Nhiều biến chứng liên quan đến thai kỳ không được phát hiện và điều trị, WHO cảnh báo

Các nguyên nhân chính gây tử vong ở phụ nữ mang thai và bà mẹ

Theo một nghiên cứu mới được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố mới đây cho biết, xuất huyết (chảy máu nặng) và các rối loạn tăng huyết áp như tiền sản giật là những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở bà mẹ trên toàn cầu. Những tình trạng này gây ra khoảng 80.000 và 50.000 ca tử vong tương ứng vào năm 2020. Điều này nhấn mạnh rằng, nhiều phụ nữ vẫn chưa được tiếp cận với các phương pháp điều trị cứu sống, chăm sóc hiệu quả trong và sau khi mang thai, sinh nở.

Được công bố trên tạp chí Lancet Global Health, nghiên cứu này là bản cập nhật toàn cầu đầu tiên của WHO về nguyên nhân tử vong ở bà mẹ kể từ khi các Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên hợp quốc được thông qua vào năm 2015. Ngoài việc nêu ra các nguyên nhân trực tiếp chính về sản khoa, nghiên cứu còn chỉ ra rằng các tình trạng sức khỏe khác, bao gồm cả các bệnh truyền nhiễm, mạn tính như HIV/AIDS, sốt rét, thiếu máu, đái tháo đường… là nguyên nhân gây ra gần ¼ (khoảng 23%) tỷ lệ tử vong liên quan đến thai kỳ và sinh nở.

Nhiều phụ nữ chưa được tiếp cận với các phương pháp điều trị cứu sống, chăm sóc hiệu quả trong, sau khi mang thai và sinh nở.

Những tình trạng này thường không được phát hiện hoặc không được điều trị cho đến khi xảy ra các biến chứng lớn, làm trầm trọng thêm nguy cơ và làm phức tạp thêm quá trình mang thai của hàng triệu phụ nữ trên toàn thế giới.

Hiểu được lý do tại sao phụ nữ mang thai và các bà mẹ tử vong là rất quan trọng để giải quyết cuộc khủng hoảng tử vong ở bà mẹ trên thế giới và đảm bảo phụ nữ có cơ hội sống sót cao nhất sau khi sinh con. Đây cũng là vấn đề công bằng lớn trên toàn cầu - phụ nữ ở khắp mọi nơi đều cần dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng cao, dựa trên bằng chứng trước, trong và sau khi sinh, cũng như các nỗ lực phòng ngừa, điều trị các tình trạng tiềm ẩn khác gây nguy hiểm cho sức khỏe của họ.

Năm 2020, ước tính có tổng cộng 287.000 ca tử vong ở bà mẹ - tương đương với mỗi 2 phút lại có 1 ca tử vong. Nghiên cứu mới này của WHO báo cáo rằng xuất huyết - chủ yếu xảy ra trong hoặc sau khi sinh - là nguyên nhân gây ra gần một phần ba (27%) tỷ lệ tử vong ở bà mẹ, trong khi tiền sản giật và các rối loạn tăng huyết áp khác góp phần gây ra thêm 16%. Tiền sản giật là một tình trạng nghiêm trọng đặc trưng bởi huyết áp cao có thể dẫn đến xuất huyết, đột quỵ, suy nội tạng và co giật nếu không được điều trị hoặc điều trị quá muộn.

Các nguyên nhân trực tiếp khác bao gồm: Nhiễm trùng huyết, nhiễm trùng; thuyên tắc phổi; biến chứng từ phá thai tự nhiên, phá thai có chủ đích - bao gồm sảy thai, thai ngoài tử cung, các vấn đề liên quan đến phá thai không an toàn - và các biến chứng, chấn thương do gây mê xảy ra trong khi sinh nở.

Thời điểm quan trọng để cứu sống

Những phát hiện này nhấn mạnh nhu cầu tăng cường các khía cạnh chính của chăm sóc thai sản, bao gồm các dịch vụ trước khi sinh, phát hiện rủi ro sớm trong thai kỳ và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng; sản khoa cứu sống có thể xử lý các trường hợp khẩn cấp liên quan đến sinh nở quan trọng như xuất huyết hoặc thuyên tắc và chăm sóc sau sinh.

