Phát hiện chỉ chuột ngoài đồng mới dễ nhiễm hantavirus

Các nhà nghiên cứu ở Madagascar đã phát hiện ra rằng chuột đen là loài duy nhất mang một chủng hantavirus

Các nhà nghiên cứu khi khảo sát rừng và đất nông nghiệp ở Madagascar đã phát hiện ra rằng chuột đen là loài duy nhất mang một chủng hantavirus nguy hiểm. Điều bất ngờ là, trong khi loài chuột này sinh sôi mạnh mẽ ở các khu vực nông nghiệp và thường xuyên mang theo virus, thì không có cá thể nào sống trong rừng tự nhiên nhiễm bệnh. Nghiên cứu này nhấn mạnh rằng việc sử dụng đất đai của con người — chứ không chỉ động vật — có thể quyết định nguy cơ lây bệnh.

Chuột đen mang hantavirus ở Madagascar

Các loài xâm lấn không chỉ gây tổn hại cho hệ sinh thái, mà đôi khi còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Khi động vật xâm nhập môi trường mới, chúng có thể mang theo các mầm bệnh lạ. Một số trong đó có thể lây sang người — như đại dịch COVID-19 đã cho thấy nhân loại một bài học đau đớn.

Một nghiên cứu mới của các nhà khoa học đến từ Đại học California Santa Barbara, Đại học Réunion và Đại học Duke đã xác định chuột đen là nguồn lây hantavirus tiềm tàng ở vùng nông thôn Madagascar. Đó là khu vực từng là rừng nhưng ngày càng bị khai thác cho mục đích nông nghiệp và định cư. Nghiên cứu này vừa được công bố hôm qua (ngày 7.4) trên tạp chí Ecology and Evolution (Sinh thái và tiến hóa).

Chuột từ lâu đã sống bên cạnh con người nhưng không phải là những người bạn. Chúng phá hoại mùa màng, đục khoét kho lương thực, làm tổ trong nhà, ngoài cống và theo chân chúng ta đi khắp thế giới. Vai trò của chúng trong việc truyền bệnh đã được ghi nhận rõ. Chuột đen (Rattus rattus), có nguồn gốc từ Nam Á, lan sang châu Âu qua các chuyến tàu buôn và đến Madagascar trong khoảng thế kỷ 10 đến 14.

Các nhà sinh thái học dịch bệnh muốn tìm hiểu loài nào ở Madagascar có thể truyền hantavirus cũng như việc sử dụng đất của con người ảnh hưởng thế nào đến tỷ lệ nhiễm bệnh trong các loài động vật.

Chủng virus riêng biệt và bằng chứng phơi nhiễm trong dân cư

Nghiên cứu sinh tiến sĩ Kayla Kauffman tại phòng thí nghiệm của Giáo sư Hillary Young (UCSB), đồng tác giả chính chia sẻ. “Chúng tôi đặc biệt quan tâm đến hantavirus ở Madagascar vì nơi đây có những chủng virus độc đáo chưa được nghiên cứu kỹ”. Ngoài ra, bằng chứng về phơi nhiễm trong cộng đồng người Malagasy rất cao. Điều đó cho thấy sự hiện diện mạnh mẽ của virus trong môi trường sống.

Nhóm nghiên cứu đã làm việc với các cộng đồng sống cạnh bìa rừng quốc gia Marojejy, phía đông bắc Madagascar. Người dân cho phép nhóm đặt bẫy chuột và dơi trong nhà, ngoài đồng và cả ở đồn điền trồng vani, ruộng nương... của họ. Nhóm cũng được cấp phép đặt bẫy trong rừng nhiệt đời nguyên sinh bên trong rừng quốc gia.

Gần 2.000 mẫu vật được gửi đến phòng thí nghiệm ở La Réunion để xét nghiệm hantavirus. Những mẫu dương tính được giải trình tự gien để phân tích quan hệ giữa virus trong các cá thể chuột, cũng như so sánh với các chủng virus khác trên thế giới. Kết quả này sẽ giúp truy nguồn gốc hantavirus tại Madagascar.

Sau khi lấy mẫu từ 17 loài thú nhỏ và 11 loài dơi, nhóm nghiên cứu phát hiện virus chỉ tồn tại ở chuột đen. Kauffman chia sẻ: “Chúng tôi rất ngạc nhiên khi chỉ có chuột đen nhiễm hantavirus, bởi vì ở những nơi khác trên thế giới, nhiều loài thú nhỏ ngoại lai khác cũng thường xuyên nhiễm”.

Nông nghiệp là điểm nóng lây nhiễm

Những con chuột lớn tuổi và nặng cân hơn có tỷ lệ nhiễm cao hơn, và chúng chủ yếu bị bắt ở khu vực đồng ruộng, không phải trong nhà dân. Kauffman nói: “Điều này có nghĩa là người dân ít có nguy cơ nhiễm bệnh tại nhà hơn so với khi làm việc ngoài đồng”.

Đáng chú ý, trong khi nhiều con chuột trong đồn điền mang virus, không một cá thể nào sống trong rừng tự nhiên bị nhiễm. Điều này chứng minh môi trường bị con người biến đổi làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh ở động vật và từ đó là nguy cơ lây sang người.

Hiện tại, nhóm đang sử dụng mẫu từ nghiên cứu này và các nghiên cứu khác để xác định thời điểm hantavirus xuất hiện tại Madagascar, đồng thời tiếp tục điều tra tác động của phân mảnh môi trường sống và sử dụng đất đến động vật và các ký sinh trùng mà chúng mang theo.

Anh Tú