Nông nghiệp vươn mình, nông thôn đổi thay nhờ Đề án 'ba trong một': Bài 1 - Từ người trồng đến người làm chủ chuỗi giá trị
Từ vùng rau sạch ở xã Quyết Chiến (Tân Lạc) đến những vườn cam bạt ngàn ở Cao Phong, hay chuỗi trồng khoai sọ, bí xanh ở Yên Thủy…, câu chuyện
Từ vùng rau sạch ở xã Quyết Chiến (Tân Lạc) đến những vườn cam bạt ngàn ở Cao Phong, hay chuỗi trồng khoai sọ, bí xanh ở Yên Thủy…, câu chuyện "được mùa rớt giá" từng là nỗi lo lắng thường trực của nhiều nông dân. Và giấc mơ xuất khẩu có lẽ còn xa vời như… mặt trăng. Sản xuất cực nhọc là vậy, nhưng tìm được đầu ra cho nông sản mới thực sự là bài toán khó. Bài toán đó dần có lời giải khi một tư duy mới được khơi thông, một cuộc chuyển mình âm thầm nhưng quyết liệt đang lan tỏa đến từng thôn, xóm. Động lực chính là Đề án số 03-ĐA/TU, ngày 09/9/2021 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Hòa Bình về phát triển nông nghiệp, đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm gắn với xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025 (Đề án số 03-ĐA/TU). Đây là một bản thiết kế chiến lược "ba trong một": phát triển sản xuất, tiêu thụ nông sản và xây dựng nông thôn mới.
Những quả bưởi đỏ Tân Lạc, cam Cao Phong, những con cá lồng sông Đà, mật ong rừng, măng Kim Bôi… giờ không còn chỉ là nông sản bản địa mà đã vượt núi, băng sông, đặt chân vào siêu thị ở Anh, Mỹ, Nhật Bản… Hành trình đó không phải là phép màu, mà là kết tinh của một chiến lược bài bản, quyết liệt, thấm đẫm mồ hôi của người nông dân và tư duy lãnh đạo của cấp ủy.
Sản phẩm bưởi Diễn Lương Sơn được sơ chế, bọc túi lưới, dán tem nhãn truy xuất nguồn gốc, đảm bảo theo yêu cầu của nước nhập khẩu
"Ba trong một" - sự thức tỉnh của ý chí
Khi Đề án số 03-ĐA/TU được ban hành, nhiều người hoài nghi khả năng thực hiện bởi điều kiện địa hình chia cắt, sản xuất nhỏ lẻ… Nhưng thực tế đã chứng minh điều ngược lại. Đề án đã kích hoạt một hệ sinh thái tiêu thụ và xúc tiến thương mại rõ nét: 205 doanh nghiệp, hợp tác xã được kết nối tiêu thụ; hơn 360 sản phẩm lên sàn thương mại điện tử; trên 8 triệu tem truy xuất nguồn gốc được phát hành... "Chúng tôi không đặt mục tiêu quá xa xôi, mà chọn cái thực chất nhất là đầu ra nông sản” - đồng chí Nguyễn Thanh Thủy, Phó Chi cục trưởng Chi cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường tỉnh nhấn mạnh.
Đề án số 03-ĐA/TU đã trở thành một hệ thống hành động đồng bộ. Đề án nhanh chóng được thể chế hóa, cụ thể hóa bằng các kế hoạch hành động của Tỉnh ủy, UBND tỉnh. Ban Chỉ đạo các Đề án thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII đã ban hành Kế hoạch số 02-KH/BCĐ. UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 242/KH-UBND, phân công nhiệm vụ cho từng sở, ban, ngành, huyện, thành phố. Cán bộ đi cơ sở không chỉ để vận động nông dân sản xuất mà phải đồng hành trong toàn bộ quá trình, từ lựa chọn cây trồng, nâng cao chất lượng đến tìm kiếm thị trường. Từ chỗ chỉ hỏi nông dân "trồng gì, nuôi gì”, giờ đây câu hỏi chuyển thành: "Bán cho ai? Giá bao nhiêu? Theo tiêu chuẩn nào?”
Đổi vai - khi cán bộ "đi chợ”, nông dân "học làm chiến lược gia”
Tư duy mới không chỉ dừng lại ở đội ngũ cán bộ mà lan rộng vào từng thửa ruộng, vườn cây. Tại vùng trồng bưởi Diễn xã Cao Dương (Lương Sơn), các hộ trồng bưởi đã quen với khái niệm VietGAP, mã số vùng trồng, độ brix... Họ không còn là những người chỉ biết bán cái mình có, mà đang "học làm chiến lược gia” để hiểu thị trường cần gì, tiêu chuẩn ra sao và làm thế nào để thương lượng với đối tác tiêu thụ.
Ông Nguyễn Văn Hòa, hộ sản xuất thuộc Tổ hợp tác trồng bưởi Thanh Hà chia sẻ: "Trước đây, chúng tôi thường bị ép giá. Giờ có tổ hợp tác, mã vùng và kỹ thuật, chúng tôi chủ động đàm phán với thương lái”.
