PGS Nguyễn Trọng Hưng: 'Chiều cao của trẻ không phải chuyện hên xui'

Theo PGS Hưng, chiều cao của trẻ không phải do may rủi mà là từ ý thức, kiến thức và sự đầu tư nghiêm túc của cha mẹ. Ảnh: Nikkei Asia.

"Bác sĩ ơi, còn cách nào để cháu cao thêm không?", một bà mẹ lo lắng trong phòng khám của Viện Dinh dưỡng Quốc gia.

PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hưng, Trưởng khoa Dinh dưỡng người lớn, Viện Dinh dưỡng Quốc gia, lặng lẽ lật lại hồ sơ cũ. Ông nhớ 3 năm trước, chính ông từng khuyên gia đình nên đưa cháu đi khám sớm vì dấu hiệu tiền dậy thì đã rõ ràng. Nhưng lời khuyên ấy bị bỏ qua.

Giờ đây, khi giai đoạn "vàng" để phát triển chiều cao đã trôi qua, hy vọng cải thiện trở nên mong manh.

Đây chỉ là một trong rất nhiều trường hợp đến khám quá trễ mà bác sĩ Hưng từng gặp. Nhiều gia đình còn rơi vào cảnh "tiền mất tật mang" khi dốc tiền theo đuổi những liệu trình tăng chiều cao được quảng cáo rầm rộ trên mạng, để rồi phải ngậm ngùi nhận lấy cái kết đắng.

Phải chuẩn bị từ lúc chưa có con

Dù Việt Nam đang có những bước nhảy vọt về chiều cao trên bảng xếp hạng khu vực và thế giới, nhưng theo PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hưng, vóc dáng của người Việt vẫn khá khiêm tốn so với thế giới.

Hiện tại, chiều cao trung bình của nam giới Việt là 168,1 cm, nữ giới là 156,2 cm, tăng lần lượt 3,7 cm và 1,4 cm so với 10 năm trước. Tuy vậy, khoảng cách với thế giới vẫn còn lớn khi chiều cao trung bình toàn cầu là 176,1 cm ở nam và 163,1 cm ở nữ.

Trao đổi với Tri Thức - Znews, PGS Hưng cho hay khi nói đến chiều cao, cần phân biệt hai nhóm yếu tố:

Không thể can thiệp: Gen di truyền, chủng tộc, giới tính (nữ thường thấp hơn nam)
Có thể thay đổi: Dinh dưỡng, vận động, giấc ngủ, lối sống và cả các biện pháp y tế hỗ trợ.

Vị chuyên gia cho rằng việc chăm sóc sức khỏe của cả mẹ và cha trước khi kết hôn là bước đầu tiên. Các cặp đôi cần loại bỏ nguy cơ từ sớm. Cụ thể, nếu bố mẹ bị suy dinh dưỡng hoặc thừa cân, nên điều chỉnh trước khi mang thai; phải bổ sung đầy đủ vi chất (như sắt, canxi, axit folic...).

"Thậm chí, nếu tôi không cao, tôi nên chọn bạn đời cao ráo để cải thiện gene cho con", PGS Hưng nói vui, nhưng đó cũng là lời nhắc về tầm quan trọng của việc chuẩn bị từ rất sớm, từ trước khi mang thai.

Trong thai kỳ, người mẹ cần kiểm soát tăng cân hợp lý, khám định kỳ và phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe, tiêm chủng đầy đủ, bổ sung vi chất theo đúng hướng dẫn bác sĩ...

Vóc dáng của người Việt vẫn khá khiêm tốn so với thế giới. Ảnh: Freepik.

Ngay cả việc bổ sung canxi tưởng chừng đơn giản, cũng không thể tùy tiện. PGS Hưng nhấn mạnh canxi có loại hữu cơ và vô cơ, hàm lượng muối canxi khác nhau, nếu dùng sai có thể không bổ sung đủ hoặc thừa gây tác dụng phụ. Nhiều người uống theo lời khuyên "truyền miệng" còn nguy hiểm hơn là không uống.

"Nhiều loại thực phẩm chức năng thậm chí có liều cao hơn cả thuốc, dễ gây hại nếu không dùng đúng. Người dân cũng không nên chủ quan quyết định mà không trao đổi lại với bác sĩ", ông Hưng nói.

