Những thói quen ăn uống đang âm thầm 'giết chết' đường ruột của bạn

Đường ruột - "bộ não thứ hai" của cơ thể

Hầu hết mọi người đều nghĩ rằng đường ruột chỉ là một "đường ống" đơn thuần để tiêu hóa thức ăn. Nhưng khoa học đã chứng minh điều ngược lại. Đường ruột chính là "bộ não thứ hai" của cơ thể, với một hệ sinh thái vi sinh vật khổng lồ, quan trọng không kém gì bộ não trên đầu.

Con đường giao tiếp bí mật

Có một con đường liên lạc hai chiều, liên tục diễn ra giữa ruột và não, gọi là trục ruột-não. Con đường này được kết nối bởi hệ thần kinh, nội tiết và miễn dịch, giúp hai "bộ não" này luôn trao đổi thông tin.

Bạn có thể hình dung hệ vi sinh vật đường ruột như một đội quân truyền tin. Những "sứ giả" chính của đội quân này là hàng nghìn tỷ vi khuẩn có lợi, phối hợp với nhau để chống lại viêm nhiễm, hỗ trợ tiêu hóa và bảo vệ sức khỏe tổng thể.

Không chỉ vậy, những vi sinh vật này còn có khả năng sản xuất các chất dẫn truyền thần kinh, như serotonin (chất giúp bạn cảm thấy hạnh phúc, đến 90% được sản xuất ở ruột) và dopamine (liên quan đến cảm giác vui vẻ). Khi đội quân vi sinh vật này cân bằng, chúng sẽ gửi tín hiệu tích cực lên não, giúp bạn duy trì tâm trạng ổn định. Ngược lại, khi mất cân bằng, những tín hiệu tiêu cực sẽ được truyền đi, có thể làm gia tăng nguy cơ lo âu, trầm cảm. Đó là lý do vì sao khi đường ruột gặp vấn đề, tâm trạng của bạn cũng dễ trở nên tồi tệ hơn.

Đường ruột khỏe mạnh tăng cường hệ miễn dịch của cơ thể

Sự mất cân bằng hệ vi khuẩn - nguồn gốc của nhiều bệnh

Một hệ vi khuẩn đường ruột khỏe mạnh giống như một cộng đồng được tổ chức tốt, nơi mỗi thành viên đều làm tốt vai trò của mình. Nhưng một khi sự cân bằng ấy bị phá vỡ, vi khuẩn có hại chiếm ưu thế, chúng sẽ trở thành "ngòi nổ" cho nhiều căn bệnh.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự mất cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột có liên quan đến hàng loạt vấn đề sức khỏe, từ béo phì, tiểu đường, bệnh tim mạch cho đến các bệnh tự miễn hay ung thư. Sức khỏe đường ruột không chỉ gói gọn trong việc "tiêu chảy" hay "táo bón" mà còn là thước đo cho sức khỏe của cả cơ thể bạn.

Chế độ ăn uống sai đang hủy hoại bạn

Ông bà ta có câu "Bệnh từ miệng mà ra". Điều này đúng một cách tuyệt đối với sức khỏe đường ruột. Một bài báo được công bố trên Tạp chí Journal of Future Foods (2024) đã nhấn mạnh rằng những gì chúng ta ăn hàng ngày có tác động trực tiếp đến sự phát triển của hệ vi sinh vật đường ruột.

Dưới đây là những thói quen ăn uống quen thuộc mà bạn nên cẩn trọng, bởi chúng đang âm thầm gây tổn thương cho đường ruột của bạn.

"Nghiện" đồ ăn nhiều chất béo

Những món ăn khoái khẩu như hamburger, gà rán hay đồ nướng không chỉ gây tăng cân mà còn ảnh hưởng xấu đến hệ vi sinh vật đường ruột. Chúng làm giảm số lượng vi khuẩn có lợi và tạo điều kiện cho vi khuẩn có hại phát triển.

