Pháp nắm 'thế thượng phong' trong thỏa thuận hạt nhân với Anh
Tập đoàn điện lực Pháp EDF kiểm soát dự án Sizewell C, Anh chịu gánh nặng tài chính - Paris đang chiếm thế thượng phong trong cuộc mặc cả hạt nhân đầy căng thẳng với London.
Một tổ hợp nhà máy điện hạt nhân của Pháp. Ảnh: Tập đoàn năng lượng Pháp (EDF)
Theo Politico ngày 9/7, khi Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đặt chân đến London tham dự hội nghị thượng đỉnh Anh - Pháp, dư luận hai bên đều hướng về một thỏa thuận hạt nhân lớn đầy hứa hẹn. Tháng trước, Quốc vụ khanh Anh phụ trách An ninh năng lượng và Net Zero Ed Miliband đã hồ hởi thông báo về khoản đầu tư bổ sung hàng tỷ bảng Anh từ Bộ Tài chính nước này nhằm hỗ trợ dự án Sizewell C, nhà máy điện hạt nhân tại Suffolk được kỳ vọng sẽ cung cấp điện cho 6 triệu hộ gia đình.
Ông Miliband thậm chí còn tuyên bố đây là "thời kỳ hoàng kim" của năng lượng hạt nhân dân sự, một thành quả có được thông qua quan hệ đối tác với EDF – tập đoàn năng lượng quốc doanh khổng lồ của Pháp. Hiện tại, EDF đang vận hành 5 nhà máy điện hạt nhân tại Anh và sẽ kiểm soát Sizewell C.
Phía Pháp cũng không ngớt lời về quan hệ đối tác này. Một quan chức trong văn phòng của Tổng thống Pháp cho biết hợp tác trong các dự án như Sizewell C là "một trong những trụ cột chính của mối quan hệ Pháp - Anh". Hội nghị thượng đỉnh Anh - Pháp, diễn ra từ 8 - 10/7, với các hoạt động trang trọng như tiệc tối cùng nhà vua và nghi lễ đặt vòng hoa tại tượng đài Winston Churchill, được kỳ vọng sẽ "minh họa cho điều này", đồng thời hé lộ thêm tin tức tích cực về dự án.
Tuy nhiên, đằng sau vẻ hào nhoáng của chuyến thăm cấp nhà nước, không phải ai cũng tin rằng ông Miliband và Bộ Tài chính Anh đã đạt được một thỏa thuận thực sự có lợi cho Anh.
Mô hình đầu tư "kỳ lạ" và gánh nặng tài chính
Chính phủ Anh đã cam kết gần 18 tỷ bảng Anh cho Sizewell C, bao gồm khoản đầu tư mới 11,5 tỷ bảng Anh trong đợt đánh giá chi tiêu vào tháng 6 vừa qua. Thế nhưng, điều đáng ngạc nhiên là chưa có bất kỳ khoản tài trợ tư nhân nào được công bố. Quyết định đầu tư cuối cùng, nơi nguồn tài trợ tư nhân sẽ được tiết lộ, vẫn còn bỏ ngỏ.
EDF, đối tác chính trong dự án, chưa cam kết bất kỳ khoản tài trợ nào và đã phải bác bỏ những cáo buộc cho rằng chi phí của Sizewell C có thể lên tới 40 tỷ bảng Anh. Cho đến nay, chỉ có Chính phủ Anh phải gánh vác trách nhiệm tài chính cho dự án này.
"Phải nói rằng đó là một cách đầu tư kỳ quặc vào một dự án. Trong điều kiện lý tưởng, họ sẽ có được khoản đầu tư vốn chủ sở hữu ngay từ đầu", một nhân vật cấp cao trong ngành công nghiệp hạt nhân nhận định. Một nhân vật khác trong ngành bối rối: "Đây không phải là một mô hình bình thường".
