Những người thổi hồn vào đá

Diện mạo nông thôn tại làng nghề chế tác đá cảnh thôn Sỏi, xã An Nghĩa đổi thay, đời sống Nhân dân được nâng cao.

Đổi đời từ đá cảnh

Nếu ai đã từng đi trên tuyến đường Hồ Chí Minh thì đặc biệt ấn tượng khi di chuyển qua thôn Sỏi sẽ được chiêm ngưỡng những tảng đá nghệ thuật khổng lồ được trưng bày dọc hai bên đường. Đến thăm thôn Thỏi vào những ngày thu cuối tháng 8, tiếng cưa xẻ đá, đục đẽo rộn vang khắp ngôi làng. Mặc dù đã gần 70 tuổi nhưng ông Nguyễn Văn Vĩnh - người đầu tiên đưa nghề chế tác đá cảnh về với dân làng vẫn đam mê, dành tình yêu với những tảng đá vô tri, vô thức. Thấm thoát đó đã gần 25 năm kể từ ngày ông Vĩnh đặt nền móng, mang nghề sinh kế về với người dân.

Bên chén trà nóng, ông Vĩnh chia sẻ: “Thời điểm bấy giờ đời sống kinh tế của người dân vùng này gặp nhiều khó khăn, chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp. Bản thân tôi luôn trăn trở rằng nơi tôi sinh sống có những điều kiện tự nhiên tương đồng với vùng quê Phủ Lý (Hà Nam) khi có nguồn đá tự nhiên khá phong phú, màu sắc đẹp, dễ tạo hình. Chính vì lẽ đó, bản thân tôi đã quyết tâm dành thời gian, công sức để đưa nghề làm đá cảnh về với bà con. Từ nghề phụ làm lúc nông nhàn, dần dần mô hình chế tác đá cảnh phát triển và lan tỏa rộng rãi trong làng, khẳng định được thương hiệu trên thị trường.

Mặc dù tuổi đã cao nhưng ông Nguyễn Văn Vĩnh vẫn tâm huyết, trăn trở hướng phát triển của làng nghề.

Sau gần 15 năm hình thành và phát triển, làng nghề chế tác đá cảnh thôn Sỏi được UBND tỉnh Hòa Bình (cũ) công nhận vào năm 2015 với trên 60 thành viên. Tuy nhiên do ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19 nên số thành viên hiện nay giảm còn gần 40 người. Trong đó, có gần 10 cơ sở hoạt động hiệu quả và đã thành lập doanh nghiệp chế tác đá cảnh. Một số nhà xưởng, hộ sản xuất kinh doanh vẫn duy trì hoạt động theo quy mô nhỏ, lẻ.

Sản phẩm đá cảnh thôn Sỏi đa dạng về chủng loại, hình dáng và công năng sử dụng. Trong đó, phổ biến nhất là các loại đá cảnh dùng để trang trí sân vườn, tiểu cảnh trong nhà, bàn ghế, hòn non bộ, tượng linh vật phong thủy, đèn đá... Ngoài ra, một số nghệ nhân còn nhận đơn đặt hàng theo yêu cầu, chế tác tượng phật, phù điêu, cột đá trang trí cổng nhà, nhà thờ họ... Điểm chung của sản phẩm của thôn Sỏi là chất liệu đá tự nhiên được khai thác tại địa phương hoặc một số vùng lân cận.

Đá có màu sắc phong phú, đặc sắc như đá xanh ngọc, đá vân mây... Tùy theo mục đích sử dụng, người thợ sẽ lựa chọn loại đá phù hợp để chế tác. Quy trình chế tác đá cảnh trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ, đòi hỏi sự kiên nhẫn và đôi bàn tay khéo léo để tạo ra những sản phẩm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường.

Những người thợ - nghệ nhân chế tác đá cảnh dành nhiều tâm huyết để có những sản phẩm độc đáo.

Đôi bàn tay khéo léo tạo nên những đường nét mềm mại, cuốn hút của các sản phẩm đá cảnh tự nhiên

Qua tìm hiểu thực tế tại thôn Sỏi hiện nay, các sản phẩm bán chạy và được thị trường ưa chuộng nhất là bàn ghế đá, trang trí tiểu cảnh... Theo đó, giá thành bình quân dao động từ 5-10 triệu đồng đối với những bộ bàn ghế đá thông thường. Ngoài ra, một số liệu đá quý tự nhiên có giá từ 100-200 triệu đồng. Đối với các sản phẩm trang trí tiểu cảnh mang tính thẩm mỹ cao còn tùy thuộc vào yêu cầu và quy mô, hình thức trưng bày tại khuôn viên gia đình.

