Phát triển chuỗi giá trị xanh là xu hướng tất yếu trong tiến trình chuyển đổi nông nghiệp

Tám mươi năm qua, kể từ ngày Bộ Canh nông được thành lập (1945), ngành Nông nghiệp Việt Nam đã đi qua một hành trình phi thường - từ nhiệm vụ “nuôi sống dân tộc” trong chiến tranh đến sứ mệnh “nuôi dưỡng tương lai” trong hòa bình. Và khi Bộ Nông nghiệp và Môi trường ra đời trên cơ sở hợp nhất giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn với Bộ Tài nguyên và Môi trường, một kỷ nguyên phát triển xanh - bền vững - bao trùm đang chính thức mở ra.

Phát triển chuỗi giá trị xanh là xu hướng tất yếu trong tiến trình chuyển đổi nông nghiệp theo hướng hiện đại, hiệu quả và bền vững. Không chỉ góp phần giảm phát thải và bảo vệ môi trường, chuỗi giá trị xanh còn tạo nền tảng nâng cao giá trị gia tăng cho nông sản, xây dựng thương hiệu quốc gia và tăng sức cạnh tranh của sản phẩm Việt Nam trên thị trường quốc tế, nơi tiêu chuẩn chất lượng ngày càng cao.

TS. Trần Công Thắng, Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách nông nghiệp và môi trường, cho rằng, chuỗi giá trị xanh bao trùm toàn bộ quá trình sản xuất - thu hoạch - chế biến - vận chuyển - phân phối - tiêu dùng và xử lý chất thải theo hướng giảm tác động môi trường, tiết kiệm tài nguyên và phát thải thấp, đồng thời bảo đảm sinh kế bền vững cho nông dân.

Ông Thắng nhắc lại các cam kết quốc gia như mục tiêu Net-zero năm 2050; Chiến lược tăng trưởng xanh; Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững đến năm 2030, tầm nhìn 2050; đề án kinh tế tuần hoàn; đề án một triệu héc-ta lúa chất lượng cao, phát thải thấp… đều đang hướng đến mục tiêu chung là sản xuất xanh.

Nông nghiệp Việt Nam hướng đến sản xuất thông minh hơn và xanh hơn. Ảnh: Tùng Đinh

Tuy nhiên, ông Thắng cũng chỉ rõ những hạn chế: quy mô liên kết còn nhỏ; số lượng hộ nông dân, doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia liên kết còn ít; nhiều mô hình liên kết thiếu bền vững, đối tác thay đổi qua từng năm; hợp đồng chưa bảo đảm tính ràng buộc. Đây là rào cản lớn khiến chuỗi giá trị xanh chưa phát huy hết tiềm năng.

Thứ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhấn mạnh yêu cầu nâng cao nhận thức của nông dân trước thách thức của cạnh tranh quốc tế và tiêu chuẩn ngày càng cao của thị trường. Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ thúc đẩy các chiến lược liên kết vùng, phát triển mô hình hợp tác toàn diện dựa trên vai trò trung tâm của nông dân, doanh nghiệp, nhà khoa học và chính quyền địa phương; đồng thời tập trung vào truy xuất nguồn gốc, an toàn thực phẩm, chứng nhận tiêu chuẩn quốc tế và chuyển giao công nghệ.

Theo Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, phát triển chuỗi giá trị xanh không chỉ là trách nhiệm của ngành nông nghiệp, mà của toàn xã hội. Chỉ khi các chủ thể cùng tham gia, hệ sinh thái sản xuất nông nghiệp mới có thể thay đổi căn bản, hướng tới giá trị bền vững.

Để thúc đẩy chuỗi sản xuất xanh, TS. Trần Công Thắng cho biết, cần xây dựng thế hệ nông dân chuyên nghiệp, những người nắm vững quy trình sản xuất xanh, đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc và chứng nhận quốc tế. Thông qua hợp tác xã làm nòng cốt, các tổ nhóm nông dân chuyên nghiệp sẽ đồng hành cùng doanh nghiệp trong phát triển thị trường, nâng cao giá trị gia tăng, giảm rủi ro và cải thiện chất lượng sống ở nông thôn.

Trồng lúa hữu cơ giảm phát thải ở xã vùng cao Bản Xèo (Lào Cai). Ảnh: Bích Hợp

PGS. TS Phạm Anh Tuấn - Viện trưởng Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch, nhấn mạnh việc áp dụng tiêu chuẩn xanh như VietGAP, GlobalGAP, sản xuất hữu cơ; đẩy mạnh cơ giới hóa và số hóa với hệ thống tưới tự động, cảm biến môi trường, nhật ký điện tử, truy xuất QR/blockchain. Song song, cần phát triển công nghệ chế biến sâu như sấy lạnh, đông khô, chiết xuất tinh dầu; xây dựng thương hiệu vùng, chuẩn hóa chất lượng theo chỉ dẫn địa lý; hỗ trợ doanh nghiệp tham gia hội chợ quốc tế, thương mại điện tử xuyên biên giới.../.

Nguyên Phương