Theo các nguồn tin trên, mặc dù có "mong muốn chung" là giải quyết Sizewell C bằng quyết định đầu tư cuối cùng trước khi kết thúc mùa hè (khi quốc hội Anh bước vào kỳ nghỉ), điều đó "không có khả năng xảy ra". Cả hai chính phủ đều kín tiếng về việc liệu nguồn tài chính tư nhân có thể được công bố tại hội nghị thượng đỉnh ở London hay không. Ngay cả nghị sĩ Andrew Bowie, người từng là Bộ trưởng Năng lượng Anh khi Đảng Bảo thủ nắm quyền, cũng bày tỏ "ngạc nhiên" khi khoản đầu tư tư nhân vẫn chưa được công bố.
Anh đang gấp rút đưa Sizewell C vào hoạt động sau nhiều năm trì hoãn. Tuy nhiên, một vấn đề phức tạp nữa là nhà máy điện hạt nhân khác do EDF vận hành tại Anh – Hinkley Point C ở Somerset, một dự án có liên quan chặt chẽ với Sizewell C. Dự án Hinkley Point C đã chậm tiến độ 6 năm và chi phí đã tăng vọt từ 18 tỷ bảng Anh lên 46 tỷ bảng Anh theo ước tính của chính dự án.
Bộ trưởng Năng lượng Pháp Marc Ferracci đã liên tục đưa ra một cuộc mặc cả khó khăn trong các cuộc đàm phán với Anh, kêu gọi đàm phán cả hai nhà máy cùng nhau. Ông nói với tờ Financial Times: "Chúng tôi phải tìm cách hợp nhất các kế hoạch tài chính của cả hai dự án". Một lựa chọn là EDF sẽ bỏ thêm tiền mặt của mình cho Sizewell, nhưng có nghi ngờ rằng họ có đủ sức mạnh tài chính để làm như vậy ngay cả khi họ muốn hay không.
Một cựu quan chức chính phủ Pháp nói với Politico rằng các cuộc đàm phán xung quanh Sizewell C phản ánh mức độ ảnh hưởng nặng nề của Hinkley Point C lên bảng cân đối kế toán của EDF: "Mối quan tâm chính của Pháp trong trường hợp này là đảm bảo rằng EDF không bị sụp đổ về mặt kinh tế, tài chính vì dự án này". Gwénaël Plagne, đại diện của Tổng Liên đoàn Lao động Pháp (CGT), cũng xác nhận: "EDF sẽ tham gia hạn chế [vào Sizewell C], điều này khiến công ty ít phải chịu rủi ro kinh tế hơn".
Trong khi đó, một vấn đề khác đang thu hút sự chú ý của cả Anh và Pháp: Trung Quốc. Ông Miliband đã xác nhận Trung Quốc sẽ không còn vai trò nào trong chương trình hạt nhân dân sự của Anh. Dù Chính phủ Anh có thể đã tìm kiếm mối quan hệ nồng ấm hơn với Bắc Kinh trong 12 tháng qua, nhưng hạt nhân rõ ràng là một "ranh giới đỏ".
Một nhân vật thứ ba trong ngành hạt nhân cho rằng, chính yếu tố Trung Quốc có thể buộc Anh và Pháp phải hoàn thành dự án Sizewell C trong bối cảnh tìm kiếm nguồn tài chính tư nhân. Người này nói: "Chúng tôi biết vị thế của Trung Quốc tại châu Âu đã thay đổi do Tổng thống Mỹ Donald Trump", ám chỉ thái độ tiêu cực của ông Trump đối với đối thủ kinh tế lớn nhất của Mỹ, và cách điều này khiến các chính phủ khác phải xem xét lại mối liên kết với Trung Quốc cũng như tìm kiếm đồng minh gần mình hơn.
Như vậy, trong cuộc chơi hạt nhân trên, Pháp đang nắm giữ phần lớn các lá bài. Với gánh nặng tài chính từ Hinkley Point C và sự cẩn trọng trong cam kết đầu tư vào Sizewell C, cùng với áp lực địa chính trị từ Trung Quốc đang khiến Anh phải nhanh chóng tìm kiếm giải pháp, Pháp đang ở vị thế thuận lợi để đạt được những điều khoản có lợi nhất cho mình.