1.000 ngày vàng bứt phá chiều cao

Theo PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hưng, một đứa trẻ có cao lớn hay không không chỉ phụ thuộc vào gene mà còn là kết quả của quá trình nuôi dưỡng kéo dài từ trước khi thai kỳ bắt đầu đến hết tuổi dậy thì.

Ông nhấn mạnh: "Bỏ lỡ 1.000 ngày đầu đời là đánh mất cơ hội vàng để phát triển chiều cao tối ưu”.

Ba “cửa sổ” quan trọng này gồm:

Từ lúc mang thai đến lúc sinh (9 tháng 10 ngày): Giai đoạn giúp trẻ đạt chiều cao khoảng 50 cm.
Từ sơ sinh đến 24 tháng tuổi: Trẻ cần đạt khoảng 85-87 cm.
Giai đoạn tiền dậy thì, dậy thì: Cơ hội cuối cùng để bứt phá chiều cao.

Nếu cha mẹ bỏ qua, để con suy dinh dưỡng, béo phì, thừa cân, hoặc hình thành thói quen xấu như ngủ muộn, lười vận động, ăn uống kém... thì việc cải thiện chiều cao gần như là không thể, đặc biệt khi trẻ đã dậy thì sớm.

Hormone tăng trưởng tiết ra nhiều nhất khi trẻ ngủ sâu vào ban đêm (từ 22h đến 1h). Nhưng rất nhiều gia đình để trẻ thức khuya, xem tivi, nghịch điện thoại, vô tình làm mất cơ hội phát triển chiều cao.

Trẻ lười vận động sẽ ăn kém, ngủ kém, ảnh hưởng vòng tròn tăng trưởng. PGS Hưng nhấn mạnh cha mẹ phải làm gương nhưng ngủ sớm, tập thể dục đều đặn để trẻ noi theo.

PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hưng, Trưởng khoa Dinh dưỡng người lớn, Viện Dinh dưỡng Quốc gia. Ảnh: Phương Anh.

Thậm chí, căng thẳng, stress kéo dài từ áp lực học tập cũng là "kẻ thù" của giấc ngủ, có thể khiến bé mất ngủ, ảnh hưởng đến hormone tăng trưởng. Đây cũng là một yếu tố thường bị bỏ qua. Một môi trường tâm lý ổn định, tích cực chính là nền tảng cho sự phát triển toàn diện.

PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hưng nói thêm nếu cả cha và mẹ đều sở hữu chiều cao khiêm tốn thì càng cần nỗ lực gấp nhiều lần trong việc chăm sóc và đầu tư cho con.

Bởi dù gene là yếu tố cố định, nhưng tầm vóc vẫn có thể cải thiện đáng kể nếu không bỏ lỡ 3 "cửa sổ vàng". Đây là những thời điểm mà cha mẹ có thể tạo nên sự khác biệt, giúp con bứt phá chiều cao dù xuất phát điểm không thuận lợi.

“Có thời gian cà phê, đi nhậu nhưng lại không có thời gian đưa con đi khám” là câu nói rất đời thường nhưng thấm thía mà PGS Hưng chia sẻ. Nhiều phụ huynh phát hiện quá muộn, khi trẻ đã dậy thì, thấy trẻ quá thấp so với bạn bè mới vội vàng đưa đi khám. Lúc này, việc can thiệp gần như không còn nhiều hiệu quả.

Ông ví dụ, để can thiệp hormone tăng trưởng, trẻ phải được phát hiện sớm và cần chỉ định nghiêm ngặt của bác sĩ. Không phải cứ tiêm là cao thêm 15-20 cm như lời quảng cáo thổi phồng. Cơ thể trẻ cần theo dõi sát sao để tránh rủi ro.

"Con cao hay không không phải do may rủi, mà là do kiến thức, ý thức và sự đầu tư nghiêm túc của cha mẹ. Những năm tháng đầu đời của trẻ là khoảng thời gian không thể quay lại, và chỉ cần lơ là vài năm, bạn có thể mãi mãi đánh mất chiều cao đáng lẽ con mình có được", PGS Hưng khẳng định.

Phương Anh