Nhiều băn khoăn khi TP Hồ Chí Minh áp dụng thu tiền rác theo khối lượng từ ngày 1/6

Dù mục tiêu là khuyến khích người dân phân loại và giảm thiểu rác thải, nhưng chính sách này cũng đang đặt ra hàng loạt thách thức trong triển khai thực tế từ phía người dân, các đơn vị thu gom rác dân lập đến cơ quan quản lý.

TP Hồ Chí Minh thu tiền rác theo khối lượng từ ngày 1/6 với nhiều kỳ vọng nhưng cũng lắm nỗi lo từ phía người dân.

Vẫn còn nhiều băn khoăn

Theo Quyết định 67/2025/QĐ-UBND, TP Hồ Chí Minh sẽ thu phí rác thải sinh hoạt dựa trên khối lượng rác phát sinh. Cụ thể, hộ gia đình có lượng rác dưới 126 kg/tháng sẽ đóng mức phí cố định, còn những hộ vượt mức này sẽ phải trả phí theo khối lượng thực tế. Mức phí cụ thể được phân chia theo khu vực và khối lượng rác thải phát sinh.

Tiến sĩ Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường TP Hồ Chí Minh, cho rằng đây là bước đi cần thiết trong quản lý môi trường đô thị. “Chúng ta đã có chủ trương phân loại rác từ năm 2007, nhưng chưa thực hiện trọn vẹn. Quy định mới lần này là theo đúng Luật Bảo vệ môi trường 2020. Khi có đơn giá chung, các quận, huyện có cơ sở để thực hiện, hạn chế tình trạng mỗi nơi làm một kiểu”, ông Thuận nói.

Theo ông Phạm Viết Thuận, việc quy định mức trung bình 126 kg rác mỗi hộ/tháng hiện nay chỉ là định tính, tạm thời áp dụng để tạo thói quen cho người dân. Về lâu dài, khi phân loại rác rõ ràng hơn, TP Hồ Chí Minh sẽ điều chỉnh lại mức thu phù hợp với lượng rác thực tế từng hộ.

Tiến sĩ Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường TP Hồ Chí Minh.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Hoàng Phú, đại diện một công ty thu gom rác dân lập tại Bà Điểm (Hóc Môn) lại băn khoăn: "Trước đây khi có chủ trương cân rác, nhiều người dân đã phản ứng rất mạnh. Đặc biệt là sự chênh lệch lớn giữa mùa nắng và mùa mưa khiến lượng rác biến động. Mưa xuống, nước ngấm vào rác làm khối lượng tăng gấp đôi, từ 4 kg có thể thành 8 - 10 kg. Nếu áp dụng cân ký cứng thì chẳng lẽ người dân phải xài ít đi khi trời mưa?".

Một trạm trung chuyển rác trên địa bàn xã Bà Điểm, Hóc Môn.

Ông Nguyễn Hoàng Phú trao đổi với phóng viên.

Bên cạnh đó, một trong những mối lo hàng đầu hiện nay của người dân là việc áp dụng mức thu phí trung bình khiến nhiều hộ gia đình có lượng rác ít cảm thấy bị "thiệt".

Chị Hoàng Hà ngụ tại quận Tân Bình cho rằng, việc áp dụng mức sàn rác đồng loạt rất dễ gây phản ứng. “Chính sách mới là để khuyến khích phân loại rác, giảm phát sinh. Nhưng giờ nhà nào cũng đóng như nhau, vô tình lại làm người ít xả rác thấy mình chịu thiệt".

Tình trạng đổ rác không đúng nơi quy định khiến nhiều tuyến đường trung tâm quận Tân Bình trở nên nhếch nhác.

Mặt khác, nhiều người còn lo ngại tình trạng xả rác trộm sẽ tăng khi người dân, hộ kinh doanh cố tình giảm lượng rác phát sinh nhằm không bị tính thêm tiền. Điều này đã từng xảy ra ở nhiều nước khi áp dụng mô hình tương tự nếu không có biện pháp quản lý chặt chẽ.