Một lượng lớn chất béo không được hấp thụ sẽ đi xuống đại tràng và trở thành "bữa tiệc" cho các vi khuẩn, đặc biệt là vi khuẩn Clostridium. Những vi khuẩn này sau đó sẽ tạo ra một chất gọi là TMA, được chuyển hóa thành TMAO ở gan. TMAO được chứng minh là có thể gây xơ vữa động mạch và làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Chế độ ăn nhiều đường

Trà sữa, nước ngọt, bánh kẹo... có thể mang lại niềm vui tức thì, nhưng lại là "kẻ giết người thầm lặng" đối với đường ruột. Một nghiên cứu trên tạp chí Scientific Reports (2019) cho thấy chỉ cần hai ngày ăn nhiều đường, thành phần vi khuẩn đường ruột đã có thể thay đổi, phá vỡ sự cân bằng của hệ vi sinh vật và làm tăng nguy cơ viêm đại tràng.

Thiếu chất xơ và ăn quá nhiều carbohydrate tinh chế

Ăn nhiều cơm trắng, bánh mì trắng lâu ngày có thể gây ra những biến động lớn về đường huyết, làm suy giảm sự đa dạng của vi khuẩn đường ruột. Điều này không chỉ tăng nguy cơ tiểu đường tuýp 2 mà còn làm tổn thương lớp niêm mạc bảo vệ bên trong ruột, tạo điều kiện cho các bệnh viêm nhiễm phát triển.

Chất xơ chính là "món ăn" yêu thích của các vi khuẩn có lợi như Bifidobacteria và Lactobacilli. Khi ăn đủ chất xơ, chúng sẽ tạo ra các axit béo chuỗi ngắn thiết yếu như butyrate, giúp duy trì hàng rào ruột, chống viêm và thậm chí có khả năng chống ung thư. Propionate và acetate cũng được tạo ra, giúp điều hòa đường huyết và cảm giác thèm ăn.

Khi chế độ ăn của bạn thiếu rau, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt, hệ vi khuẩn có lợi sẽ suy yếu, dẫn đến táo bón, và về lâu dài có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và tiểu đường.

Ăn kiêng và ăn quá nhiều

Hai thói quen tưởng chừng đối lập nhưng đều gây hại cho đường ruột. Việc nạp một lượng lớn thức ăn, đặc biệt là đồ béo, trong thời gian ngắn sẽ gây áp lực lên hệ tiêu hóa. Thức ăn không được tiêu hóa hết sẽ lên men, gây đầy hơi, khó tiêu và thậm chí là viêm dạ dày ruột cấp tính.

Nhiều chế độ ăn kiêng "giảm cân cấp tốc" trên mạng xã hội cắt giảm calo và carbohydrate một cách đột ngột. Mặc dù có thể giảm cân nhanh, nhưng một nghiên cứu trên tạp chí Nature (2021) chỉ ra rằng phương pháp này làm thay đổi đáng kể hệ vi khuẩn đường ruột, làm giảm sự đa dạng và tạo điều kiện cho vi khuẩn có hại như Clostridium difficile sinh sôi, gây hại cho sức khỏe.

Tái tạo sức khỏe đường ruột, bắt đầu từ những thay đổi nhỏ. Chìa khóa để có một đường ruột khỏe mạnh là thay đổi lối sống, đặc biệt là chế độ ăn uống.

Ăn theo chế độ Địa Trung Hải

Chế độ ăn này nhấn mạnh việc tiêu thụ nhiều rau, củ, quả, các loại hạt và ngũ cốc nguyên hạt. Dầu ô liu là nguồn chất béo chính. Chế độ này giàu chất xơ, polyphenol và axit béo không bão hòa, là "môi trường lý tưởng" để nuôi dưỡng lợi khuẩn.

Ăn đủ chất xơ mỗi ngày

Hãy cố gắng bổ sung 25-30 gram chất xơ mỗi ngày. Thay gạo trắng bằng gạo lứt, yến mạch, khoai tây hay bánh mì nguyên cám. Ăn ít nhất 300-500 gram rau nhiều màu sắc mỗi ngày, đặc biệt là rau xanh đậm. Ăn trái cây nguyên miếng thay vì nước ép để giữ lại chất xơ. Thêm các loại đậu vào bữa ăn và ăn một nắm nhỏ các loại hạt mỗi ngày.

Sức khỏe đường ruột cần được vun đắp mỗi ngày. Những thay đổi nhỏ như ăn nhiều rau, uống ít trà sữa, thay cơm trắng bằng cơm gạo lứt hay uống nước lọc thay đồ uống có đường đều có thể tạo nên sự khác biệt lớn. Hãy lắng nghe cơ thể mình, vì một đường ruột khỏe mạnh là khởi đầu cho một cơ thể khỏe mạnh.

H.Thanh