Hầu hết các trường hợp tử vong ở bà mẹ xảy ra trong hoặc ngay sau khi sinh, khiến đây là thời điểm quan trọng để cứu sống. Tuy nhiên, khoảng 1/3 phụ nữ - chủ yếu ở các quốc gia có thu nhập thấp - vẫn không được kiểm tra hậu sản cần thiết trong những ngày đầu sau khi sinh.

Ở cấp độ dân số, các biện pháp can thiệp phòng ngừa rộng hơn có thể giúp giảm tỷ lệ mắc các tình trạng sức khỏe tiềm ẩn - như các bệnh không lây nhiễm và suy dinh dưỡng - làm tăng nguy cơ cho phụ nữ.

Một số tình trạng sức khỏe có thể làm trầm trọng thêm nguy cơ và làm phức tạp thêm quá trình mang thai của hàng triệu phụ nữ trên toàn thế giới.

TS. Jenny Cresswell, nhà khoa học tại WHO và là tác giả của bài báo cho biết, thông thường không chỉ một mà nhiều yếu tố có liên quan góp phần khiến phụ nữ tử vong trong hoặc sau khi mang thai. Ví dụ, tiền sản giật có thể làm tăng đáng kể khả năng xuất huyết cũng như các biến chứng khác có thể xảy ra ngay cả sau khi sinh con rất lâu.

Một cách tiếp cận toàn diện hơn đối với sức khỏe bà mẹ đã được chứng minh là mang lại cho phụ nữ cơ hội tốt nhất để có một thai kỳ và ca sinh nở khỏe mạnh, cũng như tận hưởng chất lượng cuộc sống lâu dài sau khi sinh. Do đó, các hệ thống y tế cần có khả năng hỗ trợ họ trong các giai đoạn khác nhau của cuộc đời.

Nghiên cứu dựa trên dữ liệu quốc gia được báo cáo cho WHO cũng như các nghiên cứu được bình duyệt và đối với một số nguyên nhân, dữ liệu vẫn còn hạn chế. Đặc biệt, các tác giả kêu gọi thêm dữ liệu về tự tử của bà mẹ, hiện chỉ có sẵn ở 12 quốc gia.

Ngoài ra, hầu hết các quốc gia không báo cáo về các trường hợp tử vong muộn ở bà mẹ (những trường hợp xảy ra trong năm sau khi sinh con), mặc dù một số tình trạng có thể dẫn đến những rủi ro kéo dài hơn nhiều so với chính ca sinh nở. Sau khi sinh con, nhiều phụ nữ gặp khó khăn trong việc tiếp cận dịch vụ chăm sóc theo dõi, bao gồm hỗ trợ sức khỏe tâm thần.

WHO nỗ lực tăng cường khả năng tiếp cận các dịch vụ chất lượng cao, tôn trọng trong suốt quá trình mang thai, sinh nở và chăm sóc sau sinh, thông qua nghiên cứu, hướng dẫn dựa trên bằng chứng. Năm 2024, WHO và các đối tác đã đưa ra Lộ trình toàn cầu về xuất huyết sau sinh, trong đó nêu rõ các ưu tiên chính để giải quyết nguyên nhân chính gây tử vong ở bà mẹ này.

Cùng năm đó, 194 quốc gia của Đại hội đồng Y tế Thế giới đã thông qua Nghị quyết cam kết tăng cường chăm sóc chất lượng trước, trong và sau khi sinh. Để thúc đẩy hành động, Ngày Sức khỏe Thế giới 2025 - đánh dấu 5 năm kể từ thời hạn Mục tiêu Phát triển Bền vững - sẽ tập trung vào sức khỏe bà mẹ và trẻ sơ sinh.

Chiến dịch sẽ kêu gọi tăng cường mạnh mẽ các nỗ lực để đảm bảo tiếp cận dịch vụ chăm sóc chất lượng cao, đã được chứng minh cho phụ nữ và trẻ sơ sinh, đặc biệt là ở các quốc gia nghèo nhất và trong bối cảnh khủng hoảng, nơi xảy ra phần lớn các ca tử vong. Ngoài sự sống còn, chiến dịch cũng sẽ nêu bật nhu cầu quan tâm rộng rãi hơn đến sức khỏe phụ nữ, bao gồm chăm sóc và hỗ trợ sau sinh.

Mời bạn đọc xem tiếp video:

Phụ nữ mang thai ăn mặn sẽ dẫn đến những nguy cơ gì? | SKĐS

Thanh Phúc