Người mang hương vị Jrai gắn kết buôn làng

Anh Rcom Dam Mơ Ai hướng dẫn nhiếp ảnh gia, nhà làm phim Stephen Parcalidis cách chế biến, thưởng thức ẩm thực của người Jrai

Ẩm thực kết nối cộng đồng

Đối với người Jrai cư trú lâu đời ở vùng Bắc Tây Nguyên, các món ăn truyền thống vừa là thức quà nuôi dưỡng cơ thể, vừa là di sản văn hóa được gìn giữ, truyền dạy và lan tỏa, trở thành cầu nối gắn kết cộng đồng, giúp du khách hiểu thêm về đời sống, phong tục bản địa. Tại các lễ hội cồng chiêng, hội làng hay những chương trình quảng bá du lịch địa phương, ẩm thực Jrai luôn thu hút sự quan tâm của đông đảo du khách. Mỗi bữa cơm gia đình, mỗi ché rượu cần... đều trở thành câu chuyện sinh động kể về lịch sử, phong tục và triết lý sống hòa hợp với thiên nhiên của đồng bào.

Tốt nghiệp Khoa Xã hội học (Trường Đại học Mở TP Hồ Chí Minh) năm 2012, Mơ Ai từng là cộng tác viên Dự án giảm nghèo triển khai tại huyện Ia Pa cũ. Trong thời gian này, khi đi xuống các buôn làng, anh thường lân la tìm hiểu cách bà con nấu ăn để học hỏi, vừa tiếp thu kinh nghiệm từ người già, vừa sưu tầm những câu chuyện xưa cũ.

Năm 2015, trong một lần giao lưu với bạn bè ở Đắk Lắk, Mơ Ai trổ tài làm vài món muối. Một anh người Đức tham gia bữa tiệc cứ tấm tắc khen ngon, sau đó nhờ Mơ Ai làm giúp để tặng bạn bè. Lúc này, anh dần nhận ra thế mạnh của mình và bắt đầu thử nghiệm sản xuất muối bán ra thị trường. Cũng trong năm đó, sau mỗi lần chế biến xong món ăn, anh Mơ Ai đều chia sẻ hình ảnh và bài viết lên Facebook cá nhân, như một cách kể lại câu chuyện về gian bếp gia đình và những giá trị văn hóa gắn liền với cộng đồng bản địa.

Đến năm 2018, anh lập Fanpage “Ceo Reo Food - Mơ Ai” để giới thiệu những món ăn truyền thống Jrai mộc mạc, chân thực nhưng cuốn hút, từ lá mì, canh cà đắng, cá suối um lá chuối, gỏi các loại… cho đến những loại muối chấm đặc sắc như muối kiến vàng, muối cỏ agroach (muối cỏ thơm), muối tang liang (lá cây xoan), muối lá é, muối sả…

Khi Dự án giảm nghèo kết thúc vào năm 2019, anh chuyên tâm theo đuổi con đường quảng bá ẩm thực, mang hơi ấm của bếp lửa gia đình và hồn cốt Tây Nguyên đến với đông đảo mọi người.

Nghệ sĩ Quyền Linh đến gặp anh Mơ Ai (bìa phải) để thực hiện chương trình khám phá về cuộc sống văn hóa ẩm thực dân tộc Jrai

Từ bếp nhà đến lễ hội

Ẩm thực không đơn thuần là những món ăn nuôi dưỡng con người, mà còn là linh hồn văn hóa, là ký ức và bản sắc của mỗi tộc người. Chia sẻ về hành trình lan tỏa ẩm thực, anh Mơ Ai cho biết: “Sống tại phường Ayun Pa (tỉnh Gia Lai), mình rất thích nấu các món truyền thống của người Jrai. Từ nhỏ, mình được ông ngoại, bố mẹ dạy bếp núc. Từ niềm đam mê đó, mình tìm đến các làng tìm hiểu, quan sát cách chế biến những món ăn dân dã, đặc trưng. Có những món gần như đã thất truyền, chỉ còn người già biết làm, mình cố gắng học hỏi, chụp ảnh, quay video lại để lưu giữ”.

Anh Mơ Ai cũng chia sẻ thêm về hành trình vào rừng bắt kiến vàng - nguyên liệu chính tạo nên hương vị đặc biệt của muối kiến vàng - và thu mua từ người dân địa phương, được hái trên rẫy và trong rừng. Qua bàn tay và tình yêu ẩm thực của anh, những món ăn truyền thống đã trở nên gần gũi, hấp dẫn hơn, lan tỏa rộng rãi. Sản phẩm ngày càng được nhiều người biết đến và tin dùng, không chỉ trong tỉnh mà còn vươn ra nhiều địa phương khác.

Đáng chú ý, các loại muối chấm đặc trưng của Mơ Ai được đăng bán trên mạng xã hội đã nhận được sự ủng hộ nhiệt tình từ khách hàng. Cái duyên đưa ẩm thực Jrai đến với bạn bè quốc tế bắt đầu năm 2020, khi YouTuber Sonny Side, chủ kênh Best Ever Food Review Show với hơn 11,7 triệu người đăng ký, đến gặp và làm video cùng Mơ Ai. Trong video, Sonny Side cùng ê kíp và anh Mơ Ai săn kiến vàng, thưởng thức bọ vừng chiên giòn và con dông đất nướng. Một năm sau, nhiếp ảnh gia kiêm nhà làm phim người Canada, Stephen Parcalidis, đã theo chân Mơ Ai khám phá ẩm thực đặc sắc của đồng bào tại khu vực Đông Nam tỉnh Gia Lai. Hành trình này được ghi lại trong chương trình Fine Cuisine phát sóng trên kênh VTV4 của Đài Truyền hình Việt Nam.

Tháng 7.2025, sau khi theo dõi cuộc sống ẩm thực của Mơ Ai trên các nền tảng xã hội, nghệ sĩ Quyền Linh cùng ê kíp sản xuất Gõ cửa thăm nhà (thuộc Công ty MCV Group phát trên hệ thống MCV Networks) đã đến gặp anh để thực hiện chương trình khám phá đời sống văn hóa ẩm thực dân tộc Jrai. Bên cạnh câu chuyện đời sống, chương trình cũng ghi hình các hoạt động đặc sắc, nét sinh hoạt văn hóa độc đáo gắn liền với cộng đồng, gia đình và con người nơi đây.

Chia sẻ về tâm nguyện gìn giữ và lan tỏa ẩm thực Jrai, Rcom Dam Mơ Ai bày tỏ: “Điều khiến mình trăn trở nhất là ngày càng nhiều bạn trẻ không còn mặn mà, thậm chí không biết cách chế biến những món ăn đặc trưng của dân tộc. Mình muốn làm để khơi gợi sự hứng thú cho lớp trẻ, để họ nhớ và trân trọng hương vị quê hương. Qua đó, góp phần đưa văn hóa ẩm thực Jrai lan tỏa rộng rãi hơn”.

PHAN HIẾU; ảnh: NVCC