Sự thống trị của Trung Quốc đối với đất hiếm khó suy giảm

Ba công ty Trung Quốc cho biết trong tháng này rằng, các nhà chức trách đã chấp thuận họ xuất khẩu nam châm có chứa đất hiếm. Nhưng một công ty khác là Baotou INST Magnetic New Materials cho biết rằng, giấy phép xuất khẩu của họ chỉ có thể được sử dụng cho một lô hàng.

Tại châu Âu, các nhóm ngành công nghiệp ô tô cho biết, đối với trường hợp nam châm và đất hiếm nặng, giấy phép xuất khẩu dài hạn từ Trung Quốc chỉ có hiệu lực tối đa 6 tháng.

Theo Rico Luman, chuyên gia kinh tế cấp cao về lĩnh vực vận tải và hậu cần tại ngân hàng ING, việc đa dạng hóa nguồn cung cấp đất hiếm từ Trung Quốc có thể sẽ cực kỳ khó khăn và trong trường hợp tốt nhất, là một giải pháp hạn chế trong dài hạn.

Trung Quốc là quốc gia dẫn đầu về chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng, sản xuất khoảng 60% nguồn cung đất hiếm của thế giới và tinh chế gần 90%, điều này có nghĩa là Trung Quốc cũng đang nhập khẩu những vật liệu này từ các quốc gia khác và tinh chế chúng.

"Hiện tại, châu Âu không sản xuất đất hiếm và Mỹ mới chỉ bắt đầu sản xuất neodymium và praseodymium quy mô nhỏ. Tuy nhiên, cả hai khu vực này chỉ nắm giữ một phần nhỏ trữ lượng toàn cầu", nhà kinh tế Rico Luman cho biết.

Trong khi đó, các nhà sản xuất ô tô châu Âu và các doanh nghiệp công nghệ cao của Mỹ tại Trung Quốc đã dừng sản xuất hoặc cảnh báo về tình trạng thiếu hụt đất hiếm vào mùa hè này.

Đầu tháng 4, Trung Quốc đã công bố kiểm soát xuất khẩu bảy loại đất hiếm, sau một loạt các hạn chế chặt chẽ hơn trong hai năm qua đối với nhiều loại khoáng sản quan trọng. Mỹ đã kỳ vọng lệnh kiểm soát này sẽ được dỡ bỏ sau khi Mỹ và Trung Quốc đồng ý hoãn thuế trong thời hạn 90 ngày vào giữa tháng 5. Sau các cuộc đàm phán thương mại tại London tuần này, các quan chức Mỹ cho biết Trung Quốc sẽ sớm cho phép xuất khẩu nhiều đất hiếm hơn.

Hôm 12/6, phát ngôn viên của Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết nước này đã phê duyệt một số lượng nhất định giấy phép xuất khẩu các nguyên tố đất hiếm và các mặt hàng liên quan, đồng thời sẽ tiếp tục tăng cường kiểm tra và phê duyệt các đơn xin cấp phép như vậy.

Tuy nhiên, điều này vẫn chưa cải thiện đáng kể các điều kiện kinh doanh.

“Thị trường vẫn biến động ngay cả sau các cuộc đàm phán thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc tại London”, Philippe Kehren, Tổng giám đốc điều hành của tập đoàn hóa chất Solvay, đơn vị vận hành nhà máy chế biến đất hiếm lớn nhất bên ngoài Trung Quốc tại Pháp cho biết.

Để ứng phó với sự khó lường, ông cho biết Solvay đang sử dụng vật liệu tái chế và nghiên cứu các nguồn cung thay thế cho Trung Quốc.

"Đây là cách chúng tôi điều chỉnh theo tình hình hiện tại, không thể đoán trước và tôi nghĩ rằng biện pháp giảm thiểu tốt nhất trong hoàn cảnh này thực sự là làm chủ công nghệ", ông cho biết.

“Trung Quốc vẫn có thể sẽ tiếp tục hạn chế đất hiếm để ngăn Mỹ tăng cường hạn chế xuất khẩu công nghệ cao sang Trung Quốc…Nếu các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới đối với Trung Quốc được thực hiện, Trung Quốc có thể lại rút khỏi thỏa thuận về đất hiếm”, Dennis Wilder, cựu quan chức tình báo cấp cao của Nhà Trắng cho biết.

Gabriel Wildau, giám đốc điều hành tại công ty tư vấn rủi ro Teneo cũng đồng tình với quan điểm này và cho rằng Trung Quốc ra tín hiệu sẵn sàng nới lỏng xuất khẩu đất hiếm, thì việc cắt nguồn cung vẫn luôn là rủi ro thường trực.

“Các công ty hiện không còn lựa chọn nào khác ngoài việc đầu tư và phát triển các nguồn thay thế, sản phẩm thay thế và các giải pháp tái xuất khẩu để phòng ngừa rủi ro mất nguồn cung từ Trung Quốc”, Matt Gertken, phó chủ tịch cấp cao tại BCA Research cho biết.

Tuy nhiên, Trung Quốc đã xây dựng được quyền kiểm soát đối với lượng lớn chuỗi cung ứng toàn cầu. Như trong lĩnh vực pin, Trung Quốc đã khai thác 68% lượng than chì cần thiết, tinh chế 60% lượng lithium và 72% lượng coban được sử dụng trên toàn cầu.

Trong một dấu hiệu cho thấy thách thức đối với các doanh nghiệp toàn cầu trong việc thoát khỏi sự phụ thuộc vào nguồn cung đất hiếm của Trung Quốc, một số nhà sản xuất ô tô bao gồm General Motors và BMW cùng các nhà cung cấp lớn đã phát triển các loại xe điện có hàm lượng đất hiếm thấp hoặc không có đất hiếm. Tuy nhiên, rất ít công ty có thể mở rộng quy mô sản xuất đến mức có thể giảm chi phí.

Các nhà sản xuất ô tô sẽ phải "vận hành hai hệ sinh thái: một hệ sinh thái dành riêng cho Trung Quốc tại Trung Quốc và một hệ sinh thái bên ngoài Trung Quốc", Lei Xing, nhà phân tích độc lập về ngành công nghiệp ô tô của Trung Quốc cho biết.

Cuối năm ngoái, Trung Quốc đã tăng cường hạn chế xuất khẩu các sản phẩm dân dụng được cho là có khả năng sẽ được sử dụng cho mục đích quân sự. Các quy tắc không bị giới hạn bởi vị trí địa lý, nghĩa là chúng có thể bao gồm bất kỳ giao dịch nào của Trung Quốc với một thực thể hoặc cá nhân nước ngoài.

Hạc Hiên / Theo báo chí nước ngoài