Những đội quân tóc dài năm xưa…

Họ là những cô gái đang ở độ tuổi trăng tròn lẻ hoặc mười chín đôi mươi sinh ra và lớn lên ở một vùng đồng chiêm trũng. Mọi người trìu mến gọi họ là đội quân tóc dài, thuộc Trung đội nữ dân quân xã Hà Phú, Hà Toại, huyện Hà Trung (sáp nhập từ trung đội nữ dân quân quyết thắng Phú - Toại).

Dân quân huyện Hà Trung dẫn giải giặc lái Mỹ bị bắt năm 1967 bàn giao lên cấp trên. Ảnh: Tư liệu

Trung đội gồm có 14 người, biên chế thành ba tổ do nữ đồng chí Nguyễn Thị Lựu (Hà Phú) và đồng chí Nguyễn Thị Năm (Hà Toại) phụ trách, chỉ huy. Trận địa trực chiến của trung đội được chọn và chốt tại Núi Tra (địa bàn xã Hà Phú), vì đây là vị trí đắc địa để đón đánh máy bay địch dễ dàng nhất. Các nữ dân quân được trang bị 2 khẩu súng 12,7 mm và một số súng trường, đêm ngày tập luyện hăng say. Thế rồi nhiều câu hỏi được đặt ra với cả trung đội: “làm thế nào để bắn rơi máy bay địch ngay từ loạt đạn đầu”, “Bắn đón, bổ nhào, cự ly, hợp đồng tác chiến”… phải được tính toán kỹ nếu không sẽ hao tốn đạn mà hiệu quả không cao!”

Với tinh thần “ra quân trận đầu đánh thắng”, tại thời điểm này tỉnh đã tổ chức mở lớp huấn luyện nâng cao trình độ, cách đánh địch… cho lực lượng dân quân các địa phương trong tỉnh, trong đó có trung đội nữ dân quân Phú - Toại được tham dự lớp tập huấn bắn máy bay địch tại huyện Hậu Lộc, Hoằng Hóa.

Trận đọ sức với không quân Mỹ của nữ dân quân Phú - Toại đó là: Vào ngày 7 tháng 11 năm 1967, nhiều tốp máy bay Mỹ từ phía biển hùng hổ lao vào đánh phá khu vực cầu Đò Lèn và khúc sông thuộc địa phận của xã Hà Phú, nơi có những chiếc xà lan neo đậu ở bờ sông và thuyền, bè vận chuyển hàng hóa qua lại hàng ngày. Bám sát trận địa, trong giờ trực chiến các chiến sỹ dân quân luôn nêu cao tinh thần cảnh giác sẵn sàng chiến đấu. Khi máy bay địch xuất hiện, ném bom đánh phá mục tiêu, các nữ dân quân đã kịp thời nổ súng, ngay từ loạt đạn đầu, một chiếc máy bay trúng đạn bốc cháy, những chiếc còn lại hốt hoảng vội vã tháo chạy ra phía biển. Nhìn thấy một quầng lửa bốc lên và luồng khói kéo dài từ chiếc máy bay đang đâm dần xuống mặt đất, đang giờ sản xuất ngoài đồng, nhân dân của hai xã đã reo mừng hô vang: “máy bay Mỹ cháy rồi”… “hoan hô nữ dân quân Hà Phú, Hà Toại bắn rơi máy bay Mỹ”. Sau chiến công này, đại diện của trung đội nữ dân quân được Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam mời đi báo cáo kết quả và kinh nghiệm bắn rơi máy bay Mỹ bằng súng bộ binh tổ chức tại Hà Nội. Nhận được tin về chiến công này, Bác Hồ đã gửi thư khen ngợi, nội dung như sau:

“Thư khen dân quân gái xã P và T huyện Hà Trung (Thanh Hóa):

Ngày 18 tháng 11 năm 1967

Thân ái gửi các cháu dân quân gái xã P và T huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa.

Thi đua với dân quân gái huyện Hậu Lộc, Tĩnh Gia, ngày 7 tháng 11 năm 1967, các cháu đã phối hợp chặt chẽ, chiến đấu dũng cảm, bắn rơi một máy bay Mỹ. Thành tích đó góp phần làm vẻ vang truyền thống chiến đấu của tỉnh nhà và phụ nữ cả nước ta.

Bác gửi lời khen ngợi và tặng mỗi cháu một huy hiệu.

Bác mong các cháu sản xuất giỏi, chiến đấu giỏi hơn nữa, cùng với toàn quân và toàn dân ta kiên quyết đánh thắng hoàn toàn giặc Mỹ xâm lược.

Chào thân ái và quyết thắng!

Bác Hồ”

Khoảnh khắc lịch sử hào hùng năm xưa về Tiểu đội nữ dân quân làng Đồng Ô, xã Hà Tiến, huyện Hà Trung như một dấu mốc lịch sử không thể nào quên. Cả tiểu đội có 9 chiến sỹ, do nữ đồng chí Đỗ Thị Phách chỉ huy, trận địa trực chiến của tiểu đội được giao nhiệm vụ chốt tại đồi Nhân Lý, xã Hà Bình, cách cầu Đò Lèn, ga Đò Lèn hơn 2km, là một trong những mục tiêu trọng điểm máy bay địch đánh phá rất ác liệt trên dọc tuyến đường sắt và Quốc lộ số IA Bắc - Nam. Vào lúc 16 giờ ngày 20 tháng 11 năm 1967, khi phát hiện máy bay địch, cả tiểu đội trong tư thế sẵn sàng chiến đấu. Máy bay địch lượn nhiều vòng để trinh sát, “dòm ngó” rồi bất ngờ bổ nhào ném bom dữ dội xuống mục tiêu. Lọt vào tầm ngắm, nữ đồng chí Phách đã hô vang khẩu lệnh “bắn!” Ngay từ loạt đạn đầu, chiếc máy bay bổ nhào cắt bom không kịp ngóc đầu lên đã bị bốc cháy chệnh choạng, chao đảo rồi đâm xuống mặt đất. Sau chiến thắng này, dân quân làng Đồng Ô được tặng thưởng Huân chương Quân công hạng Ba. Quân khu III mời nữ đồng chí Phách và nữ đồng chí Tẹng đi dự hội nghị mừng công…

Hồi tưởng về những trận đánh thắng máy bay giặc Mỹ cách đây hơn nửa thế kỷ, khoảnh khắc hào hùng ngày ấy đã để lại những dấu ấn lịch sử chói sáng về “đội quân tóc dài” của huyện Hà Trung anh hùng. Phát huy truyền thống lịch sử đánh giặc giữ nước, năm 2025 này Đảng bộ và nhân dân trong huyện tiếp tục đẩy mạnh các phong trào thi đua góp phần xây dựng Thanh Hóa trở thành đơn vị khá của cả nước trong thời gian tới.

Lê Như Cương