Nhiều trẻ em mắc lao trong cộng đồng nhưng chưa được phát hiện

Phát hiện muộn, hậu quả nặng nề

Bệnh viện Nhi Trung ương vừa tiếp nhận bé gái 3 tuổi (Hòa Bình) vào nhập viện trong tình trạng ho, khó thở, sốt cao, co giật toàn thân. Theo người nhà bé cho biết, cách đó 1 tháng, bé có biểu hiện húng hắng ho, gia đình cho con đi khám tại một số phòng khám tư và được chẩn đoán viêm đường hô hấp. Trước vào viện 3 ngày, bé xuất hiện ho nhiều và co giật toàn thân, kèm khó thở, gia đình cho con vào điều trị tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hòa Bình, sau đó được chuyển lên Bệnh viện Nhi Trung ương. Tại đây, bé được chẩn đoán mắc bệnh lao toàn thể gồm: Lao phổi và lao màng não. Khai thác tiền sử gia đình được biết, cách đây 1 năm, bố của bé đã được chẩn đoán mắc bệnh lao, do chưa hiểu biết về nguy cơ lây bệnh lao cho những người tiếp xúc nên đã lây cho trẻ. Rất may mắn, sau 3 tuần điều trị tích cực, tình trạng của trẻ đã ổn định, dự kiến được ra viện trong một vài ngày tới.

Một bệnh nhi bị lao xương khớp điều trị tại Bệnh viện Phổi Trung ương. Ảnh: Nguyễn Nhiên

PGS.TS Nguyễn Bình Hòa, Phó Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương cho biết, đa số trẻ em trong độ tuổi chưa đến trường mắc lao từ nguồn lây gia đình. Trong gia đình có người mắc lao, trẻ em là đối tượng dễ bị lây nhiễm nếu không có biện pháp phòng ngừa. Tại Bệnh viện Phổi Trung ương thường tiếp nhận và điều trị nhiều bệnh nhi mắc lao vào điều trị, trong đó nhiều trẻ bị thể nặng, đã điều trị tại một số cơ sở y tế và được chẩn đoán sang bệnh khác, khi không đỡ và nghi ngờ mắc lao mới chuyển đến đây. “Trong 2 năm vừa qua do ảnh hưởng của COVID-19, nhiều trẻ chưa được khám và điều trị kịp thời, khi bệnh nặng đi viện thì đã mắc lao ở giai đoạn muộn”, PGS Hòa cho hay.

Điển hình là bệnh nhi C.V.B (SN 2007, Sơn La) vào nhập viện trong tình trạng viêm khớp háng biến dạng hoàn toàn hẹp khe khớp, phù tủy xương và tạo các ổ áp xe phần mềm quanh khớp. Các bác sĩ Bệnh viện Phổi Trung ương đã phẫu thuật khớp háng để xử lý ổ vi khuẩn lao xương khớp. Theo gia đình bệnh nhân, khoảng 1 năm trước đó, cháu đã có biểu hiện bệnh, làm gián đoạn việc học. Tuy nhiên, vì phát hiện muộn, khi tới viện thì bệnh của cháu đã nặng.

Còn tại Bệnh viện Nhi Trung ương, hàng năm phát hiện và điều trị khoảng 70-80 ca bệnh lao, tập trung là những ca lao nặng, khó chẩn đoán. Trong đó gồm các thể lao phổi – màng phổi (45%), lao toàn thể (18%), lao màng não (30%), lao xương, lao hạch. Hầu hết các trường hợp xảy ra ở trẻ nhỏ (dưới 5 tuổi) và bệnh xảy ra trong vòng 2 năm sau tiếp xúc với nguồn bệnh. Tỷ lệ nhiễm lao cao ở những trẻ em phơi nhiễm; tỷ lệ tử vong ở trẻ sống trong gia đình có người bị lao cao hơn so với trẻ sống trong gia đình không mắc bệnh lao, nếu mẹ bị lao tỉ lệ tử vong tăng gấp 8 lần. Theo Bệnh viện Nhi Trung ương, 71% trẻ bỏ lỡ cơ hội dự phòng bị mắc lao sau này, trong đó 81% trẻ mắc lao vào nhập viện dưới 3 tuổi, 25% mắc lao lan tỏa và 5% tử vong; nguồn lao là mẹ hoặc cha trong các trường hợp này là 47,4%.

