Quản trị phát thải hiện đại, hướng tới nền nông nghiệp carbon thấp

Quang cảnh tập huấn tại Nghệ An.

Trong 2 ngày 15-16/10/2025, tại Nghệ An, Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp Tập đoàn TH tổ chức lớp tập huấn "Nâng cao năng lực truyền thông báo chí về trung hòa carbon". Tham dự phiên khai mạc vào chiều 15/10, có ông Nguyễn Như Khôi - Phó Chủ tịch HĐND tỉnh Nghệ An; ông Nguyễn Tuấn Quang - Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu; đại diện Tập đoàn TH, cùng các đại biểu, các diễn giả và 40 nhà báo, phóng viên, biên tập viên đến từ các cơ quan báo chí Trung ương và địa phương.

BÁO CHÍ ĐỒNG HÀNH CÙNG MỤC TIÊU TRUNG HÒA CARBON

Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Ngọc Thạch, Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường, khẳng định đây là hoạt động thiết thực nhằm nâng cao kiến thức và kỹ năng cho đội ngũ phóng viên, nhà báo – những người trực tiếp truyền tải thông tin, định hướng dư luận và lan tỏa giá trị phát triển bền vững trong giai đoạn chuyển đổi xanh của đất nước.

Tại Hội nghị Thượng đỉnh về biến đổi khí hậu COP26 ở Vương quốc Anh, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã đưa ra cam kết mạnh mẽ: Việt Nam sẽ phấn đấu đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Dù là nước đang phát triển và mới tiến hành công nghiệp hóa hơn ba thập kỷ, Việt Nam vẫn chủ động xây dựng các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính dựa trên nguồn lực trong nước, đồng thời kêu gọi hợp tác quốc tế về tài chính và chuyển giao công nghệ – đặc biệt thông qua các cơ chế của Thỏa thuận Paris. Trên hành trình này, báo chí có vai trò đặc biệt quan trọng – không chỉ là kênh truyền tải thông tin mà còn là động lực thúc đẩy thay đổi nhận thức, hành vi và chính sách.

Theo TS. Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, năm 2025 là cột mốc quan trọng khi Chính phủ phê duyệt Đề án thành lập thị trường carbon trong nước theo Quyết định 232/QĐ-TTg. Giai đoạn 2025–2028 sẽ là thời kỳ thí điểm, hướng tới vận hành chính thức sàn giao dịch carbon vào năm 2029. Thị trường này cho phép doanh nghiệp và tổ chức mua bán “tín chỉ carbon” – đơn vị tương đương với 1 tấn CO₂ giảm phát thải.

Ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu: "Chính phủ khuyến khích các mô hình tự nguyện và sáng tạo trong giảm phát thải và hấp thụ carbon".

Cùng với đó, Nghị định 119/2025/NĐ-CP vừa được ban hành, hoàn thiện khung pháp lý cho quản lý phát thải khí nhà kính, quy định rõ trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp trong kiểm kê, báo cáo phát thải; đồng thời khuyến khích các mô hình tự nguyện và sáng tạo trong giảm phát thải và hấp thụ carbon.

Tại địa phương, Nghệ An là một trong những tỉnh tiên phong triển khai các giải pháp hướng tới mục tiêu trung hòa carbon trong nông nghiệp. Ông Nguyễn Danh Hùng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An, cho biết tỉnh đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong sản xuất nông, lâm nghiệp phát thải thấp.

Thứ nhất, về lâm nghiệp, Nghệ An có hơn 1,036 triệu ha rừng – đứng thứ ba cả nước về diện tích, với tỷ lệ che phủ đạt 59,01%. Từ năm 2023–2025, tỉnh là một trong năm địa phương tham gia Thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung Bộ (ERPA), với gần 790 nghìn ha rừng tự nhiên và hơn 38.400 chủ rừng được nhận chi trả từ tín chỉ carbon rừng.

Thứ hai, trong chăn nuôi, tỉnh đẩy mạnh mô hình công nghệ cao theo chuỗi giá trị bền vững. Đặc biệt, hai doanh nghiệp của Tập đoàn TH đã được Tổ chức Control Union (Hà Lan) cấp chứng nhận trung hòa carbon theo tiêu chuẩn quốc tế PAS 2060:2014 – minh chứng cho cam kết “nông nghiệp xanh – kinh tế tuần hoàn – phát triển bền vững”.

Thứ ba, trong trồng trọt, Nghệ An phối hợp với các doanh nghiệp tiên phong như Green Carbon và Faeger triển khai dự án sản xuất lúa giảm phát thải. Từ năm 2024–2025, tỉnh đã áp dụng kỹ thuật tưới ngập khô xen kẽ trên hơn 19.000 ha lúa, vừa tiết kiệm nước, vừa giảm phát thải methane – góp phần tạo lập tín chỉ carbon trong nông nghiệp.

