Ngôi miếu thờ bà bán hàng nước giúp Trần Hưng Đạo thắng giặc Nguyên Mông

Chuyện kể rằng, miếu Vua Bà ngự trên bến đò Rừng cổ làng Yên Hưng xưa. Vùng đất này thời Lê thuộc trấn An Bang, An Quảng. Đến thời Nguyễn đổ lại thành tỉnh Quảng Yên, nay là phường Yên Giang, TX Quảng Yên, Quảng Ninh.

Ngày trước, hai bên bờ sông cây cối mọc thành rừng, mặt nước mênh mông, lồng lộng sóng gió, từ xa nhìn lại giống như một hòn cù lao xanh biếc.

Nơi ấy, có hai vợ chồng già sống cùng cô con gái đã qua tuổi xuân thì trên chiếc thuyền câu nhỏ, sống bằng nghề chài lưới.

Một ngày, người chồng nói với vợ: “Con mình đã lớn, mà duyên phận chưa đến. Ở cuối doi đất của làng có con đò ngang sang bến Đá. Hay ta đưa con lên đó dựng quán bán nước, biết đâu tìm được người se duyên trăm năm".

Thế rồi, ông bà tiếp tục thả chài, kéo lưới, nhưng chuyến đi ấy đã mãi mãi không trở về. Cô gái, trong nỗi đau mất cha mẹ, ngày ngày ra bến đò nơi neo thuyền đứng đợi, lòng trĩu nặng niềm thương nhớ khôn nguôi.

Tượng Vua Bà được đặt thờ trong hậu cung của miếu

Cũng thời gian đó, giặc Nguyên Mông sang xâm lược nước ta lần thứ 3. Để chuẩn bị cho trận thủy chiến, Trần Hưng Đạo đã chọn sông Bạch Đằng làm trận địa.

Trong lúc đi xem xét địa hình nơi đây, ông gặp cô gái bán nước trên bến Đò Rừng và đã ngỏ ý nhờ cô chỉ giúp về đặc điểm luồng lạch, thủy triều của sông Bạch Đằng. Vốn sinh ra và lớn lên trên dòng sông này, cô hiểu từng con sóng thủy triều lên, xuống nên cô đã chỉ hướng luồng lạch, độ nông, sâu của các nhánh sông cho ông.

Bái đường của miếu Vua Bà thờ tam tòa, thánh mẫu.

Trần Hưng Đạo đã giao cho cô một số công việc cần thiết để phục vụ cho cuộc thủy chiến. Sau khi chiến thắng giặc Nguyên Mông năm 1288, triều đình xét công ban thưởng các tướng sỹ. Trần Hưng Đạo đã tâu lên vua Trần Nhân Tông những công lao đóng góp của dân làng Yên Hưng và cô hàng nước trên bến Đò Rừng. Vua nghe xong liền tiến phong cho dân làng danh hiệu " An Hưng Nghĩa Dân" và "Tước Vương" cho cô hàng nước để thưởng công.

Lúc này, mọi người ra bên sông báo tin cho cô, nhưng không còn thấy cô nữa.

Cây quếch trước miếu Vua Bà

Để tưởng nhớ công lao giúp triều đình đánh giặc, dân làng đã lập miếu thờ cô ngay trên nền quán cũ, bên cạnh cây quếch ở ven sông để sớm tối đèn hương thờ phụng.

Từ "Tước Vương" cô được vua ban phong, dân gian đã gọi cô là vua bà để tỏ lòng tôn kính. Tên miếu vua Bà cũng có từ đây.

Miếu Vua Bà nằm trong quần thể di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Bạch Đằng

Hiện tại, miếu Vua Bà nằm trong quần thể di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Bạch Đằng. Miếu Vua Bà được trùng tu xây dựng lại năm 2001 quay mặt về hướng Tây gồm bái đường và hậu cung. Bái đường có diện tích khoảng 80m2, trang trí đơn giản. Miếu gồm ba gian, hai chái, gian giữa bái đường có tượng tam tòa, thánh mẫu.

Hậu cung có diện tích khoảng 30m², bên trong có một bệ thờ bằng đá là nơi đặt ban thờ Vua Bà.

Vào mỗi dịp đầu năm, rất đông người dân và du khách tới miếu Vua Bà để chiêm bái, vãn cảnh

Hiện nay trong khuôn viên của miếu vẫn còn giữ được cây quếch cổ. Hàng năm, lễ hội truyền thống Bạch Đằng được tổ chức từ ngày mùng 6 đến ngày mùng 8 tháng 3 âm lịch, thu hút hàng vạn du khách.

Phạm Công