Quyết liệt bảo vệ môi trường Thủ đô

Quang cảnh cuộc tọa đàm. (Ảnh: VGP)

Những con số đáng lo ngại

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, có đến 56,1% ô nhiễm không khí đến từ các phương tiện giao thông, đặc biệt là xe máy cũ nát. Hà Nội có khoảng gần 7 triệu xe máy chưa kiểm soát khí thải, khoảng 800.000 ô tô sử dụng xăng dầu, cùng với các yếu tố ô nhiễm từ sản xuất công nghiệp, hoạt động dân sinh, thời tiết, khí hậu. Ngoài ra, hệ thống xử lý nước thải, rác thải rắn còn hạn chế, tình trạng bụi mịn vượt ngưỡng cho phép nhiều ngày trong năm, nhất là vào các tháng mùa đông–xuân.

Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng: Qua các số liệu quan trắc của nhiều năm, chúng ta đều nhận thấy chất lượng môi trường không khí ở trong nội đô bị suy giảm nghiêm trọng. (Ảnh: VGP)

Đáng lo ngại hơn, trong thời gian gần đây, Hà Nội nhiều lần đứng thứ 2 toàn cầu về mức độ ô nhiễm không khí. Nhiều hình ảnh từ vệ tinh và ứng dụng đo chất lượng không khí đều ghi nhận màu đỏ, tím phủ kín bản đồ Hà Nội trong nhiều giờ liền là tín hiệu không thể bỏ qua.

Tại tọa đàm, Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Hội Không khí sạch Việt Nam nhấn mạnh, chất lượng không khí tại Hà Nội đã suy giảm nghiêm trọng trong nhiều năm, đặc biệt là vào mùa đông từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau. Các chỉ số AQI thường xuyên đạt mức đỏ, tím, thậm chí nâu. Gây ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe cộng đồng. Điều đáng lo ngại là xu hướng ô nhiễm không khí không giảm mà còn có chiều hướng gia tăng. Đây là vấn đề “nóng” cần được đặt lên hàng đầu trong công tác quản lý đô thị và y tế.

Ông Hoàng Văn Thức, Cục trưởng Cục Môi trường: Những chỉ đạo trong Chỉ thị 20 của Thủ tướng Chính phủ hết sức cấp bách cũng mang tính tổng thể và toàn diện. (Ảnh: VGP)

Nhận định từ góc độ y tế, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Sơn, Phó Viện trưởng Viện Sức khỏe nghề nghiệp và Môi trường cho biết, ô nhiễm không khí tác động nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng cũng như ảnh hưởng tới đời sống, nhất là đô thị lớn như Hà Nội. Các tác nhân gây gây tác động lên hệ hô hấp, ảnh hưởng đến người đang mắc bệnh hen cũng như các bệnh đường hô hấp khác, đặc biệt là trẻ em, người già và phụ nữ mang thai.

Ô nhiễm có thể tác động lên hệ tim mạch khi hấp thụ các hóa chất, bụi gây ra hiện tượng sơ vữa ảnh hưởng đến tim mạch như tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, đột quỵ, tác động đến hệ miễn dịch. Khi tiếp xúc ô nhiễm kéo dài thì bị suy giảm hệ miễn dịch và gây ra các bệnh nhiễm trùng, bệnh mãn tính và có thể tác động lên hệ thần kinh, gây viêm thần kinh, gây ra các bệnh Alzheimer, Parkinson.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Sơn: Ô nhiễm tác động nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng cũng như ảnh hưởng tới đời sống, nhất là đô thị lớn như Hà Nội. (Ảnh: VGP)

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Sơn cảnh báo, nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời, nhiều người bị mắc bệnh sẽ dẫn đến việc quá tải hệ thống y tế, làm suy giảm khả năng lao động và ảnh hưởng lâu dài đến chất lượng cuộc sống tại các đô thị lớn.

Từ những thực tế nêu trên, các chuyên gia cho rằng, cần kịp thời có những giải pháp, đặc biệt “cần cú hích chuyển đổi xanh” để giải quyết vấn đề ô nhiễm tại Hà Nội.

Những giải pháp cụ thể và lộ trình rõ ràng

Tại tọa đàm, ông Dương Đức Tuấn, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội nhấn mạnh, thành phố Hà Nội luôn xác định rõ quan điểm phát triển Thủ đô bền vững gắn với mục tiêu “Văn hiến–Văn minh–Hiện đại–Xanh-Thông minh”. Theo ông Tuấn, thực trạng ô nhiễm hiện nay là vấn đề cấp bách, cần được giải quyết bằng các giải pháp tổng thể, hành động cụ thể và lộ trình khả thi.

Ông Dương Đức Tuấn: Tình huống đã trở nên cấp bách và những giải pháp cần phải quyết liệt để giải quyết tình trạng này. (Ảnh: VGP)

Để giải quyết vấn đề ô nhiễm, Điều 28 của Luật Thủ đô 2024 quy định về bảo vệ môi trường đã giao nhiệm vụ cho Hà Nội: “Quy định tiêu chí, điều kiện, trình tự, thủ tục xác định vùng phát thải thấp; quyết định phạm vi vùng phát thải thấp…”; “Quyết định chính sách hỗ trợ tổ chức, cá nhân thực hiện chuyển đổi phương tiện giao thông từ sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang sử dụng năng lượng sạch; quy định các biện pháp hạn chế sử dụng phương tiện giao thông ; hỗ trợ đầu tư phát triển hạ tầng giao thông sử dụng năng lượng sạch”...

