Phát triển thị trường trái phiếu tạo động lực tăng trưởng kinh tế tư nhân

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp chậm hồi phục, nguồn vốn cho kinh tế tư nhân vẫn phụ thuộc vào các ngân hàng.

Tại tọa đàm “Thị trường vốn nợ Việt Nam 2025: Nguồn vốn cho khu vực tư nhân trong kỷ nguyên tăng trưởng mới” được tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh, chuyên gia kinh tế cho rằng cần các giải pháp tái cấu trúc chiến lược được đưa ra nhằm khơi thông thị trường trái phiếu doanh nghiệp.

Dự địa tăng trưởng nhiều, thị trường còn điểm nghẽn

Thời gian gần đây, Quốc hội và Chính phủ thể hiện quyết tâm thực thi Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân thông qua việc ban hành Nghị quyết số 198/2024/QH15 và Nghị quyết số 138/NQ-CP, với hàng loạt chính sách cụ thể nhằm hoàn thiện thể chế và cơ chế huy động nguồn lực cho kinh tế tư nhân. Tuy nhiên, thực tế doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt khu vực tư nhân, vẫn phụ thuộc lớn vào tín dụng ngân hàng.

Tăng trưởng tín dụng 10 tháng năm 2025 đạt 15,09% so cuối năm 2024 và tăng 20,66% so với cùng kỳ năm 2024. Trong khi thị trường trái phiếu doanh nghiệp phục hồi nhưng còn quá nhỏ.

Đáng chú ý, 83% giá trị phát hành trái phiếu doanh nghiệp trong nửa đầu năm 2025 vẫn do các ngân hàng thương mại huy động, trong khi doanh nghiệp phi tài chính - nhóm đối tượng cũng có nhu cầu vốn trung và dài hạn lớn - chưa khai thác hiệu quả kênh này.

Điều này tiếp tục tạo áp lực lớn lên hệ thống ngân hàng và cho thấy vai trò của thị trường vốn nợ trong cung ứng vốn dài hạn cho khu vực tư nhân còn hạn chế.

Ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Phó Chủ tịch FiinRatings; Tổng thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA), thông tin đến cuối năm 2024, quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam đạt khoảng 1,25 triệu tỷ đồng, tương đương hơn 10% GDP. Con số này còn khá khiêm tốn so với mục tiêu 25% GDP vào năm 2030 mà Chính phủ đề ra.

Trong khi đó, thị trường trái phiếu doanh nghiệp các nước trong khu vực châu Á (30-40% GDP) hay các nền kinh tế phát triển như Mỹ, Nhật Bản có thể lên tới 100% GDP. Điều này cho thấy, dư địa phát triển của thị trường trái phiếu Việt Nam còn rất lớn.

Tuy nhiên, Theo ông Đỗ Ngọc Quỳnh, việc phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp vẫn đối mặt với nhiều điểm nghẽn. Đó là, cơ sở nhà đầu tư còn hạn chế và phụ thuộc nhiều vào các ngân hàng; chất lượng và tính minh bạch của trái phiếu phát hành chưa đồng đều; các cơ chế hỗ trợ như bảo lãnh tín dụng, xếp hạng tín nhiệm và quản trị rủi ro chưa phát huy hết hiệu quả. Bên cạnh đó, hạ tầng thông tin và giám sát cần được cải thiện. Việc khai thông thị trường vốn nợ được xem là điều kiện tiên quyết để hoàn thiện cấu trúc tài chính “ba chân kiềng”: tín dụng ngân hàng, thị trường cổ phiếu và thị trường vốn nợ dài hạn.

Đồng bộ giải pháp khơi thông thị trường vốn

Những thay đổi chính sách gần đây mở ra tín hiệu tích cực, bao gồm: yêu cầu minh bạch thông tin, bắt buộc xếp hạng tín nhiệm theo Luật Chứng khoán sửa đổi (2024), và quy định hạn chế phát hành riêng lẻ với doanh nghiệp có tỷ lệ đòn bẩy tài chính cao theo Luật Doanh nghiệp sửa đổi (2025). Những cải cách này đang tạo tiền đề cho sự phục hồi kênh chào bán ra công chúng - một động lực được kỳ vọng sẽ giúp thị trường vốn nợ phát triển lành mạnh hơn trong thời gian tới.

Tuy nhiên, theo ý kiến các chuyên gia, nhà quản lý, để thị trường trái phiếu doanh nghiệp thực sự trở thành một kênh dẫn vốn hiệu quả, cần một loạt giải pháp đồng bộ, từ chính sách vĩ mô đến hành động của từng chủ thể tham gia.

Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Saurabh Kumar, Giám đốc phụ trách Thị trường Vốn Nợ khu vực Nam Á và Đông Nam Á Tập đoàn BNP Paribas, đề xuất cần cải thiện tính thanh khoản để nhà đầu tư dễ dàng mua bán, đồng thời phát triển thị trường phòng ngừa rủi ro, vốn còn hạn chế, để thu hút cả nhà đầu tư trong và ngoài nước. Cùng với đó, doanh nghiệp cần từ bỏ tư duy ngắn hạn, hợp tác chặt chẽ với nhà đầu tư để cùng tìm giải pháp ngay cả trong tình huống khó khăn.

Về định hướng phát triển thị trường vốn, ông Bùi Hoàng Hải, Phó Chủ tịch Ủy Ban Chứng khoán Nhà nước chia sẻ, hiện nay, các chính sách hỗ trợ kinh tế tư nhân đang được triển khai bao gồm cải cách hành chính, chuyển đổi số, tạo điều kiện tiếp cận vốn, đặc biệt qua kênh trái phiếu doanh nghiệp.

Với định hướng phát triển thị trường vốn và thị trường chứng khoán, Ủy Ban Chứng khoán Nhà nước đang thực hiện loạt giải pháp đồng bộ để phát triển thị trường vốn minh bạch, hiệu quả.

Trong đó, trái phiếu doanh nghiệp là trọng tâm chính sách với các định hướng cụ thể là phát triển minh bạch, đa dạng sản phẩm, bảo vệ nhà đầu tư; mở rộng nhà đầu tư tổ chức dài hạn, điều chỉnh quy định phân bổ tài sản; khuyến khích phát hành trái phiếu xanh, trái phiếu gắn với dự án đầu tư ưu tiên; hoàn thiện khung pháp lý, cả với chào bán riêng lẻ và ra công chúng; đồng thời tăng cường xếp hạng tín nhiệm và khuyến khích bảo lãnh tín dụng nhằm nâng cao độ tin cậy thị trường.

Tuy nhiên, để thị trường trái phiếu phát huy hiệu quả kênh dẫn vốn, ông Bùi Hoàng Hải cho rằng: “Các công ty đại chúng cần nâng cao quản trị doanh nghiệp, minh bạch và trách nhiệm với cổ đông, nhà đầu tư. Các nhà đầu tư cần đầu tư chuyên nghiệp, có chiến lược dài hạn, đánh giá rủi ro-lợi ích một cách đầy đủ.

Đối với các định chế trung gian, nâng cao năng lực tư vấn, phân phối và giám sát; bảo đảm hoạt động trung gian minh bạch và chuyên nghiệp. Còn đối với các tổ chức xếp hạng tín nhiệm, tổ chức bảo lãnh trái phiếu: tiếp tục phát triển dịch vụ chất lượng cao, tạo niềm tin cho thị trường.

ANH TUẤN