Ô tô điện đang đẩy nhanh sự kết thúc của thời đại dầu mỏ

Theo các chuyên gia trong ngành, doanh số ô tô điện ngày càng tăng trong năm gần đây đã khiến các nhà dự báo đẩy nhanh dự đoán về thời điểm mức sử dụng dầu toàn cầu sẽ đạt đỉnh, vì trợ cấp công cộng và công nghệ cải tiến giúp người tiêu dùng vượt qua mức giá cao ngất ngưởng của ô tô chạy bằng pin.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) có trụ sở tại Paris (thủ đô Pháp), liên minh gồm 29 quốc gia công nghiệp phát triển, dự đoán tiêu thụ dầu thế giới sẽ đạt đỉnh vào cuối thập kỷ này ở mức 103 triệu thùng/ngày, sau khi thường xuyên điều chỉnh từ dự đoán năm 2017 là mức đỉnh gần 105 triệu thùng/ngày vào năm 2040.

Apostolos Petropoulos, người xây dựng mô hình năng lượng tại IEA, cho biết: "Yếu tố quyết định lớn nhất là sự hỗ trợ chính sách cho sự chuyển đổi sang sử dụng điện, làm giảm đáng kể nhu cầu với dầu mỏ từ ngành vận tải, vốn là nguyên nhân chính cho việc tăng nhu cầu dầu toàn cầu”.

Công ty dầu mỏ khổng lồ BP đã dự báo nhu cầu dầu đạt đỉnh điểm toàn cầu trong thời gian gần hơn. Trong khi chính phủ của cả Mỹ và Trung Quốc (hai nước sử dụng dầu lớn nhất thế giới) điều chỉnh lại dự báo tiêu thụ dầu trong nước của họ.

Theo IEA, vận tải chiếm khoảng 60% nhu cầu dầu thế giới, trong đó riêng Mỹ chiếm khoảng 10%. Tỷ trọng đó sẽ giảm vì IEA dự đoán ô tô điện sẽ làm giảm khoảng 5 triệu thùng dầu mỗi ngày trong nhu cầu dầu thế giới vào năm 2030.

Theo IEA, doanh số ô tô điện toàn cầu hiện chiếm khoảng 13% tổng doanh số ô tô và có khả năng tăng lên khoảng 40% - 45% vào cuối thập kỷ này. Đó là nhờ sự kết hợp giữa các tiêu chuẩn hiệu quả ngày càng nghiêm ngặt và những khoản trợ cấp do nhiều chính phủ trên thế giới đưa ra kể từ Thỏa thuận Paris năm 2015 nhằm duy trì sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5 độ C so với nhiệt độ thời kỳ tiền công nghiệp.

Các biện pháp trợ cấp mới nhất, gồm cả khoản ưu đãi thuế trị giá 7.500 USD của Đạo luật Giảm lạm phát Mỹ khi mua ô tô điện mới, được thông qua năm ngoái và nhằm giúp bù đắp cho giá niêm yết cao.

Dù những con số 40% - 45% rất lớn nhưng IEA cho biết doanh số ô tô điện sẽ cần phải cao hơn nữa, khoảng 70% thị trường vào năm 2030, để duy trì mục tiêu của Thỏa thuận Paris về hạn chế sự nóng lên toàn cầu.

Liệu doanh số bán ô tô điện có thể đạt đến mức 70% hay không là điều không chắc chắn.

Các hãng ô tô điện, gồm cả General Motors và Stellantis, những tuần gần đây đã trì hoãn hoặc hủy bỏ kế hoạch đẩy nhanh sản xuất trong bối cảnh chi phí lao động tăng cao và có dấu hiệu cho thấy lãi suất cao hơn đang làm chậm tốc độ tăng trưởng ở Mỹ. Song về lâu dài, chi phí pin ô tô điện giảm khiến một số nhà nghiên cứu cảm thấy lạc quan.

Chiếc ô tô điện Ford Mustang Mach-e được nhìn thấy đang sạc tại trạm ở thành phố Bilbao, miền bắc Tây Ban Nha. Ảnh: Reuters

Ô tô điện rẻ hơn tại Trung Quốc

Theo các chuyên gia trong ngành, tỷ lệ áp dụng ô tô điện trong tương lai sẽ phụ thuộc nhiều vào giá xe và sự sẵn có của các trạm sạc. Trung Quốc có lợi thế về cả hai mặt.

Theo công ty nghiên cứu JATO Dynamics (Anh), một chiếc ô tô điện ở Trung Quốc có giá trung bình 31.165 euro (33.964 USD) vào giữa năm 2023. JATO Dynamics nhận thấy chiếc xe điện rẻ nhất ở Trung Quốc rẻ hơn 8% so với chiếc ô tô chạy bằng xăng rẻ nhất. Đó là nhờ các khoản trợ cấp lớn của chính phủ Trung Quốc và nguồn đất hiếm sẵn có dễ dàng, rất quan trọng trong sản xuất ô tô điện.

