'Sở hữu trí tuệ phải trở thành tài sản của doanh nghiệp, có thể định giá, mua bán'

Sáng 24-11, tiếp tục kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại hội trường về Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi).

Cần làm rõ tiêu chí bảo vệ quyền tác giả trong huấn luyện AI

Góp ý cho dự luật, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TP.HCM) cho biết ông tán thành cao với sự cần thiết sửa đổi luật lần này, nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế số, đổi mới sáng tạo và tiệm cận chuẩn mực quốc tế.

Về AI và sử dụng dữ liệu cho huấn luyện trí tuệ nhân tạo tại khoản 5, Điều 7, đại biểu cho biết ông đánh giá cao khi điều khoản này cho phép tổ chức, cá nhân “sử dụng văn bản và dữ liệu đã được công bố hợp pháp và công chúng được phép tiếp cận nhằm mục đích nghiên cứu, huấn luyện và phát triển hệ thống trí tuệ nhân tạo”.

ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng - TP.HCM. Ảnh: QH

Tuy nhiên, để tránh tranh chấp về phạm vi sử dụng, ông đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc làm rõ tiêu chí “không gây thiệt hại đến lợi ích hợp pháp của tác giả, chủ sở hữu” và bổ sung tiêu chí đánh giá tác động trong trường hợp sử dụng dữ liệu ở quy mô lớn.

“Quy định rõ ràng sẽ bảo đảm cân bằng giữa thúc đẩy đổi mới sáng tạo và bảo vệ quyền tác giả trong môi trường số”, ông nói.

Cũng góp ý cho dự luật, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (Lạng Sơn) cho hay hiện trên thế giới có nhiều cách tiếp cận khác nhau về quyền sở hữu trí tuệ đối với sản phẩm do AI tạo ra nhưng có thể chia thành ba nhóm. Nhóm quan điểm thận trọng, không thừa nhận quyền sở hữu trí tuệ nếu thiếu yếu tố con người, hay do con người tạo ra.

Nhóm quan điểm khác cho rằng khi một sản phẩm được tạo ra bằng AI mà có sự can thiệp sáng tạo đáng kể của con người thì được bảo hộ. Quan điểm khác ủng hộ sản phẩm do AI tạo ra được công nhận.

Ông Nghĩa cho biết dự luật hiện nay không thừa nhận quyền sở hữu trí tuệ của AI, không bảo hộ các tác phẩm do AI tạo ra. Tuy nhiên, ông cho rằng đối với các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, việc thu hút vốn đầu tư vào công nghệ AI rất quan trọng.

Quốc hội lắng nghe thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ. Ảnh: QH

Mặt khác, để phát huy trí tuệ Việt cần có cơ sở pháp lý để bảo hộ sở hữu trí tuệ đối với các sản phẩm AI tạo ra. Đây cũng là tiền đề quan trọng để đi ra thế giới, giảm phụ thuộc vào các công ty công nghệ toàn cầu. Và việc xác định chủ thể sở hữu trí tuệ giúp phân bổ trách nhiệm bồi thường thiệt hại rõ ràng hơn, công bằng hơn và giảm kiện tụng.

Từ đó, ông đề nghị xem xét bổ sung vào dự luật quy định: tác phẩm, sản phẩm do hệ thống AI tạo ra chỉ được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ khi có sự tham gia sáng tạo đáng kể của con người trong quá trình hình thành, chỉnh sửa hoặc định hướng nội dung. Đồng thời, quy định quyền sở hữu, khai thác và trách nhiệm pháp lý đối với sản phẩm do AI tạo ra thuộc tổ chức, cá nhân trực tiếp huấn luyện, vận hành.

Sở hữu trí tuệ phải trở thành tài sản, có thể định giá, mua bán

Giải trình ý kiến của các đại biểu, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng cho biết tư tưởng chính về sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ lần này, sở hữu trí tuệ phải biến kết quả nghiên cứu thành tài sản để có thể giao dịch và khi đó mới có thị trường khoa học công nghệ.

“Sở hữu trí tuệ phải trở thành tài sản của doanh nghiệp, có thể định giá, mua bán, được đưa vào báo cáo tài chính, có thể là tài sản đảm bảo để đi vay, góp vốn, nhất là tài sản công nghệ mới, công nghệ số, AI”, Bộ trưởng cho hay.

Làm rõ một số ý kiến về quản lý tài sản trí tuệ trong doanh nghiệp, theo Bộ trưởng, để tài sản trí tuệ thực sự trở thành tài sản kinh tế thì luật phải có được khoản chung về ghi nhận, quản lý tài sản trí tuệ trong doanh nghiệp, giao Chính phủ quy định chi tiết về hạch toán, thuyết minh, chuẩn mực định giá.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng. Ảnh: QH

Trong đó, tài sản chưa đủ điều kiện để ghi nhận trên bảng cân đối kế toán sẽ được ghi trong sổ theo dõi riêng về tài sản trí tuệ, có thể tự định giá nhưng chỉ có giá trị nội bộ, không mang đi vay ngân hàng được, chú thích rõ là doanh nghiệp tự định giá kèm theo chi phí tạo ra tài sản. Đây là biện pháp để thúc đẩy doanh nghiệp quản lý tài sản trí tuệ của mình.

Về sản phẩm do AI tạo ra, Bộ trưởng cho biết AI không phải chủ thể quyền sở hữu trí tuệ. Sản phẩm do AI tự động tạo ra, không có sự tham gia của con người thì không được bảo hộ bản quyền, sáng chế như tác phẩm của con người.

“Sản phẩm do con người sử dụng AI như một công cụ để tạo ra, giống như bút vẽ, máy ảnh, con người có đóng góp sáng tạo đáng kể như ý tưởng, chỉ đạo, lựa chọn, chỉnh sửa kết quả AI thì có thể công nhận là tác giả, nhà sáng chế. Còn nếu con người có đóng góp ít, dùng AI như một đồng nghiệp, ví dụ chỉ đưa ra yêu cầu, ngữ cảnh thì không phải tác giả nhưng có quyền sử dụng và thương mại. Cơ bản các nước đang tiếp cận theo hướng này”, Bộ trưởng nói.

Ông cũng cho biết Luật sẽ giao Chính phủ xác định mức độ sáng tạo của con người để có cơ chế bảo hộ phù hợp và Ban soạn thảo sẽ tiếp tục nghiên cứu kỹ ý kiến của một số đại biểu.

Về việc sử dụng thông tin đã được công bố hợp pháp, công khai và công chúng được phép tiếp cận nhằm mục đích huấn luyện AI nhưng với điều kiện là kết quả đầu ra của AI không xâm phạm quyền tác giả.

Theo Bộ trưởng KH&CN, cũng giống như chúng ta, người đọc thông tin trên mạng dùng để suy luận, nhận thức, học hỏi thì không phải xin phép tác giả, nhưng khi tạo ra nội dung khác thì phải đảm bảo không xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của người khác.

AI mà không được tiếp cận dữ liệu thì sẽ không có AI. AI là trí tuệ nhân tạo, cách chúng ta ứng xử như thế nào với trí tuệ con người thì nên ứng xử như vậy đối với AI. Tuy nhiên, Ban soạn thảo sẽ nghiêm túc nghiên cứu, cân nhắc thận trọng nội dung này, sẽ trực tiếp làm việc với các đại biểu đã phát biểu nội dung này.

NHÓM PHÓNG VIÊN