Người cao tuổi 'giữ lửa' nghề truyền thống

Nghề làm bánh đa truyền thống giúp gia đình bà Nguyễn Thị Phượng (tổ dân phố Đắc Châu 1, phường Đông Tiến) tăng thu nhập.

Hơn 40 năm gắn bó với công việc làm bánh đa truyền thống, với bà Nguyễn Thị Phượng 65 tuổi, tổ dân phố Đắc Châu 1 không chỉ là nghề để mưu sinh mà còn là niềm tự hào và là “hồn quê” được trao truyền từ đời này sang đời khác. Trong câu chuyện với chúng tôi, bà Phượng kể về ký ức tuổi thơ theo mẹ xay bột, tráng bột, làm bánh đem bán ở khắp các chợ trong huyện Thiệu Hóa cũ. Thế rồi nghề làm bánh “ngấm vào máu” của bà lúc nào không hay. Lớn lên, lập gia đình cùng người làng nghề, ngoài thời gian mùa vụ cấy cày, vợ chồng bà lại tâm huyết, dành thời gian gắn bó với nghề làm bánh đa để tăng thêm thu nhập, nuôi các con ăn học, có công việc ổn định.

Nghề này đòi hỏi người làm nghề phải thức khuya, dậy sớm và chỉ làm được vào những hôm trời nắng. Vì vậy, vào những ngày này, 4 giờ sáng căn bếp của vợ chồng bà đã sáng đèn để chuẩn bị các nguyên liệu làm bánh, đem phơi cho kịp nắng. Không chỉ giữ nghề để tăng thu nhập mà điều quý trọng ở bà đó là sự tâm huyết, nhiệt tình chia sẻ kinh nghiệm cho các thế hệ trẻ cùng giữ gìn và phát huy nghề truyền thống. Bà hướng dẫn mọi người cẩn thận từ cách chọn nguyên liệu, đến việc phơi, nướng sao cho bánh vừa giòn, vừa dẻo và thơm đúng vị truyền thống.

Theo bà Phượng, để làm được chiếc bánh ngon, ngoài yếu tố thời tiết, đòi hỏi người làm bánh phải tỉ mỉ trong từng công đoạn, từ khâu chọn nguyên liệu đến làm bánh. Gạo làm bánh thường dùng là giống gạo Q5, gạo được ngâm trong khoảng 30 phút, sau đó vớt ra rồi xay thành bột gạo nước. Công đoạn tráng bánh cũng là khâu vô cùng quan trọng, bột phải được dàn đều để bánh có độ dày vừa phải, khi bánh chín lấy bánh ra rất khéo léo để bánh không bị rách và méo mó.

Nhờ sản phẩm thơm ngon, giòn rụm mang hương vị đặc trưng riêng, nên bánh đa của gia đình bà Phượng được tiêu thụ rộng rãi thị trường trong tỉnh. Trung bình mỗi ngày gia đình bà tráng được khoảng 800 bánh, đặc biệt vào những dịp lễ, tết lượng bánh làm ra nhiều hơn, sau khi trừ chi phí, thu nhập bình quân đạt khoảng 10 triệu đồng/tháng.

“Tôi luôn tâm niệm tuổi già sống phải vui, sống khỏe, sống có ích, vì vậy miễn còn sức khỏe là vợ chồng tôi còn làm bánh. Nhìn thấy làng nghề ngày càng phát triển, thu hút được đông đảo người dân tham gia gìn giữ, phát huy nghề truyền thống của ông cha, những người cao tuổi như chúng tôi vui mừng lắm. Như cách người dân nơi đây thường nói là hương vị miếng bánh đa là hương vị của quê hương, công sức của ông cha đã hun đúc và mãi còn với thời gian”- bà Phượng chia sẻ.

Không chỉ có bà Phượng, ông Lê Đức Ngọc, tổ dân phố Đắc Châu 2 cũng là thợ lành nghề và cũng có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ và phát triển thương hiệu bánh đa Đắc Châu. Sinh ra và lớn lên ở làng nghề, bố mất sớm, nên ngay từ nhỏ ông Ngọc đã được theo mẹ học cách ngâm gạo, tráng và nướng bánh. Khi lớn lên, đến tuổi lập gia đình, cũng như nhiều người dân nơi đây song song với việc làm ruộng, để tăng thêm thu nhập gia đình, ông cũng gắn bó với nghề làm bánh đa. Hiện nay, mỗi ngày gia đình ông tráng được khoảng 1.000 bánh, với thị trường tiêu thụ ổn định, sau khi trừ chi phí, mang lại thu nhập hơn 10 triệu đồng/tháng. Điều ông tự hào nhất là cũng nhờ có nghề truyền thống này mà vợ chồng ông đã nuôi được 3 con học hành, có việc làm và kinh tế ổn định.

Cùng với làm nghề, ông Ngọc cũng nhiệt tình truyền nghề cho các thế hệ trẻ cũng như những người có nhu cầu học nghề. Gắn bó với nghề lâu năm, trong tâm niệm của ông Ngọc luôn đau đáu đến việc phải làm gì và làm như thế nào để các sản phẩm của làng nghề ngày càng vươn xa. “Sau khi được tuyên truyền xây dựng sản phẩm OCOP, tôi nhận thấy đây là cơ hội để không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm cũng như mang đến cho người tiêu dùng sản phẩm tốt nhất, từ đó nhiều người biết hơn đến làng nghề và cũng là để nâng cao thu nhập cho gia đình. Vì vậy, tôi đã mạnh dạn cải tiến quy trình sản xuất, đầu tư máy xay bột, máy tráng, đồng thời đảm bảo vẫn giữ được hương vị truyền thống” - ông Ngọc cho biết.

Ông Ngọc cũng là người đầu tiên xây dựng thương hiệu bánh đa đạt chuẩn OCOP ở địa phương. Từ đó, góp phần cùng người dân trong tổ dân phố đưa hương vị bánh đa Đắc Châu giòn tan, đậm đà tiếp tục lan tỏa trở thành niềm tự hào của người dân phường Đông Tiến nói riêng và tỉnh Thanh Hóa nói chung.

Nghề làm bánh đa trước là nghề phụ của địa phương, những năm gần đây cùng với sự quan tâm của các cấp chính quyền trong việc tạo điều kiện cho các hộ vay vốn, mở rộng quy mô sản xuất, tăng cường tuyên truyền trên các nền tảng xã hội và nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng, nghề làm bánh đa đã trở thành nguồn thu nhập chính của nhiều hộ dân. Hiện nay, trên địa bàn phường có 200 hộ trực tiếp làm nghề bánh đa, tạo việc làm cho hàng trăm lao động, với mức thu nhập trên 8 triệu đồng/người/tháng.

Tự hào về nghề truyền thống của ông cha, dưới bàn tay khéo léo của những NCT như bà Phượng, ông Ngọc và nhiều NCT khác đã trở thành những tấm gương tiêu biểu ở làng nghề bánh đa Đắc Châu. Họ chính là “cầu nối” giữa quá khứ và hiện tại, vừa gìn giữ hồn cốt nghề truyền thống, vừa góp phần “truyền lửa” cho thế hệ trẻ, góp phần đưa làng nghề truyền thống bánh đa Đắc Châu vươn xa và khẳng định thương hiệu trên thị trường.

Bài và ảnh: Trung Hiếu