Ông Nguyễn Thanh Hùng, chủ quán cơm Kiều Nương (xã Bà Điểm, huyện Hóc Môn) bày tỏ lo ngại: "Từ trước đến nay, mỗi tháng tôi đóng 75.000 đồng tiền rác. Nhưng mấy anh em thu gom nói nếu chuyển qua tính theo ký thì số tiền có thể lên đến 300.000 - 400.000 đồng/tháng, như vậy là quá sức vì làm ăn lời lãi đâu có bao nhiêu, chi phí đủ thứ nữa”.

“Giờ cân ký mà gặp trời mưa, nước thấm vào rác rồi cân lên thì sao chịu nổi? Thùng rác thì để ngoài đường, đâu có che chắn được. Nước mưa vào tăng cân lên rất nhiều, nếu tính tiền theo ký như vậy là không công bằng", ông Hùng nói thêm.

Ông Nguyễn Thanh Hùng, chủ quán cơm Kiều Nương lo lắng về việc thu tiền rác sắp tới.

Về phía người thu gom rác, anh Nguyễn Văn Dũng, một nhân viên thu gom rác tại Hóc Môn, chia sẻ rằng việc điều chỉnh khối lượng rác ướt do mưa là điều khó tránh khỏi trong thực tế. “Tôi có nghe sẽ được tính trừ khoảng 10 - 12% đối với rác bị ướt do thời tiết, nhưng nếu mưa lớn thì có khi phải trừ đến 20% mới phản ánh đúng trọng lượng thực tế. Nếu không điều chỉnh, khối lượng tăng mà người dân không đồng ý trả thêm thì người thu gom phải chịu phần thiệt”.

Anh Dũng phân tích thêm: “Sau khi trừ chi phí vận chuyển, mỗi ký rác chúng tôi chỉ còn khoảng 410 đồng. Nếu có sai số trong quá trình cân mà không được điều chỉnh phù hợp, thiệt hại sẽ thuộc về người thu gom”.

Không ít nhân viên thu gom rác dân lập bày tỏ sự lo lắng trước thay đổi sắp tới.

Cùng quan điểm, ông Nguyễn Hoàng Phú nêu thực tế: "Việc cân từng ký rác mỗi ngày là bất khả thi. Chúng tôi không thể đến từng nhà gõ cửa, xác định khối lượng, nhất là với các hộ kinh doanh. Hơn nữa, nếu rác bị dính nước thì không thể kiểm soát được chính xác".

Theo các chuyên gia, chính sách hiện tại vẫn chưa thể hoàn hảo. "Chúng ta chưa thể áp dụng tuyệt đối ngay. Việc định tính là bước đi cần thiết để ổn định ban đầu. Tuy nhiên, tới cuối năm 2025, nếu thấy mức 126kg/hộ không phù hợp thì Thành phố sẽ điều chỉnh", TS. Phạm Viết Thuận đề nghị.

Lo nạn đổ rác trộm và xả rác bừa bãi tăng cao

Một hệ lụy đáng lo ngại khi áp dụng chính sách thu tiền rác theo khối lượng là tình trạng xả rác trộm, đổ rác không đúng nơi quy định để né phí. Đây là lo ngại được cả người dân lẫn đơn vị thu gom phản ánh.

Anh Nguyễn Quốc Dũng, nhân viên thu gom rác dân lập tại Ba Điểm (Hóc Môn), chia sẻ: "Trước đây đã có trường hợp người dân vứt rác ra bãi đất trống, kênh rạch để khỏi bị thu phí. Nếu giờ tính theo ký chắc chắn tình trạng này sẽ tăng. Mà khi đó, người đi gom như tụi tôi lãnh đủ, vừa cực mà vừa bị phạt".

Không ít hộ kinh doanh nhỏ lẻ bối rối khi chưa được hướng dẫn cụ thể cách áp giá thu gom rác sắp tới.