Ô tô điện chiếm khoảng 1/4 thị trường ở Trung Quốc và quốc gia này dự kiến sẽ dẫn đầu tăng trưởng toàn cầu về doanh số.

Ngược lại, tại Mỹ, giá trung bình một chiếc ô tô điện là hơn 53.000 USD, cao hơn khoảng 5.000 USD so với một chiếc ô tô chạy bằng xăng, theo công ty nghiên cứu ô tô Kelley Blue Book.

Mỹ cũng thua xa Trung Quốc về tổng số trạm sạc ô tô điện công cộng. Một sách trắng được Viện Điện khí hóa phát hành vào tháng 10 lưu ý rằng Mỹ có khoảng 52.000 trạm sạc ô tô điện công cộng, châu Âu có khoảng 400.000 và Trung Quốc có khoảng 1,2 triệu.

Dù vậy, theo IEA, ô tô điện dự kiến sẽ tăng lên đến 50% số lượng đăng ký ô tô mới ở Mỹ vào năm 2030, do tài xế bị thu hút bởi công nghệ cải tiến, giá giảm và triển vọng tránh khỏi sự biến động của giá xăng.

Ông Apostolos Petropoulos nhận định: “Sự thay đổi về mặt chính trị có thể trì hoãn quá trình chuyển đổi ô tô chạy xăng sang xe điện”, đề cập đến mối lo ngại của một số công ty rằng cuộc bầu cử ở Mỹ vào năm 2024 có thể mở ra hàng loạt chính sách mới. "Thế nhưng, cuối cùng quá trình chuyển đổi đang diễn ra", vị này nhấn mạnh.

Doanh số ô tô điện toàn cầu tiếp tục tăng mạnh, Trung Quốc đạt kỷ lục dù chấm dứt trợ cấp

Theo công ty nghiên cứu thị trường Rho Motion, doanh số ô tô điện đang tiếp tục tăng mạnh trên toàn cầu. Trong đó, Trung Quốc báo cáo doanh số ô tô điện hàng tháng kỷ lục vào tháng 10 bất chấp việc chấm dứt trợ cấp.

Trung Quốc đã chấm dứt chương trình trợ cấp kéo dài 11 năm cho việc mua ô tô điện vào năm 2022, nhưng một số chính quyền địa phương vẫn tiếp tục hỗ trợ hoặc giảm thuế để thu hút đầu tư cũng như trợ cấp cho người tiêu dùng.

Doanh số ô tô điện tại Trung Quốc, thị trường ô tô lớn nhất thế giới, đã tăng 29% trong tháng 10 so với cùng kỳ năm trước.

Thị trường ô tô điện toàn cầu cho thấy mức tăng trưởng doanh số 34% trong tháng 10.

Theo Rho Motion, Trung Quốc đã bước vào hai tháng cuối năm, thời kỳ thường là cao điểm cho việc bán ô tô.

Công ty nghiên cứu thị trường này cho hay: “Điều đáng chú ý về số liệu tháng 10 là nhu cầu ô tô điện ở Trung Quốc tiếp tục đạt mức cao kỷ lục dù trợ cấp đã bị cắt… 2023 được coi là một năm biểu tượng khác với Trung Quốc về doanh số bán ô tô điện”.

Theo Rho Motion, doanh số ô tô điện tăng 26% trong tháng 10 tại các thị trường châu Âu dù việc cắt giảm trợ cấp ảnh hưởng đến nhu cầu, như đã thấy ở Đức, nơi chương trình hỗ trợ của doanh nghiệp bị hủy bỏ vào tháng 9.

Rho Motion cho biết: “Trợ cấp là một yếu tố quan trọng tại thị trường Đức vì gần 2/3 số lần đăng ký ô tô là cho mục đích thương mại”.

Tesla, Mercedes Benz, Volkswagen đã cảnh báo lãi suất cao và thị trường trầm lắng trong khu vực châu Âu đang làm giảm sức hút với khách hàng.

Trong khi doanh số bán ô tô điện ở Bắc Mỹ đã tăng 78% trong năm nay. Rho Motion cho biết: “Thị trường Bắc Mỹ tiếp tục có một năm 2023 phát triển mạnh mẽ, trong đó Tesla vẫn chiếm thị phần lớn về nhu cầu khi các nhà sản xuất ô tô truyền thống kiềm chế tham vọng mở rộng quy mô sản xuất”.

Song theo báo cáo từ công ty Cox Automotive vào tháng 10, thị phần của Tesla đã giảm xuống mức thấp kỷ lục khoảng 50% vào quý III.2023 dù giảm giá trước đó.

Sơn Vân