Quốc hội thông qua Luật Trí tuệ nhân tạo

Trước khi tiến hành biểu quyết, Quốc hội nghe Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ báo cáo Quốc hội về việc tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng trình bày Báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật. Ảnh: media.quochoi.vn

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, việc ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo (AI) là yêu cầu cấp bách để thể chế hóa các Nghị quyết của Bộ Chính trị, tạo hành lang pháp lý chuyên biệt cho một lĩnh vực có tác động sâu rộng đến kinh tế xã hội, quốc phòng, an ninh và quyền con người.

Để giải quyết lo ngại về sự trùng lặp với Luật Công nghiệp công nghệ số, dự thảo Luật đã quy định rõ tại Điều 33 bãi bỏ toàn bộ Chương IV về trí tuệ nhân tạo của Luật Công nghiệp công nghệ số. Điều này khẳng định, Luật AI sẽ là văn bản pháp lý chuyên ngành duy nhất, thống nhất điều chỉnh toàn diện lĩnh vực này, tập trung vào quản lý rủi ro và đạo đức, khác biệt với phạm vi điều chỉnh về công nghiệp của Luật Công nghiệp công nghệ số.

Dự thảo Luật được xây dựng theo hướng “luật khung”, tập trung quy định các nguyên tắc cốt lõi (Điều 4), các hành vi bị nghiêm cấm (Điều 7) và khung quản trị rủi ro (Chương II).

Quan điểm xây dựng Luật là kế thừa kinh nghiệm quản lý trí tuệ của nhân loại để áp dụng phù hợp cho AI, bao gồm: Quản lý đầu vào thông qua dữ liệu; quản lý khuôn khổ sử dụng thông qua pháp luật, đạo đức và quản lý hậu quả thông qua cơ chế trách nhiệm.

Quang cảnh phiên họp. Ảnh: media.quochoi.vn

Về định hướng, dự thảo Luật được thiết kế theo hướng hài hòa giữa quản lý và thúc đẩy phát triển AI, bảo đảm an toàn ở mức cao đối với các rủi ro trọng yếu (tiếp thu kinh nghiệm của EU, Hàn Quốc), nhưng đồng thời có các chính sách thúc đẩy phát triển mạnh mẽ (như cách tiếp cận của Nhật Bản) để tận dụng cơ hội, không kìm hãm đổi mới sáng tạo. Để cụ thể hóa quan điểm này, Chính phủ đã chỉnh lý bảo đảm sự cân bằng thực chất giữa quản lý và thúc đẩy phát triển.

Về chính sách thúc đẩy, dự thảo Luật khẳng định hoạt động về trí tuệ nhân tạo được hưởng mức ưu đãi và hỗ trợ cao nhất nhằm khuyến khích đổi mới sáng tạo và phát triển thị trường AI (Điều 20).

Về cơ chế thử nghiệm, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (Sandbox) tại Điều 21 được hoàn thiện theo hướng tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp, bao gồm cho phép miễn, giảm một số nghĩa vụ tuân thủ và áp dụng quy trình thẩm định, phản hồi nhanh theo quy định của Chính phủ.

Đại biểu tham gia phiên họp. Ảnh: media.quochoi.vn

Về nguồn lực, Quỹ Phát triển trí tuệ nhân tạo quốc gia (Điều 22) được điều chỉnh tập trung hỗ trợ phát triển hạ tầng chiến lược, công nghệ lõi với cơ chế tài chính đặc thù. Đặc biệt, dự thảo Luật bổ sung cơ chế phiếu hỗ trợ (Điều 25) để doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận thuận lợi hạ tầng tính toán và nền tảng huấn luyện, qua đó tăng năng lực cạnh tranh quốc gia.

Về tên gọi của Luật, Chính phủ giữ tên gọi “Luật Trí tuệ nhân tạo” vì tính ngắn gọn, phổ quát và phù hợp thông lệ quốc tế. Khái niệm "Hệ thống trí tuệ nhân tạo" đã được định nghĩa rõ tại Điều 3 là đối tượng quản lý chính của Luật, do đó tên gọi hiện tại vẫn bảo đảm tính bao quát và chính xác.

Chính phủ khẳng định, việc xây dựng Luật được thực hiện không phải vì nóng vội, mà xuất phát từ yêu cầu cấp bách của thực tiễn. Công nghệ AI phát triển theo cấp số nhân, kéo theo nhiều rủi ro mới như deepfake, lừa đảo sử dụng AI, thao túng thông tin, xâm phạm dữ liệu cá nhân, trong khi hệ thống pháp luật hiện hành chưa có quy định đầy đủ để quản lý. Nếu tiếp tục chờ đợi hoặc chỉ thí điểm bằng văn bản dưới luật, Việt Nam sẽ bỏ lỡ thời điểm quan trọng để thu hút đầu tư, phát triển doanh nghiệp AI, đồng thời thiếu công cụ pháp lý để xử lý rủi ro đã hiện hữu.

Dự thảo Luật được xây dựng trên cơ sở tham khảo sâu rộng kinh nghiệm quốc tế (trong đó có Luật AI của châu Âu, Hàn Quốc, Nhật Bản), tham vấn ý kiến chuyên gia, cộng đồng doanh nghiệp và các cơ quan của Quốc hội, bảo đảm tính khoa học, thận trọng và thực tiễn...

Như vậy, việc ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo là cấp thiết và phù hợp, nhằm thể chế hóa kịp thời chủ trương của Đảng, đáp ứng yêu cầu thực tiễn, tạo nền tảng pháp lý để phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời bảo đảm an ninh, an toàn và quyền con người trong bối cảnh AI phát triển nhanh, tác động sâu rộng đến mọi lĩnh vực.

Minh Thúy