Phát triển du lịch tại quần thể di tích đền Bà Triệu (Bài cuối): Mảnh đất Triệu Lộc - chứng nhân của một thời oanh liệt

Cổng làng Phú Điền, xã Triệu Lộc (Hậu Lộc).

Dẫn chúng tôi đi một vòng qua những địa danh còn in dấu của cuộc khởi nghĩa Bà Triệu, Chủ tịch UBND xã Triệu Lộc Lê Ngọc Doãn cho biết: Xã nằm ở phía Tây của huyện Hậu Lộc. Trước đây, vùng đất này có tên gọi là Bồ Điền, sau đổi thành Phú Điền. Đất Bồ Điền xưa địa hình hiểm trở, đồi núi, đồng bằng đan xen. Hơn nữa, nơi đây có núi Tùng nếu nhìn từ trên xuống có thể bao quát vào tầm mắt một dải núi non đồng bằng nối tiếp. Bởi vậy, Bà Triệu đã chọn mảnh đất này để xây dựng căn cứ kháng chiến.

Sách xưa cũng đã ghi lại rằng: Sau khi giành được một số thắng lợi tại căn cứ Ngàn Nưa, khiến giặc Đông Ngô kinh hồn bạt vía, để phát triển lực lượng và thuận lợi cho truy quét quân địch, Bà Triệu quyết định tiến quân xuống khu vực đồng bằng, lấy vùng đất Bồ Điền làm căn cứ kháng chiến. Với vị trí, điều kiện tự nhiên thuận lợi, mảnh đất này được xem như “cái nôi” che chở cho nghĩa quân Bà Triệu trong những ngày “trứng nước”. Tuy nhiên, theo nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, yếu tố quan trọng có tính chất quyết định của cuộc khởi nghĩa chính là sự giúp đỡ của Nhân dân nơi đây, đặc biệt là ba anh em nhà họ Lý. Chính vì vậy, chỉ trong thời gian ngắn tại mảnh đất này diễn ra hơn 30 trận quyết chiến ác liệt của nghĩa quân Bà Triệu với giặc Ngô. Bà Triệu cùng ba ông tướng họ Lý đã chiến đấu anh dũng và hy sinh oanh liệt tại đây.

Xã Triệu Lộc (Hậu Lộc) ngày nay.

Giờ đây, dù đã đi qua nhiều thế kỷ, mảnh đất Phú Điền ngày nay vẫn còn những vết tích lịch sử, những công trình tâm linh gắn với cuộc khởi nghĩa oanh liệt. Trong đó, phải kể đến bãi đất trống giữa cánh đồng làng Phú Điền. Tương truyền, đây là nơi Bà Triệu cùng các nghĩa binh lập hội ăn thề trước khi ra trận. Do đó, Nhân dân đã dựng nên ngôi miếu nhỏ, quanh năm hương khói, để ghi nhớ buổi đầu nghĩa quân về xây dựng căn cứ tại mảnh đất này. Tiếp đến là đền Bà Triệu nằm dưới chân núi Gai. Đây là công trình lớn nhất trong cả nước thờ tự Anh hùng dân tộc Triệu Thị Trinh. Theo một số tư liệu lịch sử, đền được xây dựng sau khi Bà Triệu hy sinh. Qua hàng ngàn năm, sau rất nhiều lần trùng tu, tôn tạo, đền có diện mạo như ngày nay. Đến năm 2014, quần thể di tích Đền Bà Triệu đã được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật quốc gia đặc biệt. Điều đó, không chỉ góp phần nâng cao tầm vóc của khu di tích, mà còn thể hiện lòng biết ơn của lớp lớp thế hệ cháu con dành cho nữ Anh hùng dân tộc Triệu Thị Trinh.

Đền Bà Triệu nằm dưới chân núi Gai, xã Triệu Lộc.

Cách đền Bà Triệu gần 1 km là đình làng Phú Điền, là công trình quan trọng trong quần thể di tích Bà Triệu. Theo các cụ cao niên trong làng kể lại: Khi cuộc khởi nghĩa thất bại, để tưởng nhớ công ơn của Bà Triệu đối với đất nước, quê hương, Nhân dân thôn Phú Điền đã tôn Bà là thành hoàng làng và lập đình thờ. Đình được xây dựng trên nền đất cao, được xem là nơi tụ linh, tụ phúc của làng. Trải qua nhiều thế kỷ tồn tại, đình làng Phú Điền vẫn giữ nguyên vẻ đẹp cổ kính, trầm mặc, mang dáng dấp đặc trưng của công trình tâm linh tại các làng quê Bắc bộ xưa. Từ xưa đến nay, người dân Phú Điền đều duy trì sinh hoạt văn hóa tâm linh theo phong tục truyền thống tại đình.

Cách đình làng Phú Điền không xa là núi Tùng. Tương truyền, ngay sau khi Bà Triệu hy sinh, Nhân dân đã tìm kiếm ngọc thể và chôn cất bà trên đỉnh núi. Tại đây, ngọn tháp sừng sững giữa trời, qua bao năm tháng như minh chứng cho tinh thần anh dũng quật cường và khí tiết oanh liệt của người nữ Anh hùng dân tộc. Dưới chân núi là khu mộ thờ 3 vị tướng quân họ Lý, những người con ưu tú của đất Bồ Điền xưa đã có công phò giúp Bà Triệu và hy sinh oanh liệt cùng bà.

Xã Triệu Lộc (Hậu Lộc) nhìn từ trên cao.

Cùng với những địa danh, công trình văn hóa tâm linh đặc sắc, thì mảnh đất Triệu Lộc hiện còn lưu giữ một kho tàng văn hóa phi vật thể với nhiều lễ hội, truyền thuyết dân gian, các tục lệ truyền thống... như là minh chứng sinh động, khẳng định chiều sâu văn hóa của vùng đất này. Đặc biệt nhất là lễ hội đền Bà Triệu diễn ra vào tháng 2 âm lịch hàng năm thu hút đông đảo người dân trong vùng cùng về dâng hương chiêm bái, tỏ lòng ngưỡng vọng tiền nhân.

Biết bao thế kỷ đã trôi qua thế nhưng âm hưởng hào hùng của cuộc khởi nghĩa Bà Triệu vẫn còn vang vọng. Hình ảnh vị nữ Anh hùng Triệu Thị Trinh đã trở thành biểu tượng bất khuất trong lòng bao người con đất Việt. Để rồi, những năm qua các cấp chính quyền cùng Nhân dân nơi đây vẫn nỗ lực từng ngày gìn giữ cho hào khí ấy luôn trường tồn, nhắc nhớ con cháu tiếp nối truyền thống tự lực tự cường, hiên ngang bất khuất mà cha ông đã trao truyền.

Bài và ảnh: Nguyễn Đạt