Rượu nếp râu và rượu mía - bộ đôi sản phẩm OCOP 4 sao
Tại hội nghị đánh giá phân hạng sản phẩm OCOP tỉnh Hòa Bình năm 2023, bộ đôi sản phẩm rượu mía và rượu nếp râu của HTX Yên Thượng (xã Thạch Yên, huyện Cao Phong) đã đạt tiêu chí sản phẩm OCOP 4 sao. Hai sản phẩm được làm từ công thức men lá của người Mường Hòa Bình.
Tại hội nghị đánh giá phân hạng sản phẩm OCOP tỉnh Hòa Bình năm 2023, bộ đôi sản phẩm rượu mía và rượu nếp râu của HTX Yên Thượng (xã Thạch Yên, huyện Cao Phong) đã đạt tiêu chí sản phẩm OCOP 4 sao. Hai sản phẩm được làm từ công thức men lá của người Mường Hòa Bình.
Các sản phẩm rượu nếp men lá của HTX Yên Thượng tham gia trưng bày tại hội nghị đánh giá phân hạng sản phẩm OCOP cấp tỉnh năm 2023.
Anh Đỗ Hùng, Giám đốc HTX Yên Thượng cho biết: Men là linh hồn của rượu. Sau một thời gian dài nghiên cứu, thu thập, khôi phục, thử nghiệm, hiệu chỉnh thành công cách làm men lá cổ truyền từ thảo dược, HTX Thạch Yên đã quyết định khôi phục, bảo tồn và đưa nét truyền thống văn hóa ẩm thực của dân tộc Mường và những sản phẩm đặc sản địa phương chất lượng cao tạo thành sản phẩm rượu nếp râu xứ Mường.
Rượu nếp râu xứ Mường là đặc sản được làm hoàn thành từ công thức men lá của dân tộc Mường và cách thức nấu rượu cổ truyền. Xã Yên Thượng cũ (nay sáp nhập đổi tên là xã Thạch Yên) với độ cao hơn 500 m so với mặt nước biển, không khí mát lành, rừng núi hùng vĩ, hoang sơ đã tạo nên những chân ruộng bậc thang có mạch nước ven sườn núi, cả năm mới có một vụ. Nhờ chất đất và mạch ngầm đã tạo ra loại gạo nếp râu dẻo, thơm ngon. Theo anh Hùng, để nấu thành rượu nếp râu, anh dùng gạo nếp râu đặc sản vùng Yên Thượng đồ chín, rắc men lá 14 vị thảo dược dân tộc Mường, ủ 30 ngày đem cất rượu. Rượu được đồ hoàn toàn bằng công cụ xưa là cuôps đồ bằng gỗ, ngưng tụ bằng chảo nước mát trên cao theo phương pháp chưng cất thủy thượng.
Sự ưu việt của phương pháp chưng cất thủy thượng là khi dịch rượu lên men được đun nóng trong nồi đồng, rượu hóa hơi bay lên cuôps gặp đáy chảo lạnh sẽ ngưng tụ rơi xuống miếng gỗ hình mai rùa hứng dưới gọi là ba ba. Cuôps càng cao thì cho rượu càng tinh ngon, những giọt rượu từ ba ba theo ống tre chảy ra ngoài. Rượu chảy ra tí tách mang hơi nóng của hoang cuôps, ra đến ngoài ở nhiệt độ khá cao, khoảng 70 độ C. Với nhiệt độ này các độc tố trong dung dịch rượu như aldehyde (bay hơi ở 21 độ C), methanol (bay hơi ở 64,7 độ C) sẽ tự động triệt tiêu, phân giải hết.
Cũng bằng cách sử dụng phương pháp chưng cất thủy thượng và dựa vào đặc sản mía trắng của vùng Thạch Yên, HTX Yên Thượng đã cho ra dòng sản phẩm rượu mía. Được biết, quy trình sản xuất rượu mía tại HTX khá cầu kỳ. Trong đó, nguyên liệu chính là từ loại nếp râu, sau khi được đồ chín, để nguội tự nhiên sẽ được lên men bằng loại men lá gồm 14 vị thảo dược cổ truyền. Mía trắng 30 cây cạo sạch vỏ, ép lấy nước sánh vàng, đun sôi khử khuẩn và để nguội tự nhiên. Sau đó đem cơm rượu đã được lên men ủ với nước mía theo tỷ lệ nhất định. Trong quá trình ủ, thường xuyên được khuấy đều để giải phóng khí CO2. Sau ủ 5 tuần, khi không còn vị ngọt nữa đem chưng cất thành rượu.
Sau khi chiết xuất thành công hai loại rượu từ những đặc sản của địa phương, HTX Yên Thượng đã xây dựng thương hiệu rượu nếp xứ Mường được làm hoàn toàn bằng men lá. Quy trình sản xuất của HTX đã được các ngành chức năng thẩm định và đánh giá cao. Chính vì vậy, nhiều sản phẩm của HTX Yên Thượng đã được giới thiệu, bày bán tại các thị trường lớn như thành phố Hà Nội và một số tỉnh lân cận. Ngoài chất lượng đảm bảo, HTX sử dụng mẫu mã bao bì đóng gói đẹp mắt, mang tính thẩm mỹ và đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Chính vì vậy, đây còn là dòng sản phẩm phù hợp làm quà tặng trong các ngày lễ, Tết.
