Qua vụ tấn công khủng bố ở Iran, tổ chức IS nhăm nhe trỗi dậy

Người dân Iran tụ tập tưởng niệm những nạn nhân trong hai vụ nổ hôm 5.1. Ảnh: Reuters

Ít nhất 84 người thiệt mạng và 284 người bị thương trong hai vụ nổ ở miền Nam Iran hôm 3.1, hãng thông tấn nhà nước Iran đưa tin. Đây là vụ tấn công nguy hiểm nhất ở Iran kể từ cuộc cách mạng năm 1979. Bộ Nội vụ Iran cho biết hai vụ nổ xảy ra liên tiếp trong thời gian ngắn, vụ thứ hai gây ra thương vong lớn hơn khi những người khác lao tới giúp đỡ những người bị thương của vụ nổ thứ nhất.

Ngay 24 giờ sau đó, cánh truyền thông Al-Furqan của IS đã đưa ra một tuyên bố nhận trách nhiệm hai vụ nổ nhằm vào những người Hồi giáo Shiite tụ tập để kỷ niệm 4 năm vụ ám sát Chỉ huy quân sự Soleimani gần mộ của ông ở quê hương Kerman, miền Nam Iran.

Thời kỳ đỉnh cao quyền lực

Ở đỉnh cao quyền lực, Tổ chức Nhà nước Hồi giáo đã tuyên bố kiểm soát các vùng lãnh thổ kết hợp của Iraq và Syria, đồng thời áp đặt một triều đại khủng bố lên hàng triệu người.

Với mạng lưới thành viên rộng lớn, IS đã liên tục đánh bại quân đội của cả Syria và Iraq; trực tiếp thực hiện hoặc truyền cảm hứng cho các cuộc tấn công vào hàng chục thành phố trên thế giới.

Thủ lĩnh của IS, Abu Bakr al-Baghdadi, đã tuyên bố thành lập vương quốc xuyên biên giới có tên là Caliphate (Vương quốc Hồi giáo) từ bục giảng của nhà thờ Hồi giáo al-Nuri lịch sử của Iraq vào năm 2014. Tuy nhiên, 5 năm sau, nhân vật này bị tiêu diệt trong một cuộc đột kích của lực lượng đặc nhiệm của Mỹ ở Tây Bắc Syria.

Caliphate sụp đổ ở Iraq, nơi IS từng có căn cứ chỉ cách Baghdad 30 phút lái xe và ở tan rã ở Syria sau một chiến dịch quân sự kéo dài của liên minh do Mỹ dẫn đầu.

Aymenn Jawad al-Tamimi, một nhà nghiên cứu của Diễn đàn Trung Đông, nói với Reuters rằng, cuộc tấn công tuần qua ở Iran là dấu hiệu cho thấy nhóm này đang tìm cách xây dựng lại sức mạnh và ảnh hưởng của mình. Ông nói: “Các mục tiêu của nhóm vẫn như cũ: tiến hành cuộc thánh chiến chống lại tất cả kẻ thù nhằm thiết lập lãnh thổ Caliphate với mục tiêu bành trướng ra toàn thế giới”.

Chiến thuật mới ở Trung Đông

IS đã thay đổi chiến thuật kể từ khi vương quốc của chúng sụp đổ cùng một loạt thất bại khác ở Trung Đông.

Từng có trụ sở tại thành phố Raqqa của Syria và thành phố Mosul của Iraq, nơi chúng tìm cách cai trị như một chính phủ tập trung, lực lượng này sau đó đã ẩn náu ở những khu vực rộng lớn của hai quốc gia còn bất ổn về chính trị này.

Máy bay chiến đấu của IS nằm rải rác trong các đơn vị tự trị, hoạt động lãnh đạo hoàn toàn bí mật và quy mô tổng thể khó có thể định lượng được, mặc dù Liên Hợp Quốc ước tính nó có khoảng 10.000 máy bay chiến đấu ở trung tâm.

