Nguồn nhân lực công nghệ có chất lượng đang nằm trong tay doanh nghiệp nước ngoài

Đây là nhận định được đưa ra tại Tọa đàm Đào tạo nhân lực chất lượng cao: Xung lực từ Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức hôm nay (15/3).

Số lượng sinh viên theo học các ngành STEM có tăng nhưng vẫn khiêm tốn

Phát biểu tại tọa đàm, PGS.TS Nguyễn Anh Dũng, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết, năm 2024 cả nước có khoảng hơn 180.000 sinh viên theo học các ngành liên quan STEM - là những ngành then chốt trong phát triển nhân lực khoa học và công nghệ, con số này tăng hơn so với năm 2023. Nếu tính bình quân trong vòng 4 năm vừa qua về quy mô tuyển sinh những ngành STEM thì tăng bình quân khoảng 17%/năm, tỷ lệ tăng này cao hơn so với tỷ lệ tăng trung bình về quy mô tuyển sinh của cả nước (quy mô tuyển sinh cả nước tăng bình quân khoảng 5,6%/năm).

PGS.TS Nguyễn Anh Dũng - Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo

Trong khi đó, năm 2024, quy mô đào tạo STEM cả nước có tăng khoảng gần 11% so với năm 2023, tương ứng với trên khoảng 62.000 sinh viên theo học các ngành STEM. Số sinh viên học STEM hiện nay đang ở mức khoảng 55 sinh viên/một vạn dân, mức này tương ứng chiếm khoảng 30% tổng quy mô đào tạo.

Trong khi đó, tại Singapore, tỷ lệ này đang khoảng 46% sinh viên đang học trong các ngành STEM, Hàn Quốc khoảng 35%, Phần Lan khoảng 36% và Đức khoảng 40%.

“Có thể thấy tỷ lệ sinh viên ở Việt Nam theo học STEM mặc dù trong những năm vừa qua có tăng cả về quy mô tuyển sinh lẫn quy mô đào tạo, nhưng trong bức tranh tổng thể, so với các nước phát triển và các nước có nền khoa học công nghệ hiện đại, thì con số này của Việt Nam vẫn còn khiêm tốn”, PGS.TS Nguyễn Anh Dũng nhận định.

Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học cho biết, Bộ GD-ĐT cũng xác định đẩy mạnh đào tạo STEM, đặc biệt quan tâm, thu hút được nhiều người giỏi học các ngành này trong thời gian tới là trách nhiệm, là sứ mệnh của hệ thống giáo dục đại học trong góp phần thực hiện thành công Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị. Bộ GD-ĐT cũng đã và đang trình Thủ tướng Chính phủ rất nhiều đề án đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển công nghệ cao. Trong đó, đề án tập trung rất nhiều những kiến nghị mang tính đột phá. Dự kiến trong tháng này, Bộ GD-ĐT cũng sẽ tham mưu Chính phủ ban hành nghị quyết thí điểm về cơ chế, chính sách đột phá để phát triển giáo dục đại học.

Theo PGS.TS Nguyễn Anh Dũng, Bộ GD-ĐT cũng đã xác định rõ đầu tư phải trọng tâm, trọng điểm, tiếp cận theo hướng triển khai các chương trình đào tạo tài năng gắn với nghiên cứu, đổi mới sáng tạo tại các cơ sở đào tạo có uy tín nhằm mở ra môi trường học tập, nghiên cứu hấp dẫn thu hút được nhiều giảng viên và sinh viên giỏi, tài năng. Trong đó, về cơ chế chính sách học bổng, học phí và tín dụng ưu đãi, Bộ GD-ĐT cũng đã có tính toán để đảm bảo thu hút được những người giỏi vào học.

“Một trong những giải pháp là dùng người đi trước để tài trợ cho người đi sau, doanh nghiệp cũng sẽ đồng hành. Điều này có nghĩa là, anh sử dụng sản phẩm của người đi trước thì được tham gia vào quá trình đào tạo cho người đi sau, cứ bao nhiêu sản phẩm anh sử dụng thì kết quả sản phẩm đấy sẽ được quay trở lại để hỗ trợ cho người học sau.

