Quốc hội thông qua Luật Báo chí (sửa đổi):Báo chí sẽ mạnh hơn khi có công cụ pháp lý quan trọng mới

Luật Báo chí (sửa đổi) mang đến nhiều điểm mới, tạo hành lang pháp lý mạnh mẽ, thiết thực để báo chí phát huy vai trò quan trọng của mình trong kỷ nguyên số, đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập của đất nước trong giai đoạn mới.

Sự cần thiết phải có một “hành lang” pháp lý mới

Trong đời sống xã hội, báo chí không chỉ đơn thuần là tiếng nói thông tin, mà còn là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân, là diễn đàn tư tưởng, dư luận, đồng thời là lực lượng định hướng, phản biện, lan tỏa giá trị văn hóa. Khi đất nước bước vào giai đoạn hội nhập sâu rộng, chuyển đổi số mạnh mẽ, phát triển kinh tế - xã hội với nhiều đòi hỏi mới, vai trò này càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Báo chí (sửa đổi). Ảnh: Duy Linh

Trước hết, với yêu cầu phát triển kinh tế tri thức, đô thị hóa, cải cách thể chế, quản trị nhà nước, bảo đảm minh bạch, xã hội đòi hỏi báo chí phải nhanh nhạy, đa chiều, sâu sát; phải phản ánh trung thực, kịp thời, có phân tích, có phản biện, để giúp công chúng, nhà quản lý nhìn rõ thực trạng, thấy trách nhiệm, điều chỉnh chính sách.

Tiếp theo, dưới áp lực toàn cầu hóa, với thông tin lan truyền nhanh, đa nguồn, báo chí Việt Nam cần thích nghi: Xuất hiện cạnh tranh nội dung, áp lực chuyển đổi số, nhu cầu đa nền tảng, tăng cường hình thức, tương tác, nhưng vẫn giữ vững phẩm chất báo chí, cốt cách chính luận, đạo đức nghề nghiệp. Không chỉ báo in mà báo điện tử, báo đa phương tiện, mạng xã hội, nội dung số… đều cần kiểm soát chất lượng, bảo đảm uy tín, bảo vệ bạn đọc, bảo vệ bản quyền, tránh lẫn lộn thông tin.

Hơn nữa, trong bối cảnh sắp xếp, tinh gọn bộ máy cơ quan báo chí, đặc biệt tại các địa phương, bộ, ngành, đòi hỏi cơ chế rõ ràng để các cơ quan báo, phát thanh, truyền hình hợp nhất, tổ chức lại mà vẫn bảo đảm năng lực sản xuất nội dung, đa dạng hình thức, giữ vững định hướng chính trị và chất lượng chuyên môn. Nếu không có hành lang pháp lý phù hợp, sẽ dễ phát sinh chồng chéo, lúng túng trong quản lý, ảnh hưởng hoạt động báo chí.

Nguồn sức mạnh mới cho báo chí Việt Nam

Việc Quốc hội thông qua Luật Báo chí (sửa đổi) với đa số đại biểu tán thành (437/440 đại biểu có mặt tán thành), cho thấy quyết tâm chính trị cao nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới của thời đại. Luật sửa đổi mang đến nhiều điểm mới, tạo hành lang pháp lý mạnh mẽ, thiết thực để báo chí phát huy vai trò trong kỷ nguyên số, phù hợp với yêu cầu phát triển và hội nhập.

Một trong những điểm mới quan trọng của Luật Báo chí (sửa đổi) là khái niệm “cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện”, cho phép báo chí hoạt động đa nền tảng, báo in, báo điện tử, phát thanh, truyền hình, nền tảng nội dung số, dưới cùng một đầu mối quản lý. Quy định này rất phù hợp với xu thế hiện nay, khi báo chí cần đa dạng hình thức để đáp ứng nhu cầu công chúng, từ đọc báo, nghe, xem, tương tác online, thì cơ chế chủ lực đa phương tiện giúp hợp nhất nguồn lực, tránh chồng chéo, giảm chi phí, nâng cao hiệu quả sản xuất và phân phối thông tin. Đối với các địa phương, bộ, ngành, đơn vị có nhiều tờ báo, tạp chí, phát thanh, Luật Báo chí mở đường cho sắp xếp lại hệ thống báo chí theo hướng gọn đầu mối, tinh gọn bộ máy, hiệu lực cao, đồng thời giữ được năng lực báo chí đa nền tảng.

Báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật trước khi Quốc hội biểu quyết, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh nêu rõ, các cụm từ “cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện” và “cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện” đang được sử dụng trong các văn bản khác nhau, không phải là tên gọi của các cơ quan mà chỉ xác định địa vị “chủ lực” và tính chất “đa phương tiện” của 6 cơ quan báo chí chủ lực đã được xác định tại Quyết định số 362/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc. Xuất phát từ phạm vi điều chỉnh của Luật là tổ chức và hoạt động báo chí, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo chỉnh lý thành “cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện” để phù hợp và bảo đảm tính chính xác.

Luật Báo chí (sửa đổi) cũng đã bổ sung chính sách phát triển báo chí như hệ thống quy hoạch mạng lưới báo chí; ưu tiên đầu tư hạ tầng, công nghệ; hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng nhân lực; bảo vệ quyền tác giả, bản quyền và quyền lợi của người làm báo. Đặc biệt, cơ chế tài chính cho báo chí trở nên rõ ràng hơn. Các cơ quan báo chí hợp pháp được phép khai thác nhiều nguồn thu hợp pháp, cùng các ưu đãi về thuế, hỗ trợ đầu tư, tạo điều kiện bền vững để báo chí tự chủ, phát triển chuyên môn và đổi mới. Điều này có ý nghĩa lớn, đặc biệt đối với các cơ quan đang sáp nhập hoặc tái cấu trúc, giúp họ yên tâm hoạt động, lập kế hoạch phát triển dài hạn, đầu tư đội ngũ, công nghệ, nền tảng số, đáp ứng đòi hỏi đa dạng của bạn đọc hiện đại.

Luật Báo chí sửa đổi cũng quy định cụ thể điều kiện thành lập cơ quan báo chí, tổ chức bộ máy, từ cơ quan chủ quản, cơ quan trực thuộc, phóng viên thường trú, văn phòng đại diện… đến thủ tục cấp thẻ nhà báo. Việc xét cấp thẻ lần đầu phải trải qua lớp bồi dưỡng chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp. Luật quy định rõ quyền, nghĩa vụ của cơ quan, phóng viên giúp minh bạch hóa hoạt động báo chí, bảo vệ nhà báo, bảo đảm trách nhiệm với bạn đọc, đồng thời gia tăng uy tín và niềm tin xã hội vào báo chí chính thống.

Với khung pháp lý mới, báo chí Việt Nam có điều kiện để phát triển theo mô hình hiện đại, báo chí đa phương tiện, báo chí dữ liệu, báo chí đa hình thức. Luật Báo chí (sửa đổi) đặt nền tảng cho việc áp dụng công nghệ, nền tảng số, hợp tác đa dạng, nâng cao chất lượng, hiệu quả thông tin, lan tỏa nhanh hơn, rộng hơn. Đối với các đơn vị sáp nhập, mô hình đa phương tiện giúp tận dụng nguồn lực chung, nhân lực, kỹ thuật, hạ tầng, vừa giữ bản sắc, vừa tăng năng lực cạnh tranh, đồng bộ và hiện đại hơn.

Luật được soạn thảo trong bối cảnh Chính phủ có chủ trương sắp xếp, tinh gọn bộ máy, giảm trùng lặp, nâng cao hiệu lực quản lý và báo chí không nằm ngoài thay đổi đó. Việc hợp nhất, tổ chức lại theo mô hình cơ quan chủ lực giúp giảm đầu mối, giảm chi phí, tránh chồng chéo, tăng hiệu quả quản lý và hoạt động thực tế.

