Phát huy tính Đảng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa

Tiến sĩ Chu Mạnh Hùng, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Luật Hà Nội.

- Thưa đồng chí, việc xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật có ý nghĩa như thế nào trong bối cảnh hiện nay khi chúng ta chuẩn bị bước vào kỷ nguyên mới?

- Pháp luật là nền tảng tạo lập hạ tầng pháp lý để dẫn dắt và định hướng cho sự phát triển xã hội. Vì vậy, có được hệ thống pháp luật tốt và tổ chức thực hiện pháp luật một cách có hiệu quả là yêu cầu tất yếu trong quản trị quốc gia. Qua gần 40 năm thực hiện công cuộc đổi mới, đất nước ta đã đạt được những thành công về mọi mặt. Trên cơ sở kế thừa những kết quả đạt được và đáp ứng yêu cầu của bối cảnh mới, cần thiết phải có tư duy và hoạt động mới về xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật nhằm xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Bối cảnh mới đòi hỏi hệ thống chính trị phải được xây dựng và củng cố một cách đồng bộ, vững chắc. Đặc biệt là Đảng phải có đủ trình độ, trí tuệ, bản lĩnh, năng lực, phẩm chất, tổ chức. Nhà nước phải thật sự trong sạch, vững mạnh; quản lý, điều hành xã hội bằng pháp luật có hiệu lực và hiệu quả. Do đó, xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật quyết định trực tiếp tới hiệu quả quản lý, điều hành của Nhà nước. Trong bối cảnh mới hiện nay, việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam đòi hỏi công tác xây dựng và tổ chức thực hiện phải được nâng tầm, hướng tới hiệu lực, hiệu quả, bảo đảm tính Đảng trong đó.

- Vậy, tính Đảng trong xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật được thể hiện như thế nào trong quan điểm của Đảng về hệ thống pháp luật?

- Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng khẳng định: “Hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển, trước hết là thể chế phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đổi mới quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, cạnh tranh hiệu quả. Tập trung ưu tiên hoàn thiện đồng bộ, có chất lượng và tổ chức thực hiện tốt hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách, tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, lành mạnh, công bằng cho mọi thành phần kinh tế, thúc đẩy đổi mới sáng tạo…”.

Điều đó cho thấy, việc xây dựng hệ thống pháp luật đầy đủ, kịp thời, đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch, ổn định, lấy quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, doanh nghiệp làm trọng tâm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, bảo đảm yêu cầu phát triển nhanh, bền vững. Đặc biệt, gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật với tổ chức thi hành pháp luật.

Đồng thời, tập trung chỉ đạo quyết liệt, đầu tư hợp lý nguồn lực và các điều kiện để thực hiện tốt các nhiệm vụ nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật, thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm pháp luật; cải cách thủ tục hành chính; kiện toàn tổ chức, tinh giản hợp lý đầu mối, bỏ cấp trung gian, tinh giản biên chế. Thúc đẩy xây dựng chính quyền điện tử, tăng cường sự kết nối, trao đổi thông tin thường xuyên giữa chính quyền các cấp, giữa chính quyền với người dân và doanh nghiệp.

Trong giai đoạn hiện nay, khi đất nước chuẩn bị bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, Tổng Bí thư Tô Lâm một lần nữa nhấn mạnh tính Đảng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, trong đó có đề cao việc xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật. Pháp luật Việt Nam phải phản ánh đúng thực tiễn Việt Nam nhằm phát huy dân chủ và vì con người. Vì vậy, cần phải có tư duy mới về xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật trên nguyên tắc kiểm soát quyền lực.

- Theo đồng chí, chúng ta cần làm gì để việc xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật bảo đảm phát huy tính Đảng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam?

- Trước hết, chúng ta phải hoàn thiện cơ chế phân công, phối hợp kiểm soát quyền lực nhà nước trong xây dựng pháp luật; xác định đầy đủ, rõ ràng, hợp lý hơn về chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan nhà nước trong xây dựng pháp luật. Đây là giải pháp căn bản để góp phần khắc phục những hạn chế, hoàn thiện hệ thống pháp luật, bảo đảm chất lượng các văn bản pháp luật. Trong đó, lưu ý việc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật phải gắn với việc rà soát, đánh giá và dự kiến sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ các quy định pháp luật có liên quan nhằm loại bỏ những quy định lạc hậu, mâu thuẫn, chồng chéo, không minh bạch, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ.