Đối với người học, Bộ GD-ĐT cũng xác định rõ, để thu hút được các em thì cần phải có cơ chế, chính sách. Muốn vậy, vai trò của truyền thông đối với người học đóng vai trò quan trọng, đặc biệt con số thống kê cho thấy tỷ lệ nữ sinh viên theo học các ngành STEM so với nam là thấp. Do đó, chúng ta nên truyền thông để tăng số lượng nữ sinh viên theo học các ngành STEM", PGS.TS Nguyễn Anh Dũng nói.

Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học cho rằng, với các cơ sở đào tạo Việt Nam, sẽ có rất nhiều việc để làm từ phát triển đội ngũ, phát triển, hoàn thiện chương trình đào tạo, gắn với doanh nghiệp. Sự hỗ trợ, đồng hành của nhà nước, cùng với đó là nội lực của các cơ sở đào tạo. Về những cơ chế, chính sách cần tháo gỡ, thì đây cũng là một thời điểm, cơ hội lớn để các cơ sở đào tạo đề xuất với các cơ quan có thẩm quyền xem xét điều chỉnh. Bên cạnh đó, đối với các cơ sở đào tạo, Bộ GD-ĐT khuyến khích không ngừng học hỏi để liên minh với nhau, để có thể hình thành được mạng lưới cùng đào tạo STEM. Trong đó, góp phần khai thác hiệu quả các nguồn lực đầu tư của Nhà nước thông qua các liên minh, liên kết, phối hợp công tác đào tạo trong nước và nước ngoài.

"Công nghệ thông tin của ta rất mạnh nhưng doanh nghiệp trong nước chưa chiếm tỷ phần lớn"

Còn theo GS.TS Chử Đức Trình Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội, vai trò của khoa học, công nghệ đối với sự phát triển kinh tế đất nước trong thời gian vừa qua chưa đáp ứng được yêu cầu, chưa khai thác được hết tiềm năng, thế mạnh của nó.

“Nhìn vào mặt hàng điện tử, Việt Nam là một trong những cường quốc xuất khẩu lớn trên thế giới, nhìn vào công nghệ thông tin thì chúng ta cũng rất mạnh. Tuy nhiên, doanh nghiệp trong nước chưa chiếm tỷ phần lớn. Hầu hết, các doanh nghiệp xuất khẩu lại là doanh nghiệp đầu tư nước ngoài”, GS.TS Chử Đức Trình nhận định.

GS.TS Chử Đức Trình Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội

GS.TS Chử Đức Trình cho rằng, chúng ta có một nguồn nhân lực phát triển về lĩnh vực công nghệ kỹ thuật rất tốt, nhưng hiện giờ các doanh nghiệp nước ngoài đang khai thác triệt để, trong khi doanh nghiệp trong nước chưa khai thác được thế mạnh này. Bên cạnh đó, các cơ sở giáo dục đại học cũng phải thay đổi để nâng cao chất lượng đào tạo. Các doanh nghiệp ở Việt Nam cũng phải thay đổi lại cách thức sử dụng nguồn nhân lực. Thời gian tới, Việt Nam cần đẩy mạnh vai trò của doanh nghiệp trong nền công nghiệp và nâng cao vị thế của từng doanh nghiệp.

Nhấn mạnh Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị và Nghị quyết 193 của Quốc hội là sự nhìn nhận, đánh giá đúng thực lực và vai trò của các cơ sở giáo dục đại học và khoa học, công nghệ trong sự phát triển kinh tế, GS.TS Chử Đức Trình cho rằng các trường đại học cũng cần xác định đây là một cơ hội lớn để phát triển, nâng cao chất lượng đào tạo và để nhân lực được đào tạo ra được sử dụng đúng người, đúng việc.

Hiện, rất nhiều sinh viên ra trường đi làm cho các doanh nghiệp nhưng không được sử dụng ở những lĩnh vực đã được đào tạo mà sử dụng vào vị trí thực hiện những chức năng rất giản đơn. Trong thời gian tới, nếu như các doanh nghiệp không khai thác triệt để được nguồn nhân lực này thì rất khó phát triển.

Nguyễn Trang/VOV.VN