Nông nghiệp sáng tạo, hiện đại đẩy mạnh nông thôn mới tại Mộc Châu

Trước thời điểm sáp nhập, thị xã Mộc Châu (cũ) đã có bước tiến rõ rệt khi tổng số tiêu chí nông thôn mới của các xã trên địa bàn đạt được trong năm 2024 tăng thêm 35 tiêu chí so với năm 2022.

Nông thôn mới gắn du lịch sinh thái

Dù vậy, toàn thị xã mới chỉ có một xã hoàn thành đủ 19 tiêu chí và cán đích nông thôn mới theo chuẩn giai đoạn 2021-2025. Thực tế này đặt ra yêu cầu cấp thiết về những mô hình sáng tạo - đổi mới đóng góp vào nông thôn mới ở Mộc Châu, trong đó khu vực kinh tế tập thể được kỳ vọng là điểm tựa quan trọng.

Hiện nay, phường Mộc Châu mới đã thành lập trên cơ sở của ba xã Chiềng Hắc, phường Mộc Lỵ và phường Mường Sang, được đánh giá có nhiều tiềm năng để phát triển du lịch sinh thái, trải nghiệm. Những năm gần đây, các HTX địa phương cũng nhanh chóng nắm bắt cơ hội, kết hợp nông nghiệp và dịch vụ du lịch nhằm phát triển nông thôn bền vững.

Điển hình là HTX nông nghiệp, du lịch và dịch vụ Hưng Sơn (bản Lùn) đã tận dụng lợi thế khí hậu, cảnh quan để xây dựng mô hình du lịch nông nghiệp, sinh thái, thu hút đông đảo du khách.

Các HTX là hạt nhân lặng thầm nhưng bền bỉ, đang viết tiếp câu chuyện NTM ở địa phương.

Năm 2016, Giám đốc HTX Ngô Phạm Thưởng đã cùng 10 thành viên trong HTX quyết định đầu tư theo hướng nông nghiệp sạch kết hợp du lịch nghỉ dưỡng, hình thành khu farmstay Ngô Gia Trang. Trên diện tích vốn là thung lũng đá vôi và đất pha cát, anh đã chi gần 1 tỷ đồng để cải tạo đất, mua phân bò, cùi ngô ủ bón cho cây trồng.

Đến nay, Ngô Gia Trang có 400 cây táo, 700 cây ổi Đài Loan và ổi Rubi, 500 cây bơ Booth 7, 450 cây na Thái, cùng hơn 600 cây dừa xiêm lùn trồng dọc suối Sập và quanh bờ ao để tạo bóng mát và thu hoạch quả phục vụ du khách đến thăm quan, nghỉ dưỡng.

Kết hợp với diện tích 1,2ha ao nuôi nhiều loại cá đặc sản như cá Chình bông, cá Dầm xanh, cá Tầm, cá Lăng vàng, cá Trắm, Chép, Vược, Rô phi đơn tính… mô hình vừa mang lại sản phẩm nông nghiệp sạch, vừa phục vụ nhu cầu trải nghiệm của khách du lịch.

Tại Ngô Gia Trang, du khách có thể tham quan, nghỉ dưỡng, trực tiếp tham gia trồng cây, hái quả, chăn nuôi, câu cá hay thưởng thức ẩm thực được chế biến từ nguồn thực phẩm sạch của chính trang trại.

Khu nhà sàn gỗ 5 gian mang đậm nét văn hóa người Thái được cải tạo để vừa là nhà hàng ẩm thực, vừa là không gian lưu trú cộng đồng. Hệ thống bungalow khép kín sử dụng tre, trúc làm tường và trần, vừa hiện đại vừa thân thiện với môi trường, tạo cảm giác gần gũi, thư thái.

Năm 2020, HTX thu hoạch hơn 3 tấn quả các loại, chủ yếu tiêu thụ tại chỗ phục vụ du lịch. Trung bình mỗi năm, tổng doanh thu đạt từ 1 – 1,2 tỷ đồng, tạo việc làm ổn định cho nhiều lao động địa phương trong các khâu thu hoạch, sơ chế, phục vụ du lịch.

Nhờ đó, mô hình du lịch nông nghiệp xanh, bền vững của HTX Hưng Sơn không chỉ trở thành điểm đến thu hút khách, mà còn góp phần hoàn thiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới, ổn định đời sống nhân dân, đưa Mộc Châu trở thành vùng du lịch sinh thái đặc sắc của Tây Bắc.

Hoạt động sản xuất tập trung gắn với phát triển du lịch không chỉ tạo thêm nguồn thu mà còn góp phần quản lý chất thải, cải thiện môi trường nông thôn, tạo đòn bẩy cho quá trình xây dựng nông thôn mới tại địa phương. “Mô hình phát triển nông nghiệp sinh thái gắn với du lịch trải nghiệm nông nghiệp là hướng đi mới trong phát triển kinh tế địa phương, không chỉ giúp người dân Sơn La tăng thu nhập mà còn giúp gìn giữ cảnh quan, bảo tồn văn hóa địa phương và đáp ứng xu hướng du lịch xanh đang ngày càng phát triển”, lãnh đạo UBND phường Mộc Châu chia sẻ.

