Quái kiệt kể chuyện tre Việt với thế giới

“Khắc xuất khắc nhập” với từng đốt cây tre

Những ngày cuối năm, mưa lạnh nhưng xưởng đồ mỹ nghệ của nghệ nhân Võ Tấn Tân tại rừng dừa Bảy mẫu (xã Cẩm Thanh, TP Hội An, Quảng Nam) vẫn đông kín du khách nước ngoài đến tham quan và trải nghiệm. Với sự hướng dẫn của anh Tân, những du khách nước ngoài thích thú khi tự tay hoàn thành những sản phẩm mỹ nghệ từ tre lưu niệm cho chuyến du lịch đến Hội An của mình.

Trong xưởng chế tác, anh Tân trưng bày hàng trăm sản phẩm mà nhiều năm qua anh dày công nghiên cứu, sáng tạo và chế tác. Trong đó có những sản phẩm khổng lồ lần đầu nhìn thấy ai cũng tròn xoe mắt bởi độ công phu của nó. Đó là chim phượng hoàng, con cua đồng, chú cá chuồn bay, con bọ ngựa, chú ong vàng… dài từ 2 đến 3 mét. Mỗi sản phẩm của anh mang một câu chuyện riêng, lấy ý tưởng từ cuộc sống dân dã, hồn cốt miền quê Việt.

Những sản phẩm độc đáo chế tác từ tre

Sinh ra và lớn lên trong gia đình có truyền thống làm đồ thủ công mỹ nghệ, từ nhỏ anh Tân đã được cha mình là nghệ nhân Võ Tấn Mười truyền dạy và bắt đầu tập tành làm ra những sản phẩm từ tre. Tốt nghiệp đại học ngành Điện tử viễn thông, sau thời gian dài gắn bó với nghề kỹ sư điện tử, nhưng rồi đam mê với tre đã thôi thúc anh quay về với nghề truyền thống, để thăng hoa với những tác phẩm, những ý tưởng biến tre thành kiệt tác.

Anh Tân chia sẻ, chế tác những sản phẩm kỹ thuật cao từ cây tre không phải là công việc dễ dàng, nó đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn. Mỗi cây tre phải được chọn lựa kỹ lưỡng sao cho giữ được độ bền và tính linh hoạt vốn có. Với anh, “tre không chỉ là vật liệu, nó là linh hồn của mỗi sản phẩm”.

“Những sản phẩm khổng lồ mất 2-3 tháng mới hoàn thành. Đó là cả quá trình sáng tạo đòi hỏi công phu, tỉ mẩn chăm chút cho từng chi tiết để sản phẩm có hồn, có câu chuyện. Yêu tre, càng chế tác càng thấy khả năng sáng tạo của tre là vô tận. Đây là thế mạnh hơn hẳn mà không phải vật liệu nào cũng có thể làm được”, anh Tân chia sẻ.

Anh Võ Tấn Tân giới thiệu và hướng dẫn du khách làm sản phẩm từ tre. Ảnh: Nguyễn Thành

Nâng tầm văn hóa cho tre Việt

Trong quan niệm của anh Tân, tre không chỉ là một loại vật liệu dễ dàng tìm thấy trong những làng quê Việt Nam, mà còn là một phần của lịch sử, của truyền thống và hơn hết là lời nhắc nhở về mối quan hệ bền chặt giữa con người và thiên nhiên.

Vì thế, anh đau đáu với việc làm thế nào để thay đổi cách nhìn và sử dụng sản phẩm từ tre đến với mọi người. Trong đôi tay của người nghệ nhân, cây tre không chỉ là vật liệu để chế tác, mà là câu chuyện về một hành trình, về niềm đam mê và sự yêu thương dành cho những giá trị truyền thống.

Mỗi tác phẩm có những độ khó khác nhau, với anh đó là một quá trình anh “chinh phục” những thân tre và cũng là chinh phục khả năng của chính mình.

Muốn làm được điều đó, bản thân người chế tác phải hiểu hết về cây tre từ tính chất đến kết cấu để điều chỉnh từng chi tiết. Sản phẩm càng khó lại càng thôi thúc để tìm ra phương pháp để loại bỏ nhược điểm, phát huy những thế mạnh của tre.

“Những tác phẩm mất nhiều tháng trời mới hoàn thành, tính về kinh tế có thể hiệu quả không cao. Nhưng nhìn vào đó mọi người sẽ thấy được tre không còn là loại cây dân dã, tre sẽ được thổi hồn, nâng tầm cao mới”, anh Tân bộc bạch.

Từ một kỹ sư điện tử, quay lại với nghề truyền thống để bắt đầu một hành trình với cây tre, với anh Tân đó không chỉ là sự trở về với nghề mà còn là một sự chuyển mình trong tư duy, tầm nhìn về nghề thủ công mỹ nghệ.

Với anh, muốn bỏ nghề thì người ta sẽ có muôn vàn lý do. Nhưng khi đã yêu, say mê với tre khó khăn lại càng kích thích sáng tạo và sáng tạo hơn nữa. Sáng tạo để tư duy bay bổng, để thăng hoa cùng những thân tre, đốt tre Việt.

"Tôi muốn qua những sản phẩm của mình, mọi người sẽ thấy được sự kỳ diệu của tre, thấy được khả năng sáng tạo vô tận của những đôi tay người Việt. Đó không chỉ là tạo ra những sản phẩm đẹp, mà là một cách giới thiệu văn hóa tre Việt ra với bạn bè thế giới, lan tỏa hơn nữa những câu chuyện về tre", anh Tân chia sẻ.

Những sản phẩm tre độc đáo, được chế tác tỉ mỉ từ xưởng của anh Tân đã theo chân du khách đi khắp nơi, mang hình ảnh tre Việt đến với bạn bè quốc tế.

Chính sự trải nghiệm thực tế của du khách cũng đã giúp anh nhận được nhiều đơn đặt hàng từ thị trường quốc tế, mở ra những cơ hội mới cho nghề thủ công từ tre. Những đơn hàng khó, yêu cầu cao luôn được anh và các cộng sự hoàn thành một cách xuất sắc, không chỉ nhờ vào tay nghề điêu luyện mà còn bởi sự sáng tạo và sự kiên trì trong công việc.

Đặc biệt, để khắc phục những điểm yếu của chất liệu tre, anh áp dụng phương thức xử lý truyền thống, biến những hạn chế đó thành những điểm mạnh, giúp tre trở thành một vật liệu bền bỉ, độc đáo trong mỗi tác phẩm.

Anh Võ Tấn Tân cùng một sản phẩm được làm ra từ chất liệu tre dân dã

“Trong quá trình làm, gặp những sản phẩm khó phải thôi thúc mình tìm ra hướng giải quyết, không phải thấy khó là mình không nhận. Nhược điểm của làng nghề truyền thống hiện nay là ngại va chạm với sản phẩm khó, sản phẩm mới vì sợ mất nhiều thời gian, tính toán chuyện hiệu quả nên không dám nhận những sản phẩm có tính duy nhất, thiết kế mới độc bản. Riêng tôi, những sản phẩm càng khó lại càng muốn lao vào. Khi hoàn thành, sẽ thấy được sự kì diệu của tre là bất tận”, anh Tân nói.

Nguyễn Thành