Quản lý chất thải y tế: Không chỉ quy trình, mà là sự tuân thủ

Trong hệ thống y tế, việc ban hành các quy trình xử lý chất thải rắn đã được quy định chi tiết, từ phân loại, thu gom đến xử lý cuối cùng. Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở việc ban hành văn bản và tập huấn ban đầu, các quy trình này rất dễ bị bỏ quên trong guồng quay công việc hàng ngày.

Chất thải y tế, với đặc thù chứa mầm bệnh và vật sắc nhọn, sẽ không tha thứ cho bất kỳ sự lơ là nào. Một quy trình dù hoàn hảo đến đâu trên giấy tờ cũng sẽ trở nên vô nghĩa nếu không có cơ chế kiểm tra, giám sát thực tế. Đây chính là khâu then chốt để biến quy định thành hành động, đảm bảo an toàn sinh học cho toàn bệnh viện và cộng đồng.

Nếu không xử lý tốt chất thải lây nhiễm có thể gây lây nhiễm chéo ra môi trường.

Tại Bệnh viện Bạch Mai, mỗi ngày số lượng chất thải y tế cần xử lý khoảng 8-9 tấn trong đó 6-7 tấn là chất thải không nguy hại và khoảng 1,5-1,7 tấn còn lại là chất thải nguy hại. Bệnh viện cũng đã cập nhật đầy đủ quy trình quản lý theo đúng Thông tư 20/2021/TT-BYT, thành lập Tổ quản lý chất thải y tế với phân công trách nhiệm rõ ràng; ban hành Quy trình ISO về quản lý chất thải rắn y tế; vận hành hệ thống xử lý nước thải công suất 2.700m³/ngày, có thể mở rộng lên 3.400m³/ngày.

TS.BS Trương Anh Thư (Trưởng khoa Kiểm soát Nhiễm khuẩn) cho biết: “Tất cả chất thải đều được thu gom, xử lý đúng quy trình. Riêng chất thải phóng xạ được quản lý tại Trung tâm Y học hạt nhân và được kiểm soát chặt chẽ từ thiết bị đến quy trình vận hành”.

Quy trình trên giấy và rủi ro vỡ trận trong thực tế

Một hệ thống quản lý chất thải y tế lý tưởng bắt đầu bằng việc phân loại đúng 4 dòng chất thải ngay tại nguồn. Thế nhưng, trong thực tế, chỉ cần một chút sơ suất, ranh giới này lập tức bị phá vỡ. Một chiếc kim tiêm vứt nhầm vào rác sinh hoạt, một miếng gạc dính máu bỏ chung với giấy lau tay... tất cả đều có thể xảy ra nếu thiếu sự giám sát chặt chẽ.

Khi sự cố phân loại sai xảy ra, hậu quả là một hiệu ứng domino tiêu cực. Toàn bộ lượng rác thông thường bị xem là lây nhiễm, làm tăng vọt khối lượng chất thải nguy hại cần xử lý. Điều này không chỉ gây lãng phí lớn về chi phí (do xử lý rác lây nhiễm tốn kém hơn nhiều) mà còn tạo áp lực khổng lồ lên hệ thống xử lý.

Tất cả các chất thải đều được thu gom và phân loại ngay tại nơi phát sinh trong đó chú trọng các khu vực ẩn chứa nguy cơ lây nhiễm như: khu vực sàng lọc, cách ly.

Nguy hiểm hơn, điều này đặt nhân viên hộ lý, nhân viên vận chuyển và bất kỳ ai tiếp xúc với túi rác đó vào tình thế đối mặt trực tiếp với mầm bệnh. Nếu chất thải này tiếp tục rò rỉ ra môi trường bên ngoài bệnh viện, thảm họa về y tế công cộng là điều khó lường. Rõ ràng, việc có quy trình là chưa đủ, mà cần phải đảm bảo sự tuân thủ tuyệt đối.

Giám sát chủ động: Chìa khóa để chấn chỉnh và nâng cao ý thức

Vai trò của giám sát, do đó, không phải là để tìm lỗi và xử phạt. Mục tiêu chính là phát hiện các điểm hổng trong hệ thống và chấn chỉnh ngay lập tức, trước khi sự cố kịp lan rộng. Hoạt động này cần được thực hiện ở cả hai cấp độ: nội bộ và bên ngoài.

Giám sát nội bộ: là trách nhiệm hàng ngày của lãnh đạo bệnh viện, trực tiếp là Khoa Kiểm soát nhiễm khuẩn và các trưởng khoa, phòng. Việc kiểm tra đột xuất hoặc định kỳ tại các điểm phát sinh rác (buồng bệnh, phòng thủ thuật) sẽ giúp phát hiện ngay các lỗi sai trong thực hành. Một nhân viên y tế phân loại sai, nếu được nhắc nhở kịp thời, sẽ ngăn chặn cả một lô rác thải bị lây nhiễm chéo. Một xe vận chuyển đi sai tuyến đường, nếu được phát hiện, sẽ ngăn được nguy cơ phát tán mầm bệnh ra khu vực công cộng.

Giám sát bên ngoài: đến từ các cơ quan quản lý nhà nước như Sở Y tế, Bộ Y tế, và cơ quan quản lý môi trường. Hoạt động thanh tra định kỳ này đóng vai trò đảm bảo trách nhiệm giải trình của cơ sở y tế. Đây là cơ sở pháp lý để răn đe, xử lý các trường hợp vi phạm cố ý, nhưng quan trọng hơn là để chuẩn hóa quy trình chung, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật về bảo vệ môi trường của toàn ngành.

Chỉ khi nào việc kiểm tra, giám sát được duy trì thường xuyên, chủ động và coi là một phần không thể thiếu của công tác quản lý bệnh viện, thì quy trình xử lý chất thải y tế mới thực sự phát huy hiệu quả, bảo vệ an toàn cho nhân viên y tế và cộng đồng.

Minh Ngọc