Qua Ngày hội STEM và Cuộc thi Khoa học kỹ thuật cấp tỉnh năm học 2024-2025: Khơi dậy đam mê và tư duy sáng tạo của học sinh

Dự án khoa học kỹ thuật “Cánh tay robot ứng dụng công nghệ AI” của Trường THCS Phùng Chí Kiên (thành phố Nam Định).

Qua 4 tháng phát động tại các Phòng GD và ĐT, các trường THPT trong toàn tỉnh, các đơn vị đã lựa chọn được 86 sản phẩm KHKT và 73 sản phẩm STEM tham dự cấp tỉnh (gồm 56 đơn vị: 9 Phòng GD và ĐT, 45 trường THPT công lập, 1 trường tư thục, 1 trung tâm GDNN-GDTX); trong đó 86 sản phẩm thuộc 4 nhóm lĩnh vực Toán - Tin học và điều khiển (26 sản phẩm); nhóm lĩnh vực Hóa - Sinh - Y học - Môi trường (8 sản phẩm); nhóm lĩnh vực Khoa học xã hội và hành vi (43 sản phẩm); nhóm lĩnh vực Kỹ thuật cơ khí - Vật lý (9 sản phẩm).

Theo đánh giá của Ban tổ chức, các sản phẩm dự thi năm nay phong phú về thể loại với nhiều lĩnh vực từ KHKT tự nhiên đến khoa học xã hội; nhiều dự án thể hiện được tính khoa học, sáng tạo, chất lượng cao. Phần lớn các dự án có nội dung và phương pháp nghiên cứu phù hợp; có ý nghĩa đời sống thực tiễn, giàu tính nhân văn, được tiến hành nghiên cứu từ trăn trở, khám phá qua kinh nghiệm thực tiễn, điều tra, khảo sát xã hội phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi học sinh. Đặc biệt, các dự án KHKT năm nay chú trọng vào các vấn đề nóng, có tính thời sự đã xảy ra trong năm 2024, tiêu biểu như các dự án: “Mũ bảo hộ phòng độc có tích hợp hệ thống kiểm soát không khí theo tiêu chuẩn AQI” của Trường THCS Yên Mỹ (Ý Yên); “Mô hình thoát hiểm không sử dụng điện” của Trường THCS Hàn Thuyên (thành phố Nam Định); “Lan can, thang thoát hiểm” của Trường THCS thị trấn Liễu Đề (Nghĩa Hưng)... Nhiều đề tài mang ứng dụng thực tế phục vụ các công việc của người lao động, sản xuất như: “Máy nâng gạch, vữa cho thợ xây” của Trường THCS Việt Hùng (Trực Ninh); “Máy gieo hạt hai hàng đa năng” của Trường THCS Thành Lợi (Vụ Bản); “Hệ thống tự động điều khiển và giám sát an ninh, an toàn cho nhà thông minh” của Trường THCS Giao Tiến (Giao Thủy). Nhiều đề tài mang tính nhân văn cao: “Giải pháp chăm sóc người cao tuổi bằng Robot Human” (Trường THPT Nguyễn Bính, Vụ Bản). Một số sản phẩm quan tâm đến bảo tồn văn hóa truyền thống cũng như những vấn đề phát sinh trong gia đình, nhà trường: “Nâng cao nhận thức và hành động cho học sinh THCS về giữ gìn, bảo tồn và phát huy di tích lịch sử trên địa bàn thị trấn Cổ Lễ qua một số môn học trong Chương trình GDPT 2018” của Trường THCS thị trấn Cổ Lễ; “Một số giải pháp giúp nâng cao nhận thức và rèn kỹ năng phòng, chống quấy rối tình dục bằng lời nói” của nhóm học sinh Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong. Một số sản phẩm quan tâm đến những vấn đề nóng của xã hội như công tác phòng cháy, chữa cháy, ứng dụng trí tuệ nhân tạo AI, robot..., tiêu biểu như dự án “Cánh tay robot ứng dụng công nghệ AI” (của nhóm học sinh Trường THCS Phùng Chí Kiên, thành phố Nam Định); “Dự đoán và cảnh báo thiên tai bằng công nghệ AI” của nhóm học sinh Trường THCS Tống Văn Trân (thành phố Nam Định). Đặc biệt trong cuộc thi năm nay, một số dự án đầu tư nghiên cứu sâu, sáng tạo, đột phá, có triển vọng giải quyết yêu cầu cấp thiết như: “Hệ thống tích hợp cảnh báo bạo lực học đường và hành vi hút thuốc lá của học sinh”, “Thiết bị ngăn chặn hành vi vượt đèn đỏ trên xe máy của người tham gia giao thông”; một số dự án đã cập nhật những vấn đề mới, “nóng” của thời đại như AI, IoT, y tế - sức khỏe, thực phẩm sạch: “Chế tạo bột nở hữu cơ tự nhiên từ bột khoai sọ, bột gạo nếp”, “Sản xuất giá thể trồng cây từ rơm rạ”...