NỀN TẢNG QUẢN TRỊ PHÁT THẢI HIỆN ĐẠI

Theo PGS.TS Mai Văn Trịnh, Viện trưởng Viện Môi trường Nông nghiệp Việt Nam, việc đo đạc, báo cáo và thẩm định phát thải khí nhà kính (MRV – Measurement, Reporting, Verification) không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là “xương sống” của quản trị carbon hiện đại, hướng tới nền nông nghiệp xanh, bền vững và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Hiện nay, việc đo phát thải khí nhà kính được thực hiện theo ba nhóm phương pháp chính: đo trực tiếp, tính toán theo hướng dẫn của IPCC, và mô hình hóa. Trong đó, đo trực tiếp được triển khai ngay trên đồng ruộng thông qua các buồng thu khí, thiết bị tự động hoặc cảm biến theo dõi phát thải CO₂, CH₄ và N₂O – cơ sở để xây dựng hệ số phát thải đặc trưng quốc gia. Song song, các mô hình mô phỏng khí hậu – đất – cây trồng giúp dự báo phát thải trong các kịch bản canh tác và vùng sinh thái khác nhau.

PGS.TS Mai Văn Trịnh trình bày về các phương pháp đo lường lượng phát thải hay hấp thu khí nhà kính.

Ở lĩnh vực lâm nghiệp, phương pháp “Tăng – Giảm” (Gain–Loss) được áp dụng để tính toán lượng carbon hấp thụ và mất đi. Khi rừng được trồng mới hoặc phục hồi, lượng carbon tích lũy trong sinh khối và đất tăng lên; ngược lại, phá rừng hoặc cháy rừng sẽ làm phát thải mạnh. Đây là cơ sở khoa học quan trọng để phát triển tín chỉ carbon lâm nghiệp – một nguồn tài nguyên kinh tế mới của khu vực nông thôn.

PGS.TS Mai Văn Trịnh – Viện trưởng Viện Môi trường Nông nghiệp Việt Nam.

PGS.TS Mai Văn Trịnh cho biết tại Việt Nam, đã có sáu kỳ kiểm kê quốc gia khí nhà kính được thực hiện, thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong minh bạch hóa dữ liệu và thực hiện nghĩa vụ quốc tế về ứng phó biến đổi khí hậu. Ngành nông nghiệp vẫn là nguồn phát thải lớn, chủ yếu từ canh tác lúa nước, chăn nuôi và sử dụng phân bón. Các khí chính gồm CO₂ từ đốt nhiên liệu, CH₄ từ ruộng lúa và dạ cỏ, N₂O từ bón phân đạm và chất hữu cơ.

Để giảm phát thải, Viện Môi trường Nông nghiệp đã nghiên cứu và ứng dụng nhiều giải pháp trong canh tác lúa như tưới khô – ướt xen kẽ, bón phân hữu cơ hợp lý, tận dụng rơm rạ để sản xuất phân compost hoặc than sinh học thay vì đốt bỏ. Các biện pháp này giúp giảm 30–55% lượng CH₄, đồng thời cải thiện độ phì đất và giảm chi phí sản xuất.

Đặc biệt, mô hình kinh tế tuần hoàn “CARICE” (Circular in Rice Production) do nhóm nghiên cứu của PGS.TS Mai Văn Trịnh phát triển đã chứng minh khả năng giảm phát thải tới 40% so với canh tác truyền thống, mở ra hướng đi triển vọng cho nền nông nghiệp carbon thấp của Việt Nam.

Tại phiên tập huấn chiều 15/10, các nhà báo đã nghe đại diện một số doanh nghiệp trình bày một số tham luận.

Ông Hoàng Anh Dũng, Tổng Giám đốc Công ty Intraco với bài tham luận: “Kinh nghiệm quốc tế về thẩm định và chứng nhận Net Zero: Bài học cho Việt Nam”.

PGS.TS. Phạm Thị Mai Thảo, Trưởng Bộ môn quản lý môi trường, Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội thông tin về “Cam kết quốc tế và những rào cản trên con đường hướng tới Net Zero”.

Ông Trần Trung Mỹ, Giám đốc Đảm bảo chất lượng, Công ty Cổ phần thực phẩm sữa TH chia sẻ về “Hành trình phát triển bền vững và trung hòa carbon: Câu chuyện của TH Group”.

Sau 2 buổi lý thuyết, chương trình còn có chuyến thực tế tại Nhà máy chế biến sữa và Trang trại bò sữa TH ở Nghĩa Đàn - minh chứng sinh động cho tinh thần Doanh nghiệp đồng hành cùng Chính phủ vì Net Zero 2050.

Chu Khôi