Phát huy vai trò y tế cơ sở đưa ĐBSCL thoát khỏi 'vựa Lao'

“Vựa lúa, cũng là vựa Lao”: Thách thức kép của y tế cộng đồng

Theo các chuyên gia, trong bức tranh dịch tễ học quốc gia, khu vực ĐBSCL hiện đang là “điểm nóng” của bệnh Lao, với tỷ lệ mắc và lao kháng thuốc đều cao nhất cả nước. Do vậy, xuyên suốt Hội nghị, với nhiều phiên báo cáo, thảo luận, các chuyên gia đầu ngành đã đưa ra nhiều giải pháp để kiểm soát bệnh Lao - phổi tại Việt Nam nói chung, ĐBSCL nói riêng thời gian tới.

Hội nghị Khoa học Bệnh phổi Toàn quốc lần thứ 11 (VILA 2025) do Hội Phổi Việt Nam, Bệnh viện Phổi Trung ương và Chương trình Chống Lao Quốc gia tổ chức từ ngày 7- 9/11/2025 ở TP. Cần Thơ

Bệnh Lao vẫn đang là một trong những gánh nặng y tế cộng đồng lớn nhất tại Việt Nam, đặc biệt tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) - nơi hội tụ nhiều yếu tố đặc thù về khí hậu, kinh tế, dân cư và giao thương. Theo ước tính mới nhất, tỷ lệ hiện mắc Lao tại ĐBSCL lên tới 182 ca /100.000 dân, cao hơn hẳn so với mức trung bình toàn quốc. Đặc biệt, tỷ lệ lao kháng thuốc - nhóm bệnh nhân khó điều trị nhất - tại khu vực này cũng đang ở mức đáng lo ngại. Trong khi tỷ lệ điều trị thành công bệnh nhân lao kháng thuốc của Việt Nam đạt hơn 70% (so với mức trung bình toàn cầu khoảng 50%), thì gánh nặng bệnh tật và chi phí y tế do nhóm bệnh này gây ra vẫn rất lớn.

TS.BS Đinh Văn Lượng, Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương cho biết, một trong những nội dung trọng tâm của hội nghị năm nay là kiểm soát bệnh Lao tại cộng đồng, đặc biệt tại khu vực Tây Nam Bộ - nơi tình hình dịch tễ bệnh Lao vẫn còn phức tạp. Việc tổ chức hội nghị tại khu vực phía Nam không chỉ mang ý nghĩa khoa học mà còn thể hiện quyết tâm của ngành y tế trong việc đưa tri thức và công nghệ tới những nơi có gánh nặng bệnh tật cao nhất.

“Miền Nam vừa là trung tâm kinh tế - nông nghiệp lớn, nhưng đồng thời cũng là khu vực có tỷ lệ mắc bệnh Lao cao nhất cả nước - “Vựa lúa cũng là vựa Lao” - nên việc tổ chức hội nghị tại đây giúp các chuyên gia, bác sĩ khu vực Tây Nam Bộ có cơ hội tiếp cận trực tiếp với những tiến bộ y học mới nhất, đồng thời triển khai ngay các mô hình can thiệp thực tế nhằm kiểm soát bệnh Lao một cách hiệu quả và bền vững”, TS.BS Đinh Văn Lượng nhấn mạnh.

TS.BS Đinh Văn Lượng, Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương phát biểu tại hội nghị

Ứng dụng công nghệ hiện đại và hợp tác quốc tế nâng cao năng lực điều trị

Từ mục tiêu đó, Hội nghị VILA 2025 thu hút 187 báo cáo khoa học, 05 chương trình đào tạo liên tục, 03 phiên tổng quan, 16 phiên chuyên đề tập trung vào các lĩnh vực mũi nhọn như: Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong sàng lọc Lao và Bệnh phổi tại cộng đồng; Ghép phổi và phẫu thuật lồng ngực hiện đại; Các tiến bộ trong chẩn đoán và điều trị ung thư phổi giai đoạn sớm; Cập nhật chiến lược kiểm soát bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), hen phế quản, và bệnh phổi nhiễm trùng; Nghiên cứu thực địa và các mô hình can thiệp cộng đồng nhằm hướng tới mục tiêu chấm dứt bệnh Lao tại Việt Nam vào năm 2030, phù hợp với định hướng của Nghị quyết 72-NQ/TW và Công điện số 25/CĐ - TTg của Thủ tướng chính phủ về việc tăng cường công tác phòng chống lao ngày 25/03/2024 cùng với Công văn số 1393/TTg-KGVX của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường công tác phòng, chống bệnh lao và Công văn số 10245/BNV-VP của Bộ trưởng Bộ nội vụ về tăng cường công tác phòng, chống bệnh Lao.

Theo các chuyên gia, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ giảm tỷ lệ mắc bệnh Lao xuống còn 20 ca/100.000 dân, tương đương với mức được xem là “chấm dứt bệnh Lao” theo định nghĩa của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Điều này đồng nghĩa với việc trong vòng 5 năm tới, nước ta phải giảm từ 182 ca xuống 20 ca/100.000 dân - một hành trình đầy gian nan. Muốn đạt được, không chỉ cần công nghệ hiện đại và nguồn lực tài chính, mà còn phải có cam kết chính trị mạnh mẽ, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, nhất là sự tham gia chủ động của người dân.

