Sản phẩm công nghệ chiến lược mở đường cho phát triển kinh tế

Ảnh minh họa.

Quyết tâm chiến lược trong lựa chọn 3 sản phẩm công nghệ

Ngày 12/6/2025, Thủ tướng Chính phủ ban hành Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược, khẳng định cam kết chính trị ở mức cao nhất về quyết tâm làm chủ các công nghệ then chốt, tạo đột phá tăng trưởng kinh tế và giải quyết các bài toán lớn của quốc gia.

Chỉ ít ngày sau, ngày 27/6/2025, Quốc hội đã thông qua Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đây là lần đầu tiên, khái niệm pháp lý về công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược được xác lập. Điều này tạo cơ sở cho việc xây dựng các hành lang pháp lý và chính sách đột phá, phục vụ phát triển công nghệ chiến lược.

Trên cơ sở đó, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã khẩn trương triển khai loạt kế hoạch hành động cụ thể nhằm hiện thực hóa mục tiêu quốc gia. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm trước mắt là lựa chọn 3 sản phẩm công nghệ chiến lược tiên phong để "làm mẫu", thử nghiệm cơ chế, rút kinh nghiệm, khẳng định năng lực và truyền cảm hứng.

Theo ông Hoàng Anh Tú - Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học Kỹ thuật và Công nghệ (Bộ KH&CN), Bộ đã phối hợp với các bộ, ngành tổ chức khảo sát, làm việc với doanh nghiệp, viện trường lớn trong cả nước để xác định công nghệ và sản phẩm cụ thể, quy mô đầu tư và khả năng tham gia phát triển. Đồng thời, Bộ KH&CN thông báo rộng rãi kế hoạch tài trợ đề tài phát triển công nghệ chiến lược trên cổng thông tin của Quỹ Nafosted và Cổng sáng kiến quốc gia, nhằm kêu gọi các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp đăng ký tham gia.

Quyết định 1131/QĐ-TTg ngày 12/6/2025 của Thủ tướng đã xác định 11 nhóm công nghệ và 35 nhóm sản phẩm chiến lược. Từ đó, Bộ KH&CN rút gọn danh sách xuống 6 sản phẩm để lựa chọn ra 3 sản phẩm ưu tiên triển khai phục vụ ngay phát triển kinh tế - xã hội.

Việc lựa chọn 3 sản phẩm này không chỉ hướng tới kết quả nghiên cứu cụ thể, mà còn là cách tiếp cận chiến lược để thử nghiệm, rút kinh nghiệm và lan tỏa tinh thần làm chủ công nghệ, đặc biệt là công nghệ lõi. Sau khi Thủ tướng phê duyệt, Bộ KH&CN sẽ trình kế hoạch triển khai chi tiết cho từng sản phẩm, xác định rõ đầu ra, lộ trình, nguồn lực tài chính, cơ chế đặc thù, cùng hỗ trợ toàn bộ quá trình từ nghiên cứu đến thương mại hóa.

Chủ động "đặt hàng" để thúc đẩy làm chủ công nghệ lõi

Danh sách 6 sản phẩm công nghệ chiến lược rút gọn gồm: thiết bị mạng di động 5G chuẩn ORAN, mô hình ngôn ngữ lớn và trợ lý ảo tiếng Việt, robot di động tự hành, nền tảng blockchain truy xuất nguồn gốc, thiết bị bay không người lái (UAV) và AI camera xử lý tại biên. Từ đây, 3 sản phẩm chiến lược sẽ được lựa chọn để triển khai sớm, trở thành hình mẫu cho các dự án công nghệ chiến lược khác.

Bộ KH&CN đã tiến hành khảo sát, làm việc với các doanh nghiệp, viện trường lớn tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh nhằm xác định công nghệ, sản phẩm, quy mô đầu tư và khả năng tham gia phát triển. Song song, Bộ tái cơ cấu toàn diện Quỹ Phát triển KH&CN quốc gia (Nafosted) để rút gọn quy trình, nâng cao hiệu quả phân bổ kinh phí.

"Khi nhiệm vụ được phê duyệt và có tổ chức đủ điều kiện chủ trì, Quỹ sẽ cấp ngay kinh phí triển khai, không phụ thuộc vào chu kỳ ngân sách năm" - đại diện Vụ Khoa học, kỹ thuật và công nghệ cho biết.

Một điểm đột phá quan trọng là thay đổi phương thức triển khai. Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương nhấn mạnh, thay vì cách tiếp cận "từ dưới lên" như trước đây, khi các viện nghiên cứu, nhà khoa học hay doanh nghiệp tự đề xuất nhiệm vụ, thì nay, Bộ sẽ chủ động "đặt hàng" nghiên cứu. Cách tiếp cận "từ trên xuống" này xuất phát từ việc Bộ nắm rõ nhất nhu cầu và định hướng chiến lược của Đảng, Nhà nước, từ đó giao nhiệm vụ cho các đơn vị có năng lực.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương phân tích, với các công nghệ chiến lược, phải giao nhiệm vụ. Nếu để một nhà nghiên cứu, một đơn vị tự chủ động nghiên cứu ra một công nghệ như vậy thì rất khó. Thứ trưởng cũng cho biết, các đoàn công tác của Bộ đã trực tiếp làm việc với 38 viện, trường, doanh nghiệp để đặt hàng, thể hiện rõ sự thay đổi trong tư duy và phương thức triển khai.

Sau khi được phê duyệt, mỗi sản phẩm sẽ có đề án phát triển riêng, bao gồm lộ trình triển khai, cơ chế đặc thù hỗ trợ đầu vào, đầu ra, bảo đảm sản phẩm KH&CN đưa ra được thị trường và thương mại hóa thành công.

Định hướng dài hạn của Bộ KH&CN là xây dựng "Đề án quốc gia phát triển công nghệ chiến lược đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035", gồm 11 chương trình thành phần tương ứng với 11 nhóm công nghệ chiến lược. Song song, Bộ trình Thủ tướng phê duyệt "Đề án phát triển hệ thống trung tâm nghiên cứu và phòng thí nghiệm trọng điểm dùng chung", tập trung cho công nghệ chiến lược, đặt tại viện trường, khu công nghệ cao, theo mô hình mở, hợp tác công - tư.

Hoạt động truyền thông cũng được chú trọng để nâng cao nhận thức xã hội, đưa sản phẩm công nghệ chiến lược Việt Nam ra quốc tế và gắn kết chặt chẽ với khu vực doanh nghiệp tư nhân. Đây là hướng đi thể hiện tầm nhìn và quyết tâm của Việt Nam trong việc chuyển từ quốc gia sử dụng công nghệ sang làm chủ công nghệ chiến lược, đóng góp trực tiếp vào phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Quỳnh Anh