Nhiều thách thức trong hỗ trợ trẻ em bị xâm hại

Tăng cường nhận thức và kỹ năng phòng chống XHTD cho học sinh trong trường học là một trong những giải pháp hữu hiệu để phòng chống XHTD trẻ em. Ảnh: Bích Nguyên

Có trẻ bị xâm hại khi mới 2 tuổi

Theo thống kê của Bộ Công an, từ tháng 6/2018 đến hết năm 2020, lực lượng chức năng phát hiện 4.795 vụ xâm hại trẻ em, với 5.384 đối tượng đã xâm hại 4.914 nạn nhân là trẻ em (581 nam, 4.333 nữ).

Chia sẻ về thực trạng XHTD trẻ em, bà Nguyễn Thuận Hải, Trưởng Tổng đài quốc gia bảo vệ trẻ em 111 cho biết, 9 tháng của năm 2023, tổng đài nhận được 238.500 cuộc gọi đến, trong đó, có 92 ca gọi đến có nhu cầu hỗ trợ, can thiệp XHTD. Đáng lưu ý, có tới 83 trẻ em dưới 16 tuổi bị xâm hại. Trong số 467 ca XHTD mà tổng đài tiếp nhận, có 440 ca XHTD trẻ em với 442 trẻ (426 trẻ em gái, chiếm tỉ lệ 96,4% và 16 trẻ em nam). Đáng lưu ý, có tới 28,2% thủ phạm XHTD trẻ em là người thân của trẻ, trong đó có cả bố đẻ.

Đánh giá về tình hình XHTD trẻ em, bà Hải cho biết, nhiều vụ việc nghiêm trọng vẫn xảy ra, gây hoang mang, bức xúc trong dư luận xã hội. Đặc biệt, có những vụ trẻ em còn rất nhỏ đã bị XHTD (14 trẻ em từ 0 đến 3 tuổi, 33 trẻ em từ 4-6 tuổi). Điển hình như, trường hợp bé gái 5 tuổi ở Bà Rịa - Vũng Tàu bị xâm hại dẫn đến tử vong; bé gái 2 tuổi ở Bình Thuận bị XHTD bởi người quen của gia đình.

Theo Tổ chức Hagar quốc tế tại Việt Nam, đa số các vụ xâm hại trẻ em thường diễn ra ở các khu vực vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào DTTS với diễn biến phức tạp, nghiêm trọng về tính chất và mức độ. Các đối tượng thực hiện hành vi xâm hại trẻ em ở nhiều lứa tuổi, thành phần xã hội khác nhau, nhưng phần lớn trình độ văn hóa thấp, nhận thức pháp luật và xã hội còn hạn chế. Nạn nhân thường là trẻ dưới 16 tuổi và chủ yếu là trẻ em gái. Một số vụ việc trẻ em bị xâm hại xảy ra do cha mẹ chưa có kỹ năng trong giáo dục con cái, trẻ sống cùng ông bà, cùng cha dượng hay sống trong gia đình không hoàn thiện, thường xuyên xảy ra bạo lực gia đình.

Hệ quả của sự kiện xâm hại đối với nạn nhân trẻ em không dừng lại ở những tổn thương trước mắt mà có thể để lại ảnh hưởng sâu sắc tới cuộc sống tuổi trưởng thành. Những yếu tố góp phần vào những khó khăn hiện tại ở người lớn trải qua XHTD thời thơ bé có thể là sự thiếu vắng những hỗ trợ từ người thân hay sự kỳ thị từ cộng đồng xung quanh.

Khó khăn trong hỗ trợ, can thiệp cho trẻ bị xâm hại

Bà Nguyễn Thuận Hải cho rằng, sự phát triển nhanh chóng của mạng xã hội dẫn đến vấn đề bạo lực và XHTD qua môi trường mạng có chiều hướng gia tăng. Vấn đề bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng còn có vướng mắc, bất cập. Việc xác minh, xác định các vụ việc còn chậm. Đối với trẻ em bị xâm hại là người DTTS thì việc hỗ trợ, can thiệp càng khó khăn hơn.

