Phát huy di sản văn hóa dân tộc qua nghệ thuật biểu diễn

Nghệ thuật biểu diễn là một trong những hình thức để truyền tải thông điệp về di sản văn hóa dân tộc. Những năm qua, bằng hoạt động biểu diễn nghệ thuật, Đoàn Nghệ thuật dân tộc tỉnh Lào Cai đã tập trung xây dựng các chương trình, tiết mục nghệ thuật biểu diễn phục vụ Nhân dân, đồng thời quảng bá di sản văn hóa các dân tộc Lào Cai đến với đông đảo bạn bè trong nước và quốc tế.

Là đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp trên địa bàn miền núi, nhiều dân tộc, Đoàn Nghệ thuật dân tộc tỉnh Lào Cai xác rõ mục tiêu, định hướng xây dựng, phát triển nghệ thuật dân tộc truyền thống gắn với đương đại. Trong đó tính dân tộc là chất liệu, nền tảng xây dựng các tác phẩm nghệ thuật.

Vì thế, hằng năm, đoàn tổ chức cho các nghệ sĩ nghiên cứu thực tế ở cơ sở, sưu tầm tư liệu về nghệ thuật dân gian với nhiều hình thức như ghi âm, ghi hình, tiếp xúc trực tiếp với các nghệ nhân, trải nghiệm đời sống văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số. Từ những chất liệu dân ca dân vũ đó, đoàn đã xây dựng các chương trình, tiết mục nghệ thuật đặc sắc, truyền tải hiệu quả di sản văn hóa các dân tộc đến với công chúng.

Điệu múa dân tộc Dao được khai thác và biểu diễn.

Cùng với cách thức bố cục tổng thể giữa trang phục, đạo cụ, bài trí và âm nhạc đã tạo nên tác phẩm giàu tính thẩm mỹ, tính nghệ thuật và có giá trị nội dung sâu sắc truyền tải thông điệp về di sản văn hóa của Lào Cai. Chương trình “Lào Cai - Bồng bềnh miền sương mây” với các tác phẩm “Màu Nùng Dín”, “Ném pao trao tình” (dân tộc Mông), “Sợi duyên tìm bạn” (dân tộc Hà Nhì) đã đoạt giải Vàng tại Liên hoan ca múa nhạc nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quốc năm 2021. Tiếp tục khai thác chất liệu văn hóa truyền thống, gần đây, đoàn tiếp tục dàn dựng các tiết mục múa: “Mùa váy mới” (dân tộc Mông), “Nhé Khổ Sinh” (dân tộc Bố Y), “Cú Sí Lủ A Ray” (dân tộc Thu Lao)... Gần đây nhất, các tác phẩm múa dân gian của dân tộc Thu Lao “Mùa hái bông trên nương”, múa dân gian dân tộc Mông “Mùa váy mới”, tiết mục hòa tấu “Thêm vào văn tự người Dao” đã đoạt huy chương Vàng, Bạc tại Hội diễn nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quốc năm 2024.

Văn hóa dân tộc Mông được tái hiện và biểu diễn tại sân khấu.

Trong lĩnh vực nhạc cụ, cố Nghệ sĩ Nhân dân Lương Kim Vĩnh đã thành công trong việc cải tiến cây sáo Mông thành loại sáo biểu diễn và sáng tác các bản nhạc dựa trên âm hưởng dân ca của người Mông để biểu diễn. Ghi nhận những đóng góp cho nền nghệ thuật của Lào Cai nói riêng và cả nước nói chung, năm 2022, Nghệ sĩ Nhân dân Lương Kim Vĩnh đã được Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trao tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học và nghệ thuật. Hiện nay, những tác phẩm của cố Nghệ sĩ Nhân dân Lương Kim Vĩnh và cây sáo Mông vẫn được các thế hệ diễn viên của đoàn sử dụng và biểu diễn. Đồng thời, nhiều nghệ sĩ trẻ của đoàn tiếp tục sưu tầm, sáng tác và biểu diễn bằng nhạc cụ dân tộc, với những bản hòa tấu mang đậm âm hưởng núi rừng và văn hóa tộc người như: “Tiếng hát trên đỉnh Hoàng Liên - Phiêu cùng Sa Pa”, hòa tấu “Thêm vào văn tự người Dao”...

Đoàn Nghệ thuật dân tộc tỉnh Lào Cai tại Liên hoan ca múa nhạc toàn quốc năm 2024.

Đặc biệt, đoàn thường xuyên tổ chức biểu diễn ở các xã vùng sâu, vùng xa, biên giới. Đồng bào các dân tộc thưởng thức các tiết mục nghệ thuật biểu diễn trên sân khấu được xây dựng từ chính văn hóa truyền thống của họ. Điều đó khiến người dân càng thêm yêu quý và trân trọng di sản văn hóa của dân tộc mình, khơi dậy niềm tự hào về vốn văn hóa truyền thống và thúc đẩy các hoạt động bảo tồn di sản văn hóa trong cộng đồng ở địa phương.

Bên cạnh đó, các tiết mục nghệ thuật dân tộc được các nghệ sĩ của đoàn biểu diễn tại chương trình, sự kiện lớn như: Năm Du lịch Quốc gia, Festival Tinh hoa Tây Bắc và các lễ hội văn hóa, du lịch tổ chức thường niên tại Bắc Hà, Sa Pa... góp phần quảng bá, giới thiệu về văn hóa các dân tộc ở Lào Cai. Đặc biệt, đoàn tham gia biểu diễn tại các hoạt động giao lưu, đối ngoại như giao lưu nghệ thuật với đoàn dân vũ của Israel, đoàn nghệ thuật Belarus, Trung tâm Văn hóa Hàn Quốc tại Việt Nam; đoàn nghệ thuật châu Hồng Hà (tỉnh Vân Nam, Trung Quốc)… Liên tiếp trong nhiều năm, Đoàn Nghệ thuật dân tộc tỉnh Lào Cai tham gia biểu diễn tại lễ khai mạc Festival Huế và chuỗi hoạt động với một số địa phương trong cả nước cùng hơn 20 đoàn nghệ thuật đến từ các quốc gia và vùng lãnh thổ khác. Các tiết mục nghệ thuật biểu diễn đều mang đậm bản sắc dân tộc vùng cao, biên giới, thu hút được sự quan tâm của công chúng.

Những tiết mục nghệ thuật mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Lào Cai được các nghệ sĩ đưa vào chương trình biểu diễn.

Theo Nghệ sĩ Ưu tú Nguyễn Việt Phong, Trưởng Đoàn Nghệ thuật dân tộc tỉnh Lào Cai, nghiên cứu, xây dựng các chương trình, tiết mục nghệ thuật từ các đặc trưng, biểu tượng văn hóa truyền thống của các dân tộc và thể hiện bằng nghệ thuật biểu diễn độc đáo là hướng đi xuyên suốt của đoàn. Thời gian tới, Đoàn Nghệ thuật dân tộc tỉnh Lào Cai tiếp tục xây dựng các chương trình nghệ thuật, tiết mục biểu diễn mang thương hiệu của Lào Cai, góp phần lan tỏa và bảo tồn văn hóa truyền thống các dân tộc bản địa ở địa phương.

Lan Phương