Nghiêm cấm mua bán bào thai

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu kết luận. Ảnh: Hồ Long

Mở rộng khái niệm mua bán người

Tiếp tục Phiên họp chuyên đề pháp luật sáng nay, 13.8, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về dự án Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi).

Trình bày Báo cáo một số vấn đề lớn tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nêu rõ, một số ý kiến ĐBQH đề nghị bổ sung hành vi mua bán bào thai vào khoản 1, Điều 2 của dự thảo Luật để làm cơ sở đấu tranh phòng, chống hiệu quả thực trạng thỏa thuận mua bán người khi còn đang là bào thai.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga trình bày Báo cáo một số vấn đề lớn về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi). Ảnh: Hồ Long

Thường trực Ủy ban Tư pháp nhận thấy, bào thai chưa được xác định là con người nên việc quy định mua bán bào thai trong khái niệm mua bán người là không phù hợp. Tuy nhiên, trên thực tế đang diễn ra tình trạng mua bán bào thai nhằm mục đích mua bán đứa trẻ sau khi được sinh ra và việc thỏa thuận mua bán này là tiền đề của hành vi mua bán người.

“Vì vậy, để bảo đảm phòng ngừa, ngăn chặn từ sớm, phúc đáp yêu cầu thực tiễn, tiếp thu ý kiến ĐBQH, Điều 3, dự thảo Luật được bổ sung 1 khoản quy định về hành vi bị nghiêm cấm: mua bán bào thai; thỏa thuận mua bán người từ khi còn đang là bào thai”, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nhấn mạnh.

Về khái niệm “mua bán người”, có ý kiến ĐBQH đề nghị rà soát, nội luật hóa đầy đủ hơn các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Có ý kiến cho rằng, khái niệm mua bán người cần phù hợp với quy định của Bộ luật Hình sự, các văn bản hướng dẫn và tình hình thực tế.

Thường trực Ủy ban Tư pháp nhận thấy, khái niệm mua bán người trong dự thảo Luật cơ bản đã bảo đảm tính thống nhất, tính đồng bộ của hệ thống pháp luật, phúc đáp yêu cầu thực tiễn trong đấu tranh phòng, chống mua bán người, bảo đảm tiệm cận với các điều ước quốc tế về phòng, chống mua bán người mà Việt Nam là thành viên. Theo đó, khái niệm mua bán người đã kết hợp đủ 3 yếu tố (hành vi, mục đích, thủ đoạn).

Đặc biệt, khái niệm mua bán người trong dự thảo Luật đã mở rộng hơn một số nội dung so với pháp luật hiện hành, trong đó có nội dung người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi thì chỉ cần yếu tố hành vi và mục đích là đã bị coi là hành vi mua bán người và như vậy, họ cũng được bảo vệ như người dưới 16 tuổi. Quy định này cũng phù hợp với Công ước của Liên Hợp Quốc về Quyền trẻ em.

Cùng với việc mở rộng khái niệm mua bán người thì các biện pháp xử lý khác cũng sẽ được xem xét áp dụng bên cạnh biện pháp xử lý hình sự; điều này sẽ góp phần cho việc đấu tranh phòng, chống mua bán người hiệu quả hơn. Đồng thời, để bảo đảm tính nghiêm minh và tăng cường công tác phòng ngừa, khái niệm mua bán người trong dự thảo Luật còn có nội dung rộng hơn quy định của một số điều ước quốc tế, như: bổ sung mục đích vô nhân đạo khác, thủ đoạn khác.

Qua rà soát cho thấy, vẫn còn có nội dung của khái niệm mua bán người chưa thực sự thống nhất với một số quy định của pháp luật hiện hành. Do đó, để bảo đảm thống nhất với quy định của Bộ luật Hình sự, Luật Nuôi con nuôi và bảo đảm phù hợp với thực tế, Thường trực Ủy ban Tư pháp đề nghị bổ sung cụm từ “trừ trường hợp pháp luật có quy định khác” vào sau cụm từ “lợi ích vật chất khác” vào khoản 1, Điều 2; đồng thời chỉnh sửa một số từ, cụm từ trong khái niệm “mua bán người” để bảo đảm tính logic và kỹ thuật văn bản, thể hiện cụ thể như trong dự thảo Luật.