Theo một cố vấn an ninh của chính phủ Iraq, thuộc một đơn vị an ninh cấp cao chuyên theo dõi các hoạt động của IS ở Iraq và các vùng đất lân cận, phong trào này hoạt động ngầm và hình thành các nhóm ngầm chịu trách nhiệm tiến hành các cuộc tấn công.

Các chiến binh chủ chốt trốn khỏi Iraq để đến các nước như Afghanistan, Syria và Pakistan. Hầu hết gia nhập chi nhánh Khorasan của IS, hoạt động dọc biên giới Iran với Afghanistan và Pakistan.

Một báo cáo của Liên Hợp Quốc năm ngoái ước tính rằng tại tỉnh Sinai của Ai Cập có thể có từ 800 đến 1.200 chiến binh trung thành với IS.

Tại Libya, nơi nhóm này từng nắm giữ một dải lãnh thổ trên bờ biển Địa Trung Hải, nhóm này hoạt động yếu hơn nhưng vẫn có thể lợi dụng cuộc xung đột đang diễn ra để tăng cường sự hiện diện.

Chân rết ở châu Phi

IS vẫn để lại dấu ấn ở nhiều vùng ở Châu Phi bằng cách liên kết với các nhóm nội dậy địa phương.

Tại Uganda, các chiến binh nổi dậy thuộc Lực lượng Dân chủ Đồng minh (ADF) đã liên kết với IS tổ chức một loạt vụ tấn công trong những tháng gần đây, bao gồm vụ thảm sát tại một trường nội trú, một cuộc đột kích vào một ngôi làng, giết chết ít nhất ba người.

Nhóm này bắt đầu bằng một cuộc nổi dậy ở Uganda, sau đó chuyển hoạt động sang nước láng giềng là CHDC Congo, nơi nhóm này đã tổ chức nhiều cuộc tấn công.

Một số nhóm vũ trang khác đã cam kết trung thành với IS ở Tây Phi và trên khắp sa mạc Sahara. Nhiều chi nhánh đã kiểm soát những khu vực rộng lớn ở vùng nông thôn Mali, Niger và phía bắc Burkina Faso cũng như Bắc Phi.

Vào tháng 1.2023, quân đội Hoa Kỳ đã thực hiện chiến dịch tiêu diệt một thủ lĩnh cấp cao của Nhà nước Hồi giáo ở miền bắc Somalia. Một báo cáo của Liên Hợp Quốc nêu lên mối lo ngại rằng các nhóm như IS có thể lợi dụng sự bất ổn chính trị và bạo lực ở Sudan hiện nay để tăng cường sự hiện diện.

Thế giới vẫn nên cảnh giác

Trung tâm Chống khủng bố Quốc gia Hoa Kỳ, trong một báo cáo công bố vào tháng 8.2023, cho biết mối đe dọa do Nhà nước Hồi giáo và Al Qaeda gây ra "đang ở mức thấp nhất do các phần tử nguy hiểm nhất đã bị trấn áp". Cơ quan này cho biết nhóm đã mất 3 thủ lĩnh và ít nhất 13 đặc vụ cấp cao ở Iraq và Syria kể từ đầu năm 2022. Điều này đã góp phần làm mất đi kiến thức chuyên môn và làm giảm quy mô các cuộc tấn công của IS ở Trung Đông.

Tuy nhiên, cơ quan này tiếp tục cảnh báo rằng một nửa số chi nhánh của IS "hiện đang hoạt động trong các cuộc nổi dậy trên khắp châu Phi" và "có thể sẵn sàng mở rộng hơn nữa". Diễn biến của những vụ tấn công gần đây cho thấy các chính phủ,d đặc biệt là các quốc gia đang bất ổn, không thể mất cảnh giác trước chiến thuật mới của tổ chức nguy hiểm này.

Quỳnh Vũ