Hoàn thiện trụ cột pháp lý bảo hiểm tiền gửi trong giai đoạn phát triển mới

Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng

Đã tiếp thu, giải trình đầy đủ ý kiến

Trước khi Quốc hội biểu quyết thông qua Luật, thay mặt Chính phủ, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng đã trình bày Báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đối với dự án Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi). Báo cáo khẳng định quá trình xây dựng, chỉnh lý dự thảo Luật được thực hiện nghiêm túc, chặt chẽ, đúng trình tự, thủ tục theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, trên cơ sở tiếp thu tối đa ý kiến của các cơ quan của Quốc hội và đại biểu Quốc hội.

Theo đó, Chính phủ đã triển khai tiếp thu ý kiến thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính, tổng hợp ý kiến thảo luận tại Tổ và Hội trường của các đại biểu Quốc hội, đồng thời báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Trên cơ sở Thông báo của Văn phòng Quốc hội, Chính phủ đã rà soát toàn diện dự thảo Luật, chỉnh lý cả về nội dung và kỹ thuật lập pháp, bảo đảm chất lượng trước khi trình Quốc hội thông qua.

Một nội dung xuyên suốt được Thống đốc Ngân hàng Nhà nước nhấn mạnh là việc bảo đảm dự thảo Luật phù hợp, thống nhất với các chủ trương lớn của Đảng, đặc biệt là thể chế hóa đầy đủ các nghị quyết của Bộ Chính trị về phát triển khoa học công nghệ, hội nhập quốc tế, đổi mới công tác xây dựng pháp luật và phát triển kinh tế tư nhân; đồng thời tuân thủ nghiêm Quy định số 178-QĐ/TW về kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong xây dựng pháp luật.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật được rà soát kỹ để bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành, nhất là với Luật Ngân hàng Nhà nước, Luật các Tổ chức tín dụng và các dự án luật đang được Quốc hội xem xét tại cùng kỳ họp. Các nội dung liên quan đến thanh tra, kiểm tra, cho vay đặc biệt, xử lý tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt, xử lý sự cố, khủng hoảng đều được đối chiếu chặt chẽ, tránh chồng chéo, mâu thuẫn trong thực thi.

Thống đốc Ngân hàng Nhà nước cũng báo cáo rõ việc Chính phủ tiếp thu ý kiến về tăng cường vai trò quản lý, giám sát của Ngân hàng Nhà nước trong hoạt động bảo hiểm tiền gửi. Theo đó, dự thảo Luật đã chỉnh lý quy định về trách nhiệm của Ngân hàng Nhà nước trong cung cấp dữ liệu, chia sẻ thông tin tiền gửi của khách hàng cho tổ chức bảo hiểm tiền gửi; làm rõ thẩm quyền xác định thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm, nhất là trong các trường hợp chi trả sớm, nhằm bảo đảm ổn định tâm lý người gửi tiền, tránh nguy cơ hiệu ứng lan truyền gây rút tiền hàng loạt.

Về kỹ thuật lập pháp, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Tư pháp phối hợp với Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan liên quan rà soát, chỉnh lý toàn bộ dự thảo Luật về ngôn ngữ, thể thức, cách dẫn chiếu điều khoản, bảo đảm tính thống nhất, rõ ràng, dễ áp dụng. Trên cơ sở đó, Chính phủ đề xuất thời điểm Luật có hiệu lực từ ngày 1/5/2026, đủ thời gian để xây dựng, ban hành văn bản hướng dẫn thi hành và tổ chức triển khai trong thực tế.

Luật sửa đổi bổ sung nhiều điểm mới

Luật Bảo hiểm tiền gửi được Quốc hội thông qua gồm 8 chương, quy định toàn diện về hoạt động bảo hiểm tiền gửi, từ mục đích, nguyên tắc, quyền và nghĩa vụ của các chủ thể liên quan đến tổ chức, hoạt động của tổ chức bảo hiểm tiền gửi và cơ chế phối hợp trong xử lý rủi ro hệ thống. Luật tiếp tục khẳng định bảo hiểm tiền gửi là loại hình bảo hiểm bắt buộc, có vai trò then chốt trong bảo vệ người gửi tiền và duy trì sự ổn định của hệ thống tổ chức tín dụng.