Làm rõ trường hợp nào mua bán bào thai không nhằm mục đích mua bán người

Tán thành việc đưa khái niệm về mua bán người vào luật để thống nhất trong nhận thức và thực hiện, tuy nhiên, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh lưu ý, khoản 1, Điều 2 dự thảo Luật đưa ra khái niệm về hành vi mua bán người và hành vi mua bán người áp dụng với người từ 18 tuổi trở lên và người dưới 18 tuổi trong trường hợp có sử dụng vũ lực, đe dọa sử dụng vũ lực, lừa gạt hoặc thủ đoạn khác.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Trong khi đó, tại khoản 2, Điều 2 dự thảo Luật đưa ra khái niệm về mua bán người thì quy định chỉ áp dụng với người dưới 18 tuổi trong trường hợp sử dụng vũ lực, đe dọa sử dụng vũ lực, lừa gạt hoặc thủ đoạn khác. Do đó, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị tiếp tục rà soát, nghiên cứu và quy định khái niệm này dễ hiểu hơn.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đề nghị, cơ quan thẩm tra, cơ quan soạn thảo đánh giá kỹ tác động khi mở rộng khái niệm mua bán người. Bởi, khi mở rộng khái niệm thì sẽ mở rộng đối tượng phạm tội, hành vi phạm tội, tăng nặng trách nhiệm hình sự… “Cần đánh giá kỹ để đảm bảo tính thống nhất của pháp luật khi áp dụng luật”, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Nhất trí với việc bổ sung quy định “nghiêm cấm thỏa thuận mua bán người từ khi còn đang là bào thai”, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng đề nghị, cùng với việc bổ sung quy định nghiêm cấm “mua bán bào thai”, cần tiếp tục làm rõ trường hợp nào mua bán bào thai không nhằm mục đích mua bán người?

Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Tán thành bổ sung quy định “mua bán bào thai, thỏa thuận mua bán người từ khi còn đang là bào thai” vào các hành vi bị nghiêm cấm, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường nêu rõ, về mặt sinh học, bào thai đến một giai đoạn nhất định đã bảo đảm điều kiện của một người tự nhiên (ăn, uống, ngủ, vận động, tiêu hóa, bài tiết…), chỉ khác là môi trường tồn tại là trong bụng của người mang thai.

Về mặt xã hội, pháp luật dân sự cũng thừa nhận quyền thừa kế của người đã thành thai. Cụ thể tại điểm a, khoản 2, Điều 593, Bộ luật Dân sự đã có khái niệm “người đã thành thai”, “con đã thành thai”. Do đó, để bảo đảm sự thống nhất của các thuật ngữ giữa các đạo luật, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội đề nghị sửa lại khoản 2, Điều 3 dự thảo Luật theo hướng “mua bán người đã thành thai”, chứ không phải “mua bán bào thai”, bởi lẽ có trường hợp mua bán bào thai không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật này.

Quang cảnh Phiên họp. Ảnh: Hồ Long

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định khẳng định, các ý kiến đều đánh giá cao và đồng thuận với nội dung chính của dự thảo Luật đã được tiếp thu, giải trình.

Các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng thảo luận, cho ý kiến về nhiều nội dung cụ thể như: tiếp tục rà soát hệ thống khái niệm, từ ngữ, thuật ngữ bảo đảm chặt chẽ, nhất là thuật ngữ liên quan đến Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Hình sự và các luật chuyên ngành có liên quan; các khái niệm khác với luật chuyên ngành có liên quan phải rà soát kỹ lưỡng, thể hiện rõ ràng, dễ hiểu; bổ sung trách nhiệm của chính quyền địa phương, trong đó có trách nhiệm của HĐND; cân nhắc các quy định liên quan đến trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể; rà soát, thể hiện rõ hơn nội dung của các điều khoản về hành vi bị nghiêm cấm...

Về biện pháp hỗ trợ nạn nhân, người thân thích, người dưới 18 tuổi đi cùng, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan thẩm tra, cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát để quy định đơn giản, dễ hiểu, không sót người nhưng không quá rộng, có biện pháp hỗ trợ phù hợp; cân nhắc các khái niệm cần thiết như trợ giúp pháp lý, hỗ trợ pháp lý, không phát sinh thêm khái niệm mà trong luật chưa có.

Hoàng Ngọc