Sáng tạo xanh vẫn còn khoảng trống chính sách

Nhà nước đã từng bước đồng hành, hỗ trợ, thúc đẩy các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa trong thực hiện đổi mới sáng tạo xanh. Ảnh minh họa: TTXVN

Tuy nhiên, những hạn chế về nguồn lực và những khoảng trống về chính sách đã cản trở quá trình phát triển đổi mới sáng tạo theo xu hướng xanh trong doanh nghiệp.

Ông Nguyễn Hoa Cương, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết: Nhà nước đã từng bước đồng hành, hỗ trợ, thúc đẩy các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa trong thực hiện đổi mới sáng tạo xanh.

Cụ thể với các giải pháp hỗ trợ tài chính lẫn phi tài chính, khung chính sách thúc đẩy đổi mới sáng tạo nói chung và đổi mới sáng tạo xanh nói riêng đã được hình thành.

Tiêu biểu như chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầu tư, vốn, tín dụng được quy định tại Luật Đầu tư 2020, Luật Khoa học công nghệ 2013, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Cùng với đó, chính sách ưu đãi, hỗ trợ về thuế, phí như thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế giá trị gia tăng, thuế xuất nhập khẩu, ưu đãi tiền thuê đất, thuê mặt nước...

TS. Nguyễn Thị Luyến, Trưởng ban Nghiên cứu thể chế kinh tế, CIEM cho hay, tại nhiều địa phương, vấn đề “xanh” và khai thác hiệu quả hơn tài nguyên bản địa đã được đặc biệt quan tâm. Nhiều địa phương đã có các chương trình, sáng kiến về mô hình phát triển xanh.

Đồng thời, huy động sự tham gia của nhiều đơn vị, tổ chức, chuyên gia, nhà khoa học trong quá trình đào tạo, tập huấn, khuyến khích doanh nghiệp đổi mới sáng tạo theo hướng xanh, kinh tế tuần hoàn, thân thiện với môi trường.

Tuy nhiên, CIEM đánh giá hệ thống giải pháp, chính sách thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đổi mới sáng tạo xanh trong doanh nghiệp chưa thực sự đồng bộ, nhất quán, chậm được hướng dẫn và vẫn còn những khoảng trống pháp lý.

Chẳng hạn như chưa có khái niệm, quy định về tiêu chí xác định doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo xanh, doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Các chính sách hỗ trợ chủ yếu là các chương trình tập huấn và đào tạo, trong khi doanh nghiệp lại có nhu cầu lớn về hỗ trợ kỹ thuật, công nghệ, tài chính và kết nối chuỗi cung ứng.

“Nguồn tài chính thực hiện đổi mới sáng tạo chủ yếu là vốn tự có của doanh nghiệp; tiếp đến là nguồn vốn vay; tỷ lệ doanh nghiệp nhận được hỗ trợ vốn từ nhà nước còn hạn chế. Tín dụng xanh, trái phiếu xanh đã hình thành và phát triển nhưng vẫn ở giai đoạn đầu; số lượng doanh nghiệp tiếp cận được tín dụng xanh còn ít. Việc phát triển thị trường tài chính xanh còn nhiều khó khăn, các bên tham gia hạn chế, thiếu vắng nhà đầu tư có tổ chức tham gia thị trường tín dụng, cổ phiếu, trái phiếu xanh”, TS. Nguyễn Thị Luyến cho hay.

Còn theo bà Mette Ekeroth, đại diện lâm thời Đại sứ quán Đan Mạch tại Việt Nam đánh giá, doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam phản ứng nhanh trước những thách thức, yêu cầu mới, tiến hành thử nghiệm các mô hình mới để đáp ứng nhu cầu thị trường. Tuy vậy, doanh nghiệp còn gặp nhiều khó khăn trong đổi mới sáng tạo xanh.

“Tận dụng cơ hội chuyển đổi xanh sẽ giúp doanh nghiệp tăng lợi thế cạnh tranh và tối đa hóa các nguồn lực để doanh nghiệp có thể phát triển bền vững, đóng góp vào mục tiêu bảo vệ môi trường, phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 của Việt Nam”, bà Mette Ekeroth cho hay.

Để tiếp tục thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam, Phó Viện trưởng Nguyễn Hoa Cương cho rằng, cần nghiên cứu quy định cụ thể về đổi mới sáng tạo, đổi mới sáng tạo xanh; tiêu chí xác định doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo xanh làm cơ sở để xây dựng và thực hiện các chính sách hỗ trợ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong doanh nghiệp.

Song song với đó, tập trung hoàn thiện hành lang pháp lý và hệ thống chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo xanh, bao gồm: các quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, chính sách về thuế, tài chính, đầu tư; chính sách về thị trường, tiêu dùng; chính sách về giáo dục, đào tạo, nghiên cứu và phát triển.

TS. Nguyễn Thị Luyến, đại diện nhóm nghiên cứu CIEM nhấn mạnh: Các giải pháp thúc đẩy doanh nghiệp nhỏ và vừa đổi mới sáng tạo xanh cần được triển khai linh hoạt dưới nhiều hình thức như: quan tâm đến tính sáng tạo của người lao động, quy mô doanh nghiệp, nguồn lực của doanh nghiệp … lẫn các yếu tố, động lực bên ngoài, như: sự thay đổi của thị trường, áp lực từ người tiêu dùng…

Theo đó, các giải pháp cần được thực hiện đồng bộ, nhất quán, hiệu quả như chính sách về tài chính là: chi ngân sách nhà nước, hỗ trợ thuế, phí cho các hoạt động đổi mới sáng tạo xanh, thúc đẩy tiêu dùng theo hướng xanh, hỗ trợ tiếp cận các nguồn tài trợ…. Cùng đó là các giải pháp chính sách phi tài chính như: hỗ trợ kỹ thuật, cơ sở vật chất…

“Mặc dù, nhà nước đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy các doanh nghiệp nhỏ và vừa thực hiện đổi mới sáng tạo xanh, nhưng cũng cần huy động các nguồn lực tư nhân, vốn từ các quỹ đầu tư, tổ chức tín dụng”, TS. Nguyễn Thị Luyến cho hay.

Đồng tình với các giải pháp do nhóm nghiên cứu đưa ra, nhìn ở góc độ doanh nghiệp và địa phương, TS. Cung Trọng Cường, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển tỉnh Thừa Thiên Huế cho rằng, để thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong các doanh nghiệp, việc xây dựng mô hình đã có kết quả được thực hiện trong thời gian qua tại các địa phương hoặc doanh nghiệp là cần thiết. Điều này nhằm xây dựng sổ tay, hoặc quy trình hướng dẫn về thực hành xanh, chuyển đổi xanh gắn với thực tiễn.

“Các địa phương cần chú trọng đến các chính sách phát triển công nghiệp môi trường đối với các sản phẩm, thiết bị và công nghệ phục vụ cho thực hiện đổi mới sáng tạo xanh; khuyến khích liên kết giữa ngành, lĩnh vực, địa phương trong thực hiện đổi mới sáng tạo xanh và các công cụ chính sách khác. Đồng thời, xây dựng chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa thực hiện đổi mới sáng tạo xanh, chuyển đổi xanh…”, lãnh đạo CIEM đề xuất.

Thúy Hiền/BNEWS/TTXVN