thay đổi với sự rút gọn và phân định rõ rang giữa cấp tỉnh, cấp xã. Các định hướng phát triển công nghiệp, thương mại cũng đã dịch chuyển mạnh sang kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế số. Trong khi đó, một số khái niệm, nguyên tắc và cơ chế hỗ trợ tại Nghị định 45 không còn phù hợp, làm khó cho côgn tác triển khai của địa phương.

Chính vì thế, tại Hội nghị tổng kết 10 năm thi hành Nghị định số 45 tổ chức vào cuối năm 2023, lãnh đạo Bộ Công Thương đã chỉ rõ, khung pháp lý khuyến công cần được tiếp tục hoàn thiện, phải đủ mạnh và khả thi để tạo động lực phát triển bền vững công nghiệp nông thôn trong giai đoạn mới. Lãnh đạo Bộ Công Thương cũng đề nghị nghiên cứu, sửa đổi toàn diện nghị định, khắc phục các vướng mắc trong cơ chế phối hợp, phân cấp, cũng như tăng cường yếu tố đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong hoạt động khuyến công.

Thực hiện chỉ đạo đó, các đơn vị chức năng thuộc Bộ đã nghiên cứu, sửa đổi trình Bộ để Bộ trình và được Chính phủ phê duyệt, ban hành Nghị định số 235/2025/NĐ-CP ngày 27/8/2025 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 45 (Nghị định 235). Đây không chỉ là sự kế thừa mà còn là bước điều chỉnh kịp thời, đảm bảo chính sách khuyến công bắt nhịp với yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.

Những điểm mới phù hợp hơn, thực chất hơn

Điểm đầu tiên và quan trọng nhất trong Nghị định 235 là việc điều chỉnh đối tượng áp dụng. Chính sách khuyến công nay mở rộng và cụ thể hóa cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã, hộ kinh doanh trực tiếp đầu tư sản xuất công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp; đồng thời bổ sung cơ sở áp dụng sản xuất sạch hơn, tiêu dùng bền vững, hay doanh nghiệp đầu tư hạ tầng cụm công nghiệp. Nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú cũng được ghi nhận là đối tượng thụ hưởng chính sách, đây là động thái cho thấy sự coi trọng giá trị truyền thống gắn với phát triển kinh tế.

Cơ sở sản xuất do nữ làm chủ được ưu tiên hỗ trợ từ nguồn kinh phí khuyến công. Ảnh Mỹ Thanh

Về thẩm quyền phê duyệt, Nghị định mới phân cấp từ Thủ tướng Chính phủ xuống Bộ Công Thương trong việc quyết định chương trình khuyến công quốc gia. Đây là thay đổi tất yếu, phù hợp với xu hướng phân quyền, phân cấp, vừa rút ngắn thủ tục, vừa nâng cao tính chủ động, trách nhiệm của bộ ngành trong triển khai chính sách.

Đặc biệt, Nghị định đã bổ sung khái niệm và nội dung mới: Sản xuất - tiêu dùng bền vững, chuyển đổi số trong hoạt động khuyến công. Những điều chỉnh này thể hiện rõ định hướng phát triển công nghiệp không chỉ dựa trên tăng trưởng về lượng, mà còn chú trọng đến hiệu quả sử dụng tài nguyên, bảo vệ môi trường, khuyến khích đổi mới sáng tạo và hội nhập vào xu thế kinh tế số. Đây cũng chính là điểm khắc phục khoảng trống mà Nghị định 45 trước đây chưa đề cập đầy đủ.

Ở phương diện nội dung hoạt động, Nghị định 235 mở rộng, đa dạng hơn: Hỗ trợ đào tạo nghề gắn với nhu cầu thực tế; xây dựng mô hình trình diễn kỹ thuật, ứng dụng công nghệ mới; phát triển sản phẩm công nghiệp nông thôn qua hội chợ, triển lãm, bình chọn sản phẩm tiêu biểu; hỗ trợ nghệ nhân bảo tồn và phát triển nghề thủ công mỹ nghệ; xúc tiến đầu tư phát triển cụm công nghiệp gắn với xử lý môi trường. Rõ ràng, khuyến công không chỉ dừng lại ở việc “hỗ trợ sản xuất” mà còn là khung chính sách tổng thể, bao trùm từ khâu đào tạo, sản xuất, tiếp thị, đến bảo vệ môi trường và gìn giữ giá trị văn hóa.