9 tháng năm 2023, Tổng đài quốc gia bảo vệ trẻ em 111 tiếp nhận 83 ca hỗ trợ, can thiệp trẻ em bị XHTD. Ảnh: Bích Nguyên

Bà Trần Thanh Huyền, cán bộ Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Yên Bái cho biết, trong 9 tháng của năm 2023, trên địa bàn tỉnh ghi nhận 13 vụ xâm hại trẻ em (trong đó, 11 vụ trẻ em bị XHTD), các vụ xâm hại chủ yếu xảy ra ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào DTTS. Theo bà Huyền, trẻ em vùng đồng bào DTTS bị xâm hại đối diện với rất nhiều khó khăn. Các em không nói được tiếng phổ thông, thậm chí cả mẹ của các em cũng tương tự. Hội Phụ nữ muốn hỗ trợ tâm lý hoặc cung cấp kiến thức về kỹ năng sống cho trẻ đã bị xâm hại cũng gặp không ít khó khăn.

“Một số trẻ đã bị nhiễm bệnh lây truyền qua đường tình dục, chúng tôi muốn hướng dẫn mẹ để chăm sóc, dạy con nhưng mẹ cũng không biết tiếng phổ thông. Điều này khiến chúng tôi mỗi lần đi hỗ trợ những trường hợp này đều phải thông qua phiên dịch”, bà Huyền cho biết thêm.

Một khó khăn nữa là hầu hết trẻ em vùng đồng bào DTTS đi học bán trú cuối tuần mới trở về nhà. Việc này cũng gây khó khăn trong quá trình tiếp cận, hỗ trợ trẻ. Các em không biết tự chăm sóc bản thân trong khi các em còn rụt rè, không cởi mở... Một số trẻ khác thì lại bị ảnh hưởng bởi mạng xã hội, tham gia các hội, nhóm kín, gửi ảnh, thông tin mà không lường trước được hậu quả. Các em bị rủ rê đi chơi, bị XHTD mà không hề hay biết, cũng như không dám lên tiếng.

Cần sự phối hợp đồng bộ

Với sứ mệnh cung cấp các dịch vụ hỗ trợ toàn diện và có nhạy cảm về sang chấn cho những người chịu ảnh hưởng của bạo lực, xâm hại và mua bán người, những năm qua, Tổ chức Hagar quốc tế tại Việt Nam đã nỗ lực tham vấn về quyền và pháp lý cho trẻ và gia đình; phòng ngừa tái sang chấn với trẻ trước/trong/sau khi trẻ tham gia vào quá trình y tế, pháp lý và quay trở lại trường học; thúc đẩy niềm tin vào công lý cho trẻ và gia đình thông qua các cuộc họp trao đổi giữa gia đình và chính quyền; phòng ngừa tái sang chấn: Nâng cao nhận thức về sang chấn với hệ thống hỗ trợ trẻ.

Theo Hagar, để công tác hỗ trợ trẻ em trải qua XHTD cần sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan, tổ chức bảo vệ hỗ trợ trẻ em. Bên cạnh đó, cần có sự can thiệp sớm và phù hợp. Ngoài hỗ trợ trẻ thì cần hỗ trợ cả gia đình. Cán bộ hỗ trợ phải có kiến thức phù hợp để đánh giá được các khía cạnh trẻ bị ảnh hưởng trước mắt và cả về sau.

Đề xuất giải pháp hỗ trợ, bảo vệ trẻ em trước các nguy cơ bị XHTD, bà Hải cho rằng, nên tổ chức các chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức phòng chống xâm hại trẻ em; mở rộng các lớp, khóa đào tạo, buổi nói chuyện về kỹ năng sống, kỹ năng tự bảo vệ, phòng chống xâm hại cho cha mẹ và cho trẻ em; các cơ quan chức năng cũng cần tăng cường công tác phối hợp trong xác minh và xử lý các vụ việc XHTD trẻ em nói riêng và xâm hại trẻ em nói chung (nhất là trên không gian mạng).

Còn theo bà Huyền, muốn giảm thiểu thấp nhất trẻ em vùng sâu, vùng đồng bào các DTTS bị XHTD, thì cần có sự phối hợp chặt chẽ liên ngành giữa các đoàn thể với các cơ quan chức năng; lồng ghép vào chương trình kỹ năng sống trong trường học.

Nguyễn Bích