Với khung pháp lý mới, báo chí Việt Nam hiện có cơ hội lớn để phát triển, nhưng đồng thời cũng đối mặt với không ít thách thức, đòi hỏi lãnh đạo, nhà báo và toàn hệ thống phải đồng lòng, quyết liệt đổi mới.

Nắm bắt cơ hội, vượt qua thách thức để làm tròn trọng trách

Luật Báo chí (sửa đổi) mới được thông qua sẽ tạo cơ hội cho việc tổ chức lại hệ thống báo chí để phù hợp hơn với yêu cầu hiện đại, bản sắc, năng lực, đa phương tiện, hiệu quả; đồng thời, tận dụng nguồn lực, chính sách hỗ trợ, phát huy sáng tạo, thử nghiệm mô hình mới, báo chí dữ liệu, báo chí đa nền tảng, nội dung đa dạng. Các quy định, điều khoản giúp tăng tính tự chủ, giảm phụ thuộc ngân sách nhà nước, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, chuyên nghiệp; nâng cao chất lượng nội dung, phân tích, phản biện, điều tra, nhờ đội ngũ được đào tạo, có thẻ nhà báo hợp pháp, có trách nhiệm pháp lý rõ ràng.

Về thách thức, việc sáp nhập, tổ chức lại đòi hỏi các cơ quan báo chí phải quản trị tốt, bảo đảm bản sắc từng tờ báo, tránh mất mảng nội dung, nhân lực chuyên môn. Công tác đầu tư hạ tầng kỹ thuật, công nghệ, CMS, dữ liệu, nền tảng số… đòi hỏi nguồn lực và định hướng rõ ràng. Trên hết là cần giữ vững đạo đức báo chí, bản quyền, tính chuyên nghiệp, tránh xu hướng “giật tít”, “câu view” để chạy lợi nhuận; bảo đảm quyền tự do báo chí trong khuôn khổ pháp luật; phát hiện, phản ánh khách quan các vấn đề xã hội, bất cập, tiêu cực, mà vẫn giữ định hướng chính trị và lợi ích quốc gia.

Có thể khẳng định, Luật Báo chí (sửa đổi) là một bước tiến rất quan trọng, tạo ra công cụ pháp lý mạnh mẽ cho báo chí Việt Nam, phù hợp với thời đại số, với yêu cầu đổi mới, hội nhập, phát triển bền vững. Với khung pháp lý mới, báo chí sẽ có cơ hội tái cấu trúc, nâng cấp năng lực, tự chủ hơn, đa dạng hình thức và chuyên sâu hơn.

Tuy nhiên, để biến cơ hội thành hiện thực, các cơ quan báo chí, đặc biệt ở địa phương, bộ, ngành, cần chủ động đổi mới, xây dựng chiến lược phát triển bài bản, sắp xếp nguồn lực, đào tạo nhân lực chất lượng cao, đầu tư công nghệ, đồng thời, giữ vững bản sắc chính luận, đạo đức nghề nghiệp và định hướng phát triển bền vững. Chỉ khi đó, báo chí Việt Nam sẽ thực sự mạnh hơn, không chỉ về quy mô, hình thức, mà về chiều sâu, uy tín, góp phần xứng đáng đi đầu trong công cuộc phát triển và hội nhập quốc tế.

Về việc thí điểm mô hình tổ hợp hoặc tập đoàn báo chí chủ lực đa phương tiện tại Thủ đô Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết, hiện Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổng kết Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí, dự kiến đề nghị cấp có thẩm quyền tiếp tục triển khai một số quan điểm của Quy hoạch và bổ sung quan điểm mới, trong đó có nội dung về việc Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh được thành lập Cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện. Trên cơ sở chỉ đạo và phê duyệt của cấp có thẩm quyền, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ cụ thể hóa các nội dung này trong Chiến lược phát triển và quản lý hệ thống báo chí, bảo đảm tính khả thi, đồng bộ và phù hợp với định hướng phát triển báo chí quốc gia.

An Nhi