Các dự án STEM đều xuất phát từ thực tiễn và có khả năng nhân rộng trong cộng đồng; nhiều tiện ích sử dụng trong cuộc sống, như: “Sản phẩm chăm sóc da từ thảo dược” của Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong; “Làm xà phòng từ dầu, mỡ đã qua sử dụng” của Trường THPT Xuân Trường B (Xuân Trường); “Chế tạo gương thông minh từ rác thải điện tử” của Trường THPT Nguyễn Khuyến (thành phố Nam Định); đặc biệt, một số sản phẩm STEM quan tâm đến vấn đề bảo tồn văn hóa, truyền thống như dự án “Cầu ngói thượng gia kiều” của Trường THCS Bình Minh (Nam Trực)...

Theo đánh giá của Ban giám khảo, ưu điểm của cuộc thi năm nay, các tác giả có dự án đã thể hiện được sự say mê đối với KHKT, vận dụng được kiến thức đã học trong nhà trường, thực hiện theo chu trình trong nghiên cứu khoa học, thể hiện năng lực tư duy tốt cũng như nỗ lực và tận tụy của các thầy, cô giáo hướng dẫn. Thầy Nguyễn Đức Thắng, giáo viên Trường THPT thị trấn Quất Lâm (Giao Thủy) chia sẻ: “Cuộc thi được tổ chức hàng năm có tác dụng khích lệ, tạo động lực cho giáo viên và học sinh thay đổi tư duy “học đi đôi với hành”, đồng thời, rất hữu ích trong cuộc sống và sự lựa chọn nghề nghiệp phù hợp của các em sau này”.

Ban tổ chức đã chọn được 55 dự án, đề tài KHKT xuất sắc để trao giải, gồm: 5 giải Nhất, 14 giải Nhì, 16 giải Ba, 20 giải Tư; tỷ lệ đoạt giải 63,95%; đồng thời trao Giấy khen cho 44 dự án STEM xuất sắc. Trong đó, giải Nhất thuộc về các dự án KHKT xuất sắc: “Nghiên cứu chế tạo đầu phát plasma lạnh có cấu trúc linh hoạt ứng dụng trong bảo quản thực phẩm” (nhóm lĩnh vực Kỹ thuật cơ khí - Vật lý) của nhóm học sinh Nguyễn Bảo Ngọc và Trần Nhật Minh của Trường THPT Nguyễn Khuyến (thành phố Nam Định); “Một số giải pháp giúp nâng cao nhận thức và rèn kỹ năng phòng, chống quấy rối tình dục bằng lời nói” (nhóm lĩnh vực Khoa học xã hội và hành vi) của nhóm học sinh Lương Trần Minh Châu và Đặng Minh Châu của Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong; “Nâng cao nhận thức và hành động cho học sinh THCS về giữ gìn, bảo tồn và phát huy di tích lịch sử trên địa bàn thị trấn Cổ Lễ qua một số môn học trong Chương trình GDPT 2018” (nhóm lĩnh vực Khoa học xã hội và hành vi) của nhóm học sinh Lương Đức Tuấn và Vũ Thị Kim Mỹ của Trường THCS thị trấn Cổ Lễ (Trực Ninh); “Gel Fibrin từ máu dây rốn người - Giải pháp mới trong điều trị cầm máu và liền vết thương” (lĩnh vực Hóa - Sinh - Y học - Môi trường) của nhóm học sinh Phạm Gia Phát và Nguyễn Trọng Đức của Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong; “Tatrazine gây rối loạn hình thành xương và mạch máu của cá ngựa vằn (Danio rerio) thông qua tác động đến con đường tín hiệu BMP/Rho GTPase” (lĩnh vực Hóa - Sinh - Y học - Môi trường) của nhóm học sinh Nguyễn Kim Liên và Nguyễn Gia Bảo của Trường THPT Trần Hưng Đạo (thành phố Nam Định).

Đồng chí Cao Văn Giáp, Trưởng Phòng Giáo dục Trung học, Sở GD và ĐT cho biết: Ngày hội STEM và Cuộc thi KHKT cấp tỉnh được tổ chức hàng năm đã trở thành sân chơi trí tuệ thú vị cho học sinh. Tại đây, học sinh không chỉ được thực hành, trải nghiệm, ứng dụng kiến thức vào giải quyết một đề tài, một sản phẩm cụ thể mà còn được phát triển tư duy khoa học, năng lực khai thác tài liệu, năng lực thuyết trình, phản biện, các kỹ năng làm việc nhóm. Cuộc thi đã và đang góp phần thúc đẩy và tạo nền tảng cho các hoạt động khởi nghiệp, định hướng nghề nghiệp trong tương lai của những học sinh có đam mê khoa học. Từ cuộc thi, Sở GD và ĐT đã chỉ đạo các nhà trường quan tâm công tác tổ chức tập huấn nghiên cứu KHKT cho học sinh hơn nữa, chú trọng ngay trong quá trình đổi mới về phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá; từng bước thí điểm đưa dạy học STEM vào trong nhà trường; tích cực đổi mới phương pháp giáo dục để học sinh có kỹ năng cơ bản, quan sát, phát hiện vấn đề, biết phản biện khoa học, có đam mê nghiên cứu khoa học, đây là vấn đề đang được Bộ GD và ĐT đặt ra trong lộ trình đổi mới Chương trình giáo dục phổ thông.

Bài và ảnh: Minh Thuận