Mới đây, ngày 12/7/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký ban hành Chỉ thị số 20/CT-TTg chỉ đạo các bộ ngành, địa phương về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường. Với thành phố Hà Nội, Chỉ thị 20 nêu một loạt giải pháp về bảo vệ môi trường trong lĩnh vực giao thông đô thị, trong lĩnh vực xử lý nước thải, chất rắn. Đồng thời, yêu cầu Hà Nội quyết liệt triển khai các vấn đề cấp bách để khẩn trương giải quyết các vấn đề về ô nhiễm môi trường.

Khí thải từ phương tiện giao thông là nguồn gây ô nhiễm không khí chủ yếu. (Ảnh: VGP)

Để sớm đưa các quy định của Luật Thủ đô đi vào cuộc sống, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội Dương Đức Tuấn cho biết, thành phố đã ban hành Nghị quyết quy định vùng phát thải thấp và xác định các quy trình, quy định liên quan tới thiết lập vùng phát thải thấp.

Thời điểm đó, thành phố Hà Nội dự kiến thí điểm tại một số khu vực trung tâm như quận Ba Đình, Hoàn Kiếm (trước khi sáp nhập, điều chỉnh địa giới hành chính). Và theo lộ trình, quý III/2025, thành phố Hà Nội sẽ chuẩn hóa hệ thống vùng phát thải thấp và phải kiểm soát theo các vành đai: Vành đai 1, Vành đai 2, Vành đai 3. Ví dụ: Vành đai 1 thì trước đây có 5 quận là Ba Đình, Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Đống Đa và Tây Hồ. Nay đã sắp xếp đơn vị hành chính địa phương hai cấp thì 5 quận giờ hình thành ra 9 phường. Sau đó thành phố sẽ mở rộng ra Vành đai 2, Vành đai 3 đồng bộ với Chỉ thị 20 xác định.

Chung tay hành động vì một Thủ đô xanh–sạch–bền vững

Ông Dương Đức Tuấn cho biết, trong thời gian tới, thành phố Hà Nội sẽ tập trung nghiên cứu và triển khai các chương trình, kế hoạch, biện pháp cụ thể nhằm thực hiện lộ trình kiểm soát phát thải phương tiện theo Luật Thủ đô 2024 và Chỉ thị 20/CT-TTg. Trong đó, một trong những nhiệm vụ trọng tâm là xây dựng cơ chế chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện giao thông cá nhân, đặc biệt với người dân đang sử dụng xe máy, ô tô chạy bằng xăng dầu tại khu vực vành đai trung tâm của Thủ đô.

Bên cạnh việc ưu tiên khu vực nội đô, thành phố cũng hướng tới khuyến khích người dân tại các khu vực ngoài vành đai 1, bao gồm cả khu vực tiếp giáp vùng Thủ đô, từng bước chuyển đổi theo các mốc thời gian đã đề ra cho các năm 2026, 2028 và 2030. Để làm được điều này, Hà Nội sẽ ban hành các chính sách đồng bộ có sự tham gia của cả chính quyền, người dân và doanh nghiệp, nhằm kêu gọi sự chung tay từ các nhà sản xuất, cung ứng phương tiện. Các doanh nghiệp sẽ được tạo điều kiện triển khai chương trình đổi xe cũ lấy xe mới, cung cấp phương tiện xanh với mức giá ưu đãi, hỗ trợ một phần chi phí chuyển đổi, bảo đảm người dân dễ tiếp cận và lựa chọn.

Đồng thời, thành phố cũng nghiên cứu các chính sách tài chính như miễn hoặc giảm lệ phí trước bạ, lệ phí đăng ký đối với phương tiện sử dụng năng lượng xanh; kể cả ô tô và xe máy. Ngược lại, các phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch sẽ được kiểm soát chặt hơn theo hướng hạn chế lưu thông và khuyến khích thay thế, bảo đảm sự hài hòa và khả thi trong quá trình chuyển đổi. Dự kiến vào tháng 9/2025, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội sẽ trình Hội đồng Nhân dân thành phố các nghị quyết chuyên đề nhằm cụ thể hóa các cơ chế hỗ trợ và công cụ quản lý nêu trên, theo lộ trình mà Chỉ thị 20 yêu cầu.

Song song với đó, thành phố cũng xác định rõ: việc chuyển đổi sang xe điện đi đôi với việc phát triển hệ thống hạ tầng kỹ thuật đồng bộ, đặc biệt là trạm sạc. Trước mắt, tại khu vực vành đai 1 – nơi đầu tiên áp dụng lộ trình loại bỏ xe máy xăng dầu từ ngày 1/7/2026 – hệ thống trạm sạc sẽ được chuẩn hóa trong quy hoạch, triển khai mạnh mẽ theo hình thức đầu tư công kết hợp xã hội hóa. Việc này không chỉ bảo đảm nhu cầu sử dụng mà còn yêu cầu cao về an toàn kỹ thuật, phòng cháy, chữa cháy, cứu hộ – đặc biệt liên quan đến pin xe điện.

Theo Phó Chủ tịch Dương Đức Tuấn: “Quá trình kiểm soát ô nhiễm cần bảo đảm hài hòa giữa lợi ích của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Đây không chỉ là vấn đề môi trường, mà còn là nền tảng để xây dựng một Hà Nội hiện đại, bền vững và đáng sống cho các thế hệ tương lai”.

Khẳng định vấn đề đang là vấn đề cấp bách cần giải quyết để nâng cao chất lượng sống và sức khỏe của người dân, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội nhấn mạnh rằng, bảo vệ môi trường không phải là nhiệm vụ của riêng Nhà nước hay chính quyền địa phương mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Ông kêu gọi người dân, cộng đồng doanh nghiệp hãy cùng chung tay hành động vì một Hà Nội đáng sống, trong đó chính quyền đóng vai trò định hướng, kiến tạo và hỗ trợ, còn người dân và doanh nghiệp là lực lượng thực thi hiệu quả nhất.

Thanh Lê