Một thay đổi đáng chú ý khác là cập nhật danh mục ngành nghề được hưởng chính sách. Ngoài những ngành truyền thống như chế biến nông - lâm - thủy sản, cơ khí, dệt may, da giày, nay nghị định bổ sung các ngành công nghệ cao, công nghiệp sạch, tiết kiệm năng lượng, công nghiệp môi trường, năng lượng thân thiện môi trường. Đồng thời, có ưu tiên đặc biệt cho các cơ sở do phụ nữ, người dân tộc thiểu số làm chủ. Đây là điểm tiến bộ, phản ánh sự quan tâm đến yếu tố bình đẳng giới và phát triển bao trùm.

Về cơ chế tài chính và tổ chức thực hiện, Nghị định mới làm rõ hơn trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước từ trung ương đến địa phương, đồng thời thay thế, bãi bỏ những quy định đã lỗi thời, không còn phù hợp. Các đề án khuyến công đã được phê duyệt trước thời điểm nghị định có hiệu lực vẫn tiếp tục triển khai, đảm bảo tính ổn định và không gây gián đoạn cho hoạt động tại địa phương.

Có thể thấy, doanh nghiệp, cơ sở sản xuất ở nông thôn chính là nhóm thụ hưởng trực tiếp và rõ rệt nhất từ những thay đổi của Nghị định 235.

Về cơ hội tiếp cận hỗ trợ, việc mở rộng đối tượng và cập nhật danh mục ngành nghề sẽ giúp nhiều cơ sở sản xuất nhỏ có cơ hội nhận hỗ trợ đào tạo nghề, ứng dụng công nghệ, xúc tiến thương mại, xử lý môi trường. Đây là cú hích quan trọng để doanh nghiệp, cơ sở vượt qua hạn chế cố hữu về vốn, công nghệ và kỹ năng quản lý.

Về năng lực cạnh tranh, nhờ chính sách ưu tiên chuyển đổi số và sản xuất sạch hơn, doanh nghiệp ở nông thôn có điều kiện cải thiện quy trình, tiết kiệm chi phí, nâng cao chất lượng sản phẩm. Sự hỗ trợ về nhãn hiệu, hội chợ, triển lãm còn mở ra cơ hội tiếp cận thị trường mới, từng bước đưa sản phẩm nông thôn tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị trong nước và quốc tế.

Về phát triển bền vững, việc bổ sung tiêu chí ưu tiên cho cơ sở do phụ nữ, người dân tộc thiểu số làm chủ sẽ tạo ra môi trường cạnh tranh công bằng hơn, đồng thời khuyến khích phát triển bao trùm. Điều này không chỉ nâng cao vị thế của nhóm yếu thế trong sản xuất - kinh doanh mà còn góp phần ổn định xã hội ở nông thôn.

Cuối cùng, doanh nghiệp sẽ được hưởng lợi từ cơ chế phân cấp mới, khi Bộ Công Thương trực tiếp phê duyệt chương trình khuyến công quốc gia, giảm thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian tiếp cận chính sách. Đây chính là yếu tố giúp khuyến công đi vào thực chất, tránh tình trạng “chính sách trên giấy” khó triển khai xuống cơ sở.

Việc sửa đổi, bổ sung Nghị định số 45 bằng Nghị định 235 đã khắc phục những bất cập về phân cấp, chồng chéo trong tổ chức thực hiện, sự lạc hậu về khái niệm và nội dung hỗ trợ đã được giải quyết. Chính sách khuyến công giờ đây đã khoác lên “chiếc áo mới” - hiện đại hơn, bao quát hơn và thực chất hơn.

Hải Linh