Cùng với đó là tăng cường kỷ luật, kỷ cương, quy định chế độ trách nhiệm, chế tài xử lý vi phạm đối với cá nhân, tổ chức trong xây dựng pháp luật. Quá trình soạn thảo, thẩm định, thẩm tra… phải có sự phối hợp chặt chẽ, rõ ràng trách nhiệm, tránh tình trạng “giữa đường đổi vai”. Đồng thời, cần thiết lập cơ chế phòng, chống việc cài cắm lợi ích nhóm trong xây dựng pháp luật; hoàn thiện hệ thống pháp luật đáp ứng yêu cầu xây dựng Chính phủ kiến tạo, phát triển.

Tọa đàm với các chuyên gia pháp lý về chủ đề “Phát huy tính Đảng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam” do Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam tổ chức, tháng 11-2024. Ảnh: Thu Hà

- Thực tế cho thấy, vẫn còn nhiều khó khăn, rào cản về thể chế cần sớm tháo gỡ để tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng bền vững trong kỷ nguyên mới, đồng chí đánh giá về vấn đề này như thế nào?

- Để có động lực cho tăng trưởng bền vững, chúng ta cần có đột phá trong cải cách thể chế, song quá trình này cần quyết tâm lớn của cả hệ thống chính trị. Trong đó, việc tổ chức thực hiện pháp luật là trách nhiệm của Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương, nhưng vẫn thiếu cơ sở pháp lý thống nhất làm cơ sở thực hiện, kiểm soát, đánh giá chất lượng, hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật. Do đó, cần phải có Luật về tổ chức thực hiện pháp luật nhằm tạo lập khung pháp lý xác định nội dung, các điều kiện bảo đảm và trách nhiệm của các cá nhân, tổ chức trong tổ chức thực hiện pháp luật.

Thực tế cho thấy, còn nhiều khó khăn trong thực hiện pháp luật của người dân, doanh nghiệp và thi hành pháp luật của cơ quan nhà nước. Sự chồng chéo, xung đột giữa các đạo luật, giữa luật chung và luật chuyên ngành, giữa văn bản hướng dẫn luật này với văn bản hướng dẫn luật kia dẫn tới tình trạng “pháp luật triệt tiêu pháp luật” được xem là “điểm nghẽn của điểm nghẽn”.

Vì vậy, xây dựng pháp luật đáp ứng các tiêu chí như minh bạch, thống nhất, đồng bộ… là tiền đề để tổ chức thực hiện pháp luật có hiệu quả trên cơ sở pháp lý được minh định (Luật) về tổ chức thực hiện pháp luật.

- Để đất nước bước vào kỷ nguyên mới, việc phát huy tính Đảng trong xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật cần tiếp tục được thực hiện như thế nào, thưa đồng chí?

- Tính Đảng trong xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật thể hiện ở vai trò định hướng của Đảng đối với sự phát triển của đất nước cũng như pháp luật; kiểm soát quyền lực và yêu cầu về việc thể chế hóa đường lối, chính sách của Đảng. Chính vì lẽ đó, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) đang dự thảo đã xác định nguyên tắc đầu tiên của Luật. Đó là bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác xây dựng pháp luật; thể chế hóa kịp thời, đúng và đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng về xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật.

Đất nước sắp bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Vì vậy, toàn bộ hệ thống chính trị tiếp tục phải được đổi mới để theo kịp sự vận động của thực tiễn, phát huy nguồn lực và động lực để phát triển đất nước. Việc xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật một cách hiệu quả trên cơ sở định hướng của Đảng chính là tháo gỡ “điểm nghẽn của điểm nghẽn” nhằm thực hiện các đột phá chiến lược được khẳng định trong Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng, chuẩn bị cho Đại hội lần thứ XIV hiện thực hóa các mục tiêu và khát vọng phát triển đất nước vào năm 2030, tầm nhìn 2045.

- Trân trọng cảm ơn đồng chí!

Đình Hiệp thực hiện