Một người dân khác tại Hóc Môn lo lắng: "Chưa gì đã nghe bảo nếu vượt 126kg/tháng là phải cân rác. Thế thì người ta sẽ tìm cách giấu rác, vứt ra ngoài đường hoặc chờ đêm khuya mang đi đổ. Lúc đó không ai kiểm soát nổi".

“Nếu áp dụng cân ký, sẽ có người không đồng tình. Họ sợ tốn tiền, có thể đem rác đổ bậy lung tung. Khi đó, chính quyền địa phương phải lo dọn dẹp, tổ chức thu gom còn tốn kém và phiền hà hơn nữa. Cá nhân tôi thấy nếu triển khai mà không tính đến những yếu tố thời tiết, thói quen sinh hoạt hay ý thức của người dân thì dễ phản tác dụng”, ông Nguyễn Thanh Hùng chia sẻ.

Một bãi đất trống tại xã Bà Điểm, Hóc Môn bị biến thành điểm đổ rác tự phát.

Một chuyên gia môi trường cho biết, Thành phố phải tăng cường tuyên truyền, kết hợp giám sát từ các tổ dân phố, camera giám sát và xử phạt vi phạm hành chính. Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận: "Việc quản lý rác trộm là thách thức thật sự. Để làm tốt, cần có sự phối hợp từ chính quyền cơ sở đến cộng đồng dân cư".

Từ kinh nghiệm thực tiễn, ông Nguyễn Hoàng Phú, đại diện một công ty thu gom rác dân lập tại Bà Điểm đề xuất: "Nên cấp phát đồng bộ thùng rác đúng chuẩn có nắp đậy cho từng hộ. Dựa vào dung tích thùng, mình có thể ước lượng được khối lượng rác, vừa dễ tính phí, vừa không bị ảnh hưởng bởi nước mưa. Chẳng hạn thùng 20 lít hay 60 lít thì dễ quy đổi ra kg hơn".

"Hiện công văn của Thành phố nói từ 1/6 sẽ áp dụng, nhưng huyện Hóc Môn vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể. Điều này khiến chúng tôi rất bị động và lúng túng. Nếu không có hướng dẫn chi tiết, sẽ dễ xảy ra tranh cãi giữa người thu gom và người dân", ông Phú cho biết thêm.

Một ý tưởng được nhiều người dân ủng hộ là áp dụng công nghệ số vào quản lý rác thải. "Nếu có ứng dụng ghi nhận lượng rác, theo dõi từng hộ thì sẽ minh bạch hơn. Nhưng phải có lộ trình rõ ràng, không thể làm một sớm một chiều", chị Phạm Thị Hồng ở quận Tân Bình chia sẻ.

Nhiều ý kiến, đề xuất từ người dân và đơn vị thu gom rác mong muốn được lắng nghe trong quá trình triển khai.

Việc TP Hồ Chí Minh áp dụng thu phí rác theo khối lượng là bước đi tất yếu, phù hợp với xu hướng phát triển bền vững và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, bài toán đặt ra không chỉ là kỹ thuật cân đo mà còn là sự đồng thuận xã hội.

Tiến sĩ Phạm Viết Thuận khẳng định: "Nếu làm tốt, Thành phố sẽ đạt lợi kép là giảm lượng rác và nâng cao ý thức người dân. Nhưng phải có lộ trình, đánh giá thường xuyên và điều chỉnh kịp thời. Quan trọng là lấy người dân làm trung tâm, để họ thấy được lợi ích thiết thực từ việc phân loại, giảm thải".

Từ nay đến cuối năm 2025, TP Hồ Chí Minh sẽ tiếp tục điều chỉnh chính sách sau khi có dữ liệu thực tế và phản hồi từ cộng đồng. Trên hành trình này, rất cần sự lắng nghe, phối hợp từ chính quyền, chuyên gia, đơn vị thu gom, hộ kinh doanh và quan trọng nhất là từ người dân.

Bài, ảnh: Lưu Niệm/Báo Tin tức