Câu chuyện không chỉ riêng của ông Hòa mà là xu thế chung: nông dân được tập huấn quảng bá sản phẩm qua mạng xã hội và giao dịch trên sàn thương mại điện tử. Một lớp nông dân mới đang hình thành, hiểu kỹ thuật, biết thương mại, biết lắng nghe phản hồi khách hàng, và quan trọng nhất là họ bắt đầu biết định giá đúng cho giá trị mình tạo ra.
Theo đồng chí Bùi Quốc Hoàn, Phó Chủ tịch UBND huyện Lương Sơn, năm 2023, huyện tổ chức ký kết chuỗi liên kết với doanh nghiệp tiêu thụ bưởi, đào tạo nông dân về kỹ thuật, bảo quản, cấp mã số vùng trồng... Từ đó, tạo nên mô hình chuỗi giá trị đầu tiên và đã có sản phẩm xuất khẩu.
Mở lối ra thị trường toàn cầu
Thành quả từ sự thay đổi tư duy đã giúp toàn tỉnh xây dựng được 140 chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ sản phẩm nông, lâm, thủy sản. Nông sản sơ chế, chế biến đến hết năm 2024 đạt 31,41%. Các sản phẩm chủ lực có mặt tại hệ thống siêu thị lớn, thị trường nội địa được mở rộng. Tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2025, 50% nông sản chủ lực được kiểm soát chất lượng theo chuỗi; 30% đạt tiêu chuẩn VietGAP/hữu cơ; 55% tiêu thụ qua kênh phân phối hiện đại.
Giờ đây, cổng thông tin https://hb.check.net.vn trở thành kênh minh bạch hóa thông tin sản phẩm. Tại đây, nông sản có đẩy đủ hồ sơ, lịch sử - tức là có "danh phận" rõ ràng để người tiêu dùng lựa chọn. Từ năm 2021 đến nay, nhiều sự kiện xúc tiến thương mại được tổ chức. Xúc tiến thương mại không còn xa lạ với bà con vùng cao. Nhờ đó, cá sông Đà có mặt trong thực đơn nhà hàng Nhật; cam Cao Phong hiện diện ở Big C, Sói Biển; gạo J02 ký được hợp đồng dài hạn. Chương trình OCOP tiếp tục được thổi làn gió mới với 158 sản phẩm đạt chất lượng OCOP 3 sao trở lên. Mỗi gian hàng ở hội chợ không chỉ là chỗ bày bán mà còn là tấm "giấy khai sinh" giúp nông sản Hòa Bình ghi danh trên bản đồ thị trường.
Bên cạnh đó, tỉnh đã hỗ trợ xây dựng thương hiệu sở hữu trí tuệ cho 38 sản phẩm nông sản chủ lực. "Không còn chuyện "vàng thau lẫn lộn” khi cam Cao Phong được dán mã QR xác thực, bưởi đỏ Tân Lạc được truy xuất đến từng hộ sản xuất. Đây chính là nền móng quan trọng để nông sản không bị ép giá vì mập mờ xuất xứ” - đồng chí Nguyễn Hồng Yến, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh nhận định.
Từ bản làng đến thị trường quốc tế
Nhiều sản phẩm do nông dân xứ Mường sản xuất đã vượt núi, băng sông, đặt chân tới "trời Tây”. Đến nay, toàn tỉnh có 21 doanh nghiệp, hợp tác xã có sản phẩm xuất khẩu sang Trung Quốc, Hàn Quốc, Mỹ, Nhật, Đài Loan, Canada, EU... Tổng sản lượng xuất khẩu nông, lâm, thủy sản từ năm 2022 - 2025 đạt 272.077 tấn, tương đương trên 3.266 tỷ đồng. Những con số triển vọng đã vẽ nên một bức tranh tươi sáng về nông sản Hòa Bình.
Chương trình OCOP là "cú hích" đặc biệt. Từ năm 2021 đến nay, toàn tỉnh đã chuẩn hóa 127 sản phẩm OCOP mới, đạt 158% kế hoạch. Các sản phẩm OCOP không chỉ là nông sản đặc trưng mà còn là giá trị văn hóa giàu bản sắc như: cao xạ đen, măng khô Kim Bôi, thổ cẩm Mai Châu..., góp phần tạo sinh kế, quảng bá văn hóa, phát triển du lịch.
Công ty Cổ phần Kim Bôi, đơn vị chế biến măng ở Lạc Thủy là một minh chứng điển hình. Từ sản vật rừng, nhờ quy trình khép kín đạt chuẩn OCOP, sản phẩm của công ty đã vào siêu thị, xuất khẩu, mang lại giá trị bền vững. Tương tự, du lịch cộng đồng kết hợp với thổ cẩm dân tộc Thái ở Mai Châu vừa giữ gìn bản sắc văn hóa vừa tạo sinh kế bền vững, thu hút du khách trong và ngoài nước…
Đề án số 03-ĐA/TU đã và đang thức tỉnh những giá trị tiềm ẩn của nông nghiệp Hòa Bình. Không chỉ bằng những con số đẹp trong báo cáo, mà là cuộc chuyển mình sâu sắc trong tư duy, cách làm - để nông dân làm chủ chuỗi giá trị, đưa sản phẩm xứ Mường kể câu chuyện riêng nơi "biển lớn”.
(Còn nữa)