Theo thống kê năm 2024, doanh thu của làng nghề đạt trên 30 tỷ đồng, tạo việc làm ổn định cho khoảng 200 lao động địa phương với mức thu nhập ổn định từ 8-10 triệu đồng/tháng. Một số nghệ nhân, thợ lâu năm có nhiều kinh nghiệm thu nhập tùy theo các đơn đặt hàng và doanh thu của các cơ sở chế tác.

Khẳng định thương hiệu làng nghề

Gắn bó với nghề chế tác đá cảnh gần 20 năm, ông Phạm Văn Xuân - Giám đốc Công ty TNHH đá cảnh nghệ thuật Khải Xuân là một trong những người tâm huyết, trăn trở vì sự phát triển bền vững của làng nghề. Hiện nay, công ty hiện giải quyết việc làm cho trên 20 lao động với mức thu nhập ổn định. Tổng doanh thu hàng tháng dao động từ 200-300 triệu đồng. Thị trường tiêu thụ chính là các tỉnh, thành phố phía Nam. Với những nỗ lực, cống hiến vì sự phát triển chung của làng nghề, ông Xuân được tín nhiệm bầu giữ chức Trưởng làng nghề chế tác đá cảnh thôn Sỏi.

Ông Phạm Văn Xuân (ngoài cùng bên phải) thường xuyên trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm với các thành viên.

Ông Xuân cho biết: “Mỗi sản phẩm đá cảnh ở thôn Sỏi không chỉ là vật dụng trang trí, mà còn là tác phẩm nghệ thuật chứa đựng tâm huyết và tinh thần của người thợ. Sự độc đáo của sản phẩm đá cảnh thôn Sỏi chính là ở sự kết hợp hài hòa giữa vẻ đẹp nguyên sơ của đá tự nhiên và bàn tay khéo léo, sáng tạo của con người. Không dập khuôn, không sản xuất đại trà, mỗi tác phẩm đều là một phiên bản độc đáo - đó cũng là lý do sản phẩm nơi đây được nhiều người chơi đá cảnh, yêu nghệ thuật sân vườn ưa chuộng”.

Trong bối cảnh tác động của nền kinh tế thì làng nghề chế tác đá cảnh thôn Sỏi ít nhiều cũng gặp những khó khăn, thách thức đặt ra đối với sự phát triển bền vững. Vấn đề đặt ra hiện nay đó chính là thủ tục liên quan đến nguồn tài nguyên chưa có cơ chế pháp lý rõ ràng. Các hộ sản xuất kinh doanh còn thiếu nguồn vốn để mở rộng quy mô nhà xưởng, đầu tư trang bị hệ thống máy móc hiện đại. Đặc biệt là địa phương cũng chưa có các cơ chế chính sách ưu đãi nhằm hỗ trợ, định hướng sự phát triển ổn định của làng nghề.

Nghề chế tác đá cảnh đã tạo việc làm thường xuyên cho nhiều lao động địa phương với mức thu nhập ổn định.

Xác định những khó khăn, thách thức đặt ra đối với sự phát triển bền vững của làng nghề chế tác đá cảnh, các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, hộ kinh doanh trong làng nghề đã chú trọng đào tạo, bồi dưỡng nâng cao tay nghề. Tăng cường công tác quảng bá giới thiệu sản phẩm, tiếp cận với khách hàng thông qua mạng xã hội và sàn thương mại điện tử.

Trang bị hệ thống máy móc và ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật nhằm tối đa chi phí sản xuất để giảm giá thành sản phẩm. Thường xuyên tổ chức các buổi giao lưu, gặp gỡ, kết nối với các làng nghề đá cảnh của các vùng lân cận để trao đổi kinh nghiệm, học hỏi những cách làm hay, sáng tạo.

Các sản phẩm đá cảnh đa dạng về mẫu mã, chủng loại được trưng bày dọc theo tuyến đường Hồ Chí Minh.

Làng nghề chế tác đá cảnh đã giúp người dân thôn Sỏi “đổi đời”, tuy nhiên để phát triển bền vững, địa phương và các ngành chức năng cần quan tâm hỗ trợ, kịp thời khích lệ, động viên những hộ làm nghề.

Cùng với đó, phối hợp với các sở, ngành để giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong quá trình sản xuất và phát triển. Từ đó tạo điều kiện thuận lợi để “chắp cánh” cho các sản phẩm của làng nghề tiếp tục vươn xa trên thị trường trong nước, hướng tới xuất khẩu ra quốc tế.

Đức Anh