Một điểm mới đáng chú ý của Luật là quy định rõ hơn trách nhiệm quản lý nhà nước về bảo hiểm tiền gửi của Ngân hàng Nhà nước. Theo đó, Ngân hàng Nhà nước chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về bảo hiểm tiền gửi; kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm, giải quyết khiếu nại, tố cáo theo quy định của Luật và pháp luật có liên quan; đồng thời trực tiếp quy định các nội dung quan trọng như mức phí bảo hiểm tiền gửi, hạn mức chi trả bảo hiểm, phương thức đầu tư vốn của tổ chức bảo hiểm tiền gửi và cơ chế cho vay đặc biệt.

Luật cũng bổ sung quy định về công khai việc tham gia bảo hiểm tiền gửi, không chỉ tại các điểm giao dịch và trên trang thông tin điện tử của tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi mà còn trên trang thông tin điện tử của tổ chức bảo hiểm tiền gửi. Quy định này góp phần nâng cao tính minh bạch, giúp người gửi tiền dễ dàng tiếp cận và giám sát thông tin về bảo hiểm tiền gửi.

Về cơ chế chi trả, Luật làm rõ ba thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm, trong đó lần đầu tiên bổ sung các trường hợp chi trả sớm theo quyết định của Ngân hàng Nhà nước và Chính phủ nhằm bảo đảm an toàn hệ thống, trật tự, an toàn xã hội. Việc bổ sung cơ chế chi trả sớm được đánh giá là bước tiến quan trọng, tạo điều kiện để tổ chức bảo hiểm tiền gửi can thiệp kịp thời, ổn định tâm lý người gửi tiền trong các tình huống rủi ro, khủng hoảng.

Luật sửa đổi cũng quy định đầy đủ, chặt chẽ hơn về mô hình tổ chức và hoạt động của tổ chức bảo hiểm tiền gửi. Theo đó, tổ chức bảo hiểm tiền gửi là tổ chức tài chính nhà nước do Thủ tướng Chính phủ thành lập, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, có Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát và Tổng giám đốc; chịu sự thanh tra, giám sát trực tiếp của Ngân hàng Nhà nước và sự kiểm tra về tài chính của Bộ Tài chính. Cơ chế tài chính được thiết kế phù hợp với đặc thù hoạt động, bảo đảm tự chủ nhưng gắn với yêu cầu bảo toàn vốn và an toàn hệ thống.

Một nội dung quan trọng khác là việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về cho vay đặc biệt và tham gia xử lý tổ chức tín dụng gặp khó khăn. Luật quy định rõ các trường hợp tổ chức bảo hiểm tiền gửi được cho vay đặc biệt; nguyên tắc ưu tiên hoàn trả; mối quan hệ giữa cho vay đặc biệt của tổ chức bảo hiểm tiền gửi và vay đặc biệt từ Ngân hàng Nhà nước; đồng thời trao thẩm quyền cho Thống đốc Ngân hàng Nhà nước hướng dẫn chi tiết, bảo đảm kiểm soát chặt chẽ, tránh lợi dụng chính sách.

Đáng chú ý, Luật bổ sung quy định về tham gia xử lý sự cố, khủng hoảng trong hoạt động của tổ chức tín dụng. Trong những trường hợp phát sinh rủi ro nghiêm trọng, tổ chức bảo hiểm tiền gửi được huy động tham gia theo quyết định của Chính phủ, trên cơ sở đề xuất và vai trò điều phối của Ngân hàng Nhà nước, nhằm bảo vệ an toàn hệ thống tài chính – ngân hàng và ổn định kinh tế vĩ mô.

Với việc thông qua Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi), Quốc hội đã hoàn thiện thêm một trụ cột quan trọng của khuôn khổ pháp lý ngân hàng, tạo nền tảng vững chắc để Ngân hàng Nhà nước thực hiện hiệu quả chức năng quản lý, điều hành, giám sát hệ thống tổ chức tín dụng trong giai đoạn phát triển mới. Luật không chỉ góp phần nâng cao niềm tin của người gửi tiền mà còn tăng cường năng lực phòng ngừa, xử lý rủi ro, qua đó củng cố an toàn, ổn định của hệ thống ngân hàng quốc gia.

Trần Hương