Thời đại 4.0, việc đầu tư máy móc trang thiết bị hiện đại, chuyển giao công nghệ hiện đại cho các cơ sở tuyến dưới cũng là vấn đề cấp thiết để kiểm soát bệnh Lao phát triển. Theo TS.BS Đinh Văn Lượng, Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, những năm gần đây, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật trong ứng dụng khoa học kỹ thuật cao, đặc biệt là trong lĩnh vực ghép phổi và phẫu thuật lồng ngực.

Thành công của ca ghép phổi theo quy trình đạt tiêu chuẩn cao nhất của Hoa Kỳ đã đưa Việt Nam chính thức ghi danh trên bản đồ ghép phổi thế giới. Với vai trò là “đầu tàu” trong lĩnh vực khoa học kỹ thuật y học cao cấp về phổi - Bệnh viện Phổi Trung ương tập trung giới thiệu các kỹ thuật phẫu thuật nội soi lồng ngực và điều trị ung thư phổi, với sự hợp tác quốc tế cùng các chuyên gia hàng đầu từ Nhật Bản - quốc gia dẫn đầu thế giới về phẫu thuật ung thư phổi can thiệp xâm lấn tối thiểu tại Hội nghị VILA 2025.

Đây là cơ hội để Việt Nam học hỏi, bắt nhịp với các quốc gia phát triển trong lĩnh vực y học, nâng cao năng lực điều trị nội khoa, phẫu thuật, đồng thời triển khai các quy trình kỹ thuật chuẩn quốc tế tại Việt Nam.

Các y bác sĩ, chuyên gia trong nước và quốc tế dự hội nghị

Vai trò then chốt của y tế cơ sở trong phát hiện và kiểm soát bệnh Lao

Một trong những “chìa khóa vàng” được PGS.TS.BS Vũ Xuân Phú, Phó Giám đốc Bệnh viện phổi Trung ương nhấn mạnh là nâng cao vai trò của y tế cơ sở. Không chỉ giới hạn ở trạm y tế xã, phường, khái niệm y tế cơ sở hiện được hiểu rộng hơn - bao gồm tất cả các cơ sở y tế công và tư nhân trong cộng đồng, từ phòng khám, nhà thuốc cho tới bệnh viện tuyến huyện.

“Bất cứ cơ sở y tế nào - dù công hay tư - khi tiếp nhận bệnh nhân có triệu chứng nghi Lao như ho kéo dài, sụt cân, ra mồ hôi đêm… đều cần có quy trình sàng lọc, hướng dẫn bệnh nhân đến cơ sở chuyên khoa để chẩn đoán và điều trị đúng phác đồ. Song song đó, các chương trình truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng và sàng lọc chủ động bằng xe X-quang di động đang được triển khai tại nhiều tỉnh, giúp phát hiện bệnh sớm trong cộng đồng, đặc biệt là ở nhóm nguy cơ cao như người nghèo, người nhiễm HIV, người cao tuổi hay công nhân di cư”, Phó Giám đốc Bệnh viện phổi Trung ương chia sẻ.

Đồng ý kiến với PGS.TS.BS Vũ Xuân Phú, các chuyên gia nhấn mạnh rằng sự thích nghi với mô hình chính quyền địa phương hai cấp, hệ thống y tế cơ sở, cũng như việc đảm bảo nguồn nhân lực, chế độ chính sách cho chuyên khoa và ngân sách mua sắm thuốc, hóa chất, vật tư y tế, là yếu tố quyết định. Nếu không có sự hỗ trợ từ các nguồn tài trợ quốc tế - bao gồm các tổ chức chính phủ và phi chính phủ - ngân sách Nhà nước và địa phương khó có thể duy trì chương trình kiểm soát lao quốc gia một cách bền vững. Ngoài ra, cam kết chính trị mạnh mẽ từ các cấp lãnh đạo được xem là nền tảng để triển khai các chương trình y tế hiệu quả, đồng thời giúp Việt Nam thực hiện các chỉ số kiểm soát dịch tễ theo hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Hội nghị VILA lần thứ 11, năm 2025 mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Hội nghị VILA 2025 không chỉ là dịp tổng kết, chia sẻ và lan tỏa tri thức, mà còn là biểu tượng cho tinh thần đoàn kết, sáng tạo và cam kết hành động của toàn ngành nhằm hiện thực hóa mục tiêu quốc gia về chấm dứt bệnh lao, kiểm soát hiệu quả bệnh phổi trong cộng đồng.

Riêng câu chuyện về bệnh Lao tại ĐBSCL phản ánh rõ nét thách thức kép của y học và phát triển xã hội. Khi “vựa lúa” của đất nước cũng là “vựa Lao” thì cuộc chiến này không chỉ của riêng ngành y tế, mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Việc ứng dụng kỹ thuật hiện đại - tiên tiến, củng cố y tế cơ sở, đảm bảo nguồn nhân lực bền vững sẽ là những yếu tố quyết định giúp Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu: “Không còn bệnh Lao vào năm 2030”.

Phương Hồng/VOV.VN