Nhà đầu tư BOT giao thông mong mỏi cơ chế gỡ nút thắt tài chính

Bất cập kéo dài, nhà đầu tư thành "con nợ"

Dự án đầu tư xây dựng cầu Việt Trì - Ba Vì nối QL32 với QL32C theo hình thức hợp đồng BOT (nay là cầu Văn Lang) chính thức đưa vào vận hành thu phí kể từ tháng 01/2019.

Dự án BOT Bắc Giang - Lạng Sơn.

Sau 3 năm thu phí hoàn vốn, doanh thu thu phí thực tế chỉ đạt khoảng 30% so với phương án tài chính ban đầu bởi việc hình thành một loạt các tuyến đường mới khác dẫn đến phân lưu phương tiện và nhà đầu tư không được điều chỉnh tăng giá vé theo đúng lộ trình tại hợp đồng BOT.

Đại diện nhà đầu tư dự án này cho biết hiện đang "khốn đốn" vì dự án bị vỡ phương án tài chính.

"Các dự án giao thông mới đang tiếp tục được triển khai và dự kiến khi đưa vào khai thác, tình trạng hụt nguồn thu ở BOT cầu Việt Trì - Ba Vì sẽ càng trở nên trầm trọng. Doanh nghiệp dự án đang ngày càng bế tắc", đại diện nhà đầu tư lo lắng.

Dự án đầu tư xây dựng hầm đường bộ qua Đèo Cả là dự án trọng điểm quốc gia, được đầu tư theo hình thức BOT với tổng mức đầu tư 21.612 tỷ đồng.

Trong đó, vốn nhà đầu tư huy động là 16.564 tỷ đồng, vốn Nhà nước tham gia hỗ trợ là 5.048 tỷ đồng.

Kể từ đầu năm 2021, toàn bộ các hạng mục thuộc dự án bao gồm hầm Đèo Cả, hầm Cù Mông, và mở rộng hầm Hải Vân đã được đưa vào hoạt động theo đúng cam kết tại hợp đồng BOT.

Theo đánh giá của cơ quan chức năng, toàn bộ các công trình thuộc dự án được đưa vào khai thác đã giải quyết triệt để tình trạng ùn tắc giao thông, tạo điều kiện thuận lợi và thúc đẩy phát triển KT-XH các tỉnh duyên hải miền Trung.

Dự án cũng đã được các cơ quan Thanh tra, Kiểm toán Nhà nước thực hiện thanh tra, kiểm toán. Công tác quyết toán dự án đã cơ bản hoàn thành.

Lợi ích mang lại là rất lớn, song, khó khăn tại dự án chưa dừng lại khi phần vốn ngân sách Nhà nước cam kết đóng góp, có 1.180 tỷ đồng nằm trong tổng số vốn 5.048 tỷ đồng đã được Quốc hội thông qua, được Thủ tướng chấp thuận chủ trương, được Bộ GTVT phê duyệt phương án tài chính tổng thể của dự án và cam kết trong hợp đồng dự án với nhà đầu tư vẫn chưa đến tay nhà đầu tư.

Tính đến nay, các bên mới đang hoàn thiện thủ tục để giải ngân.

Cũng tại dự án này, trong phương án tài chính tổng thể, trạm La Sơn - Túy Loan nằm trong số các trạm thu phí được bố trí để thu phí hoàn vốn dự án.

Thế nhưng, việc thu phí cũng không thể triển khai do sự thay đổi trong cơ chế, chính sách.

Tháo gỡ vướng mắc cho dự án, tại báo cáo số 384/KTNN-TH ngày 6/9/2019, Kiểm toán Nhà nước đã kết luận: Trong trường hợp không có nguồn doanh thu trạm La Sơn - Túy Loan để đảm bảo hoàn vốn theo phương án tài chính đã được duyệt thì dự án cần bù đắp 2.280 tỷ đồng.

Việc không thu phí cao tốc La Sơn - Túy Loan còn dẫn đến tình trạng phân lưu, gây giảm sút lưu lượng và doanh thu dự án.

Tính toán của nhà đầu tư cho thấy, trong giai đoạn 2018 - 2023, nguồn thu của dự án bị thiếu hụt 485 tỷ đồng. Dự kiến năm 2024 - 2045, con số thiếu hụt dự báo lên tới gần 9.600 tỷ đồng.

Nhiều năm qua, dự án BOT cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn cũng đang đứng trước thách thức lớn về phương án tài chính.

So với hợp đồng BOT được ký kết, dự án đã cắt giảm 1 trạm thu phí trên QL1 tại Km24+800. Theo tính toán, việc cắt giảm này khiến dự án bị giảm nguồn thu hơn 6.900 tỷ đồng trong cả vòng đời dự án.

Cùng với việc miễn giảm giá vé, ngân hàng cung cấp tín dụng cũng dừng giải ngân, nhà đầu tư lâm vào cảnh "khó chồng khó".

Nhiều nhà đầu tư mong mỏi cơ chế xử lý bất cập tại các dự án BOT giao thông sẽ sớm được ban hành để thoát khó (Ảnh minh họa).

Cần sớm gỡ khó

Ngày 29/12/2023 tại Quyết định số 1738/QĐ-TTG, Chính phủ đã thống nhất bố trí bổ sung phần vốn ngân sách Nhà nước còn thiếu cho dự án hầm đường bộ qua Đèo Cả.

Doanh nghiệp dự án cho biết, hiện đang cùng Bộ GTVT, nhà đầu tư hoàn thiện và ký kết phụ lục hợp đồng BOT làm cơ sở để giải ngân nguồn vốn.

Khó ở chỗ, để đảm bảo hoàn thành dự án theo đúng tiến độ, nhà đầu tư đã phải vay vốn ngân hàng để tạm thời bù đắp vào phần vốn 1.180 tỷ đồng thiếu hụt do vốn Nhà nước chậm giải ngân.

Gần 7 năm qua, nhà đầu tư đang phải gánh thêm cả lãi vay từ việc vay vốn bù đắp tạm thời này với số lãi hơn 860 tỷ đồng ước tín đến hết năm 2023.

"Tại Tờ trình số 2451 ngày 8/3/2024, Bộ GTVT đã đề xuất các giải pháp xử lý vướng mắc, bất cập tại một số dự án đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức hợp đồng BOT. Trong đó có bất cập tại dự án hầm đường bộ qua Đèo Cả và dự án cầu Việt Trì - Ba Vì.

Gỡ khó cho dự án BOT cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn, ngày 6/3/2024, UBND tỉnh Lạng Sơn đã báo cáo Chính phủ tại Tờ trình số 23/TTr-UBND ngày 6/3/2024 đề nghị xem xét hỗ trợ 5.600 tỷ đồng nguồn vốn ngân sách Trung ương để đảm bảo phương án tài chính.

"Sau nhiều năm, các cơ quan Nhà nước vẫn rà soát, cân đo các giải pháp. Trong khi đó, nhà đầu tư vẫn chật vật xoay vòng tài chính để vừa trả nợ ngân hàng, vừa duy trì sản xuất.

Với sự tuân thủ pháp luật trong đầu tư xây dựng dự án cùng sự đóng góp to lớn của các dự án trong phát triển kinh tế các địa phương, chúng tôi mong mỏi sự quyết liệt vào cuộc của các cấp có thẩm quyền để các nhà đầu tư, doanh nghiệp tư nhân đảm bảo nguồn lực, tự tin cùng nhà nước đột phá kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức PPP", lãnh đạo một nhà đầu tư chia sẻ.

Nam Khánh