Kiên trì sản xuất theo quy trình VietGAP

Song song với phát triển du lịch sinh thái, các HTX cũng chú trọng chuẩn hóa quy trình sản xuất nông nghiệp sạch, mở rộng liên kết thị trường, góp phần tích cực vào quá trình phát triển

Với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, Liên minh HTX Việt Nam và Chi cục Quản lý chất lượng Nông lâm thủy sản tỉnh Sơn La, năm 2011, một số hộ dân bản Ta Niết đã thành lập tổ hợp tác sản xuất rau an toàn. Đến năm 2016, tổ phát triển thành HTX Rau an toàn Ta Niết (bản Ta Niết) với 10 thành viên, quy mô 3,6 ha.

NTM Mộc Châu đang đổi thay từng ngày với diện mạo khởi sắc.

Ngay từ những ngày đầu, HTX kiên trì sản xuất theo quy trình VietGAP, tạo dựng uy tín với người tiêu dùng. Không chỉ tiêu thụ tại địa phương, sản phẩm rau an toàn Ta Niết còn có mặt ở nhiều siêu thị lớn tại Hà Nội như AEON, Metro… Đây là minh chứng cho việc xây dựng chuỗi giá trị nông sản bền vững, gắn kết sản xuất với thị trường.

Ngoài ra, các thành viên còn được hỗ trợ kinh phí tham gia gian hàng giới thiệu sản phẩm tại Hà Nội. Đặc biệt, HTX thường xuyên được hướng dẫn kỹ thuật, kiểm tra giám sát quy trình, đồng thời hỗ trợ hoàn thiện thủ tục chứng nhận và gia hạn VietGAP, cấp tem truy xuất nguồn gốc miễn phí cho từng hộ thành viên.

Một bước tiến quan trọng trong quá trình phát triển là việc ứng dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc và tem điện tử. Năm 2017, hệ thống này đã được bàn giao cho HTX Rau an toàn Ta Niết. Từ đó, việc ghi chép nhật ký sản xuất không còn thủ công mà được hỗ trợ bằng công cụ số hóa, lưu trữ, quản lý thông tin, in ấn tem điện tử dán trực tiếp lên sản phẩm.

HTX cũng được lựa chọn tham gia Dự án cải thiện liên kết giữa thị trường và người sản xuất rau vùng Tây Bắc Việt Nam do Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế Australia (ACIAR) tài trợ. Nhờ vậy, năng lực tổ chức sản xuất, kiểm tra chất lượng, quảng bá sản phẩm và kết nối thị trường của HTX ngày càng được nâng cao.

Hiện nay, rau an toàn Ta Niết không chỉ phủ khắp hệ thống siêu thị tại Sơn La mà còn có mặt tại nhiều chuỗi lớn ở Hà Nội như Fivimart, Co.opmart, Ocean Mart, Unimart, Winmart… Tất cả đều được dán tem điện tử truy xuất nguồn gốc.

Hướng tới nông thôn mới

Để các HTX ở Mộc Châu bứt phá, đóng vai trò không nhỏ trong công cuộc xây dựng nông thôn mới ở địa phương, không thể không nhấn mạnh vai trò “bà đỡ” của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Sơn La.

Những năm qua, hai tổ chức này đã trở thành chỗ dựa vững chắc, mở lối cho các HTX tiếp cận nguồn vốn tín dụng ưu đãi, đầu tư công nghệ mới, xây dựng thương hiệu và đẩy mạnh chuyển đổi số.

Không chỉ dừng ở hỗ trợ tài chính, Liên minh HTX còn đóng vai trò “kiến trúc sư” trong việc nâng cao năng lực HTX thông qua đào tạo quản trị, xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường. Điển hình như HTX Hưng Sơn và mô hình Ngô Gia Trang đã nhận được sự đồng hành từ Liên minh HTX Việt Nam thông qua các chương trình tập huấn, hỗ trợ kỹ thuật và định hướng phát triển du lịch nông nghiệp bền vững, tận dụng lợi thế cảnh quan thiên nhiên đa dạng và văn hóa bản địa phong phú.

Đây là điểm tựa quan trọng giúp HTX tiếp cận phương pháp quản lý hiện đại, nâng cao chất lượng dịch vụ, phát triển hạ tầng, đồng thời lan tỏa giá trị văn hóa - sinh thái của Mộc Châu.

Tuy nhiên, bên cạnh những mô hình hiện đại, các HTX vẫn phải đối mặt với một số thách thức như chi phí đầu tư ban đầu cao, chênh lệch điều kiện sản xuất giữa các khu vực, hạ tầng dân sinh còn thiếu thốn. Những thách thức ấy đòi hỏi phải có giải pháp đồng bộ, giúp HTX khẳng định vai trò trụ cột trong hành trình về đích nông thôn mới.

Những nỗ lực xây dựng nông thôn mới tại Mộc Châu đã cho thấy, HTX không đơn thuần là mô hình sản xuất mà còn là cầu nối đưa đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước đến từng hộ nông dân.

Từ những homestay farm ở Bản Lùn, luống rau trong nhà màng ở bản Ta Niết đến các sản phẩm nông nghiệp truy xuất nguồn gốc số, tất cả đều mang dấu ấn rõ nét của sự đồng hành từ Liên minh HTX.

Trong giai đoạn tới, khi mục tiêu nông thôn mới nâng cao và kiểu mẫu ngày càng đòi hỏi chất lượng, Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Sơn La được kỳ vọng tiếp tục giữ vai trò dẫn dắt, tạo hệ sinh thái phát triển bền vững cho HTX. Với nền tảng đã được khẳng định, sự đồng hành chiến lược này sẽ là đòn bẩy để Mộc Châu trở thành điểm sáng của cả nước về nông nghiệp xanh, hiện đại, gắn với bản sắc văn hóa độc đáo.

Vũ Hương