Trẻ em sống trong khu vực có nhiều người bị lao phải khám định kỳ

Phó Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương cho biết, theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), hàng năm, có 10,6 triệu ca mắc lao mới trên toàn cầu, trong đó ước tính 11% là trẻ em. Tuy nhiên, việc phát hiện và điều trị thấp, chỉ 7% trong số đó được phát hiện. Tại Việt Nam, số trẻ em mắc lao phát hiện và điều trị hàng năm chỉ từ 1,5-2% trên tổng số bệnh nhân lao – đây là con số rất thấp. “Rất nhiều bệnh nhân lao trẻ em chưa được phát hiện, hoặc được phát hiện tại các bệnh viện có khoa nhi nhưng chưa được báo cáo về Chương trình Chống lao quốc gia. Thời gian tới cần phải quan tâm hơn nữa tới các đối tượng là trẻ em”, PGS.TS Nguyễn Bình Hòa cho biết.

Lao là một bệnh truyền nhiễm, một trong những nguyên nhân hàng đầu của tử vong trên toàn thế giới. Bệnh lao do trực khuẩn Mycobacterium tubercu_losis gây ra, bệnh lây lan khi những người bị lao phát tán vi khuẩn vào không khí. Bệnh lao trẻ em đa phần là nhẹ, tuy nhiên, rất nhiều bệnh lao trẻ em tiến triển rất nhanh, có thể lao rất nặng như: Lao màng não, lao xương khớp, có thể để lại di chứng, thậm chí gây ra tử vong.

Làm thế nào để phát hiện con nhiễm lao? Theo PGS.TS Hòa, trẻ có triệu chứng ho, sốt về chiều, quấy khóc, bỏ ăn và không tăng cân thời gian dài, chụp X-quang có bất thường, cần phải xét nghiệm vi khuẩn học để xác định trẻ có bị mắc lao hay không. Trẻ tiếp xúc với người mắc lao trong 1-2 năm, nhất là trong gia đình có người bị lao thì đều có nguy cơ mắc lao.

Các bác sĩ cũng cho hay, lao tiềm ẩn đang là mối đe dọa với sức khỏe trẻ em. Theo WHO, trên toàn cầu có khoảng 21% người nhiễm lao tiềm ẩn, những người này có thể phát triển thành lao bệnh bất cứ lúc nào trong cuộc đời khi cơ thể suy giảm miễn dịch (ước tính có khoảng 5% trong số đó thành lao bệnh). Tại Việt Nam, nhiều bệnh nhân lao không được phát hiện và vẫn là nguồn lây trong cộng đồng. Vì vậy, đối với những trẻ có nguy cơ cao (sống trong khu vực có nhiều bệnh nhân lao, gia đình có người mắc lao) cần phải được khám sàng lọc định kỳ hàng năm để phát hiện sớm lao tiềm ẩn, điều trị ngăn ngừa thành bệnh lao.

Các bác sĩ cũng lo lắng về tình trạng lao kháng thuốc hiện nay, nên với trẻ đã mắc lao, cần phải được phát hiện và chẩn đoán đúng bệnh, điều trị theo phác đồ, tránh bệnh trở nặng, tránh di chứng và tránh hậu quả đáng tiếc. Khi mắc lao, cha mẹ phải tuân thủ điều trị cho con theo hướng dẫn của bác sĩ, điều trị đủ thời gian. Trẻ đi đến nơi đông người nên đeo khẩu trang để phòng bệnh và phải tiêm vac_cine lao để giúp cơ thể hình thành miễn dịch chống lại bệnh khi bị nhiễm lao.

Trần Hằng