Sửa đổi Hiến pháp 2013: Tạo hành lang pháp lý phù hợp với yêu cầu phát triển mới

Ông Lê Vệ Quốc, Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý: Hiến pháp 2013 được sửa đổi sẽ trở thành đạo luật gốc cơ bản để chúng ta tiếp tục triển khai cuộc cách mạng về tinh gọn bộ máy. Ảnh: VGP/Kim Liên

Nội dung sửa đổi ngắn gọn, đi vào vấn đề trọng tâm, căn cốt

Chia sẻ với phóng viên Báo Điện tử Chính phủ, ông Lê Vệ Quốc, Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (Bộ Tư pháp) cho hay, hòa chung vào dòng chảy của cuộc cách mạng tinh gọn, đổi mới bộ máy nhà nước, bảo đảm hiệu lực, hiệu quả, đòi hỏi việc sửa đổi Hiến pháp 2013 là yêu cầu tất yếu, khách quan.

Với tính chất là đạo luật gốc, đạo luật cơ bản thì việc sửa đổi Hiến pháp lần này tập trung vào những nội dung trọng tâm và căn cốt, liên quan trực tiếp đến bộ máy chính trị; sẽ giúp cho việc phát triển thể chế cũng như tạo lập được các cơ sở pháp lý vững chắc cho các cấp chính quyền hoạt động hiệu quả hơn trong thời gian tới; đồng thời, đáp ứng tốt nhất mong mỏi của người dân cũng như yêu cầu thực tiễn của công cuộc đổi mới.

Việc sửa đổi Hiến pháp lần này, có thể nhận thấy nội dung hết sức gọn gàng, đi vào những vấn đề rất trọng tâm, căn cốt và cách làm rất đổi mới (sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị trong một khoảng thời gian ngắn và ứng dụng mạnh mẽ nền tảng số vào việc lấy ý kiến nhân dân).

Chẳng hạn, việc Bộ Công an-đơn vị chủ trì đã việc lấy ý kiến của người dân thông qua nền tảng VNeID. Thông qua nền tảng này, việc thu thập ý kiến được thực hiện rất chính xác, đầy đủ, rõ ràng, kịp thời, minh bạch về bao nhiêu lượt được lấy ý kiến, bao nhiêu người dân tham gia lấy ý kiến cũng như giới tính, tôn giáo, độ tuổi và các đặc điểm khác.

"Đây là những thông tin rất quý báu có tính chất đầu vào giúp cho Ủy ban sửa đổi Hiến pháp có thể có những sửa đổi kịp thời trên cơ sở ý kiến đóng góp của người dân", ông Lê Vệ Quốc nhấn mạnh.

Về phía Bộ Tư pháp, ông Lê Vệ Quốc cho hay, Bộ Tư pháp là cơ quan thường trực cho Hội đồng Phổ biến giáo dục pháp luật Trung ương. Ngay sau khi Ủy ban sửa đổi Hiến pháp có yêu cầu cụ thể, Bộ đã tham mưu cho Hội đồng giáo dục pháp luật Trung ương có công văn hướng dẫn, đôn đốc về tất cả các Bộ, ngành, địa phương. Trên cơ sở đó, tất cả các tài liệu liên quan đến việc lấy ý kiến của người dân được đăng tải kịp thời, đồng loạt trên các Cổng Thông tin của các Bộ, ngành, các cơ quan; sự vào cuộc của các cơ quan thông tin báo chí cũng góp phần lan tỏa kịp thời tinh thần của cuộc cách mạng đổi mới, sự đồng thuận, phấn khởi trong nhân dân.

"Với những cách làm đổi mới đó cùng tinh thần trách nhiệm cao của nhân dân, tôi tin tưởng rằng, Hiến pháp năm 2013 lần này sẽ được sửa đổi thực sự tinh, chính xác và đáp ứng được đầy đủ, toàn diện, sâu sắc các yêu cầu thực tiễn; phản ánh hơi thở cuộc sống và trở thành đạo luật gốc cơ bản để chúng ta có cơ sở pháp lý vững chắc tiếp tục triển khai cuộc cách mạng về tinh gọn bộ máy trong thời gian tới; góp phần tăng cường năng lực, hiệu lực, hiệu quả cho cả hệ thống chính trị, tạo tiền đề vững chắc bước vào kỷ nguyên mới", ông Lê Vệ Quốc nhấn mạnh.

Đẩy mạnh phân quyền cho chính quyền địa phương

GS.TS Phan Trung Lý, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội. Ảnh: VGP/Kim Liên

GS.TS Phan Trung Lý, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội hoàn toàn nhất trí chủ trương sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 để đáp ứng yêu cầu sắp xếp lại hệ thống tổ chức và bộ máy hành chính Nhà nước theo hướng tinh gọn, nâng cao hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Đồng thời, tán thành với cách làm nghiêm túc, thận trọng, công phu của Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 và cơ bản tán thành với các nội dung được trình bày trong dự thảo Nghị quyết sửa đổi Hiến pháp năm 2013.

Tán thành việc sửa đổi Điều 9, Điều 10 Hiến pháp 2013 như trong dự thảo Nghị quyết, GS.TS Phan Trung Lý phân tích, quy định của dự thảo Nghị quyết nhằm thực hiện chủ trương tinh gọn tổ chức hệ thống chính trị, khắc phục sự trùng lặp về tổ chức, chức năng và hoạt động giữa MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị-xã hội, qua đó nâng cao tính thiết chế và hiệu lực hiến định của Hiến pháp.

Đồng thời, thể hiện đúng vai trò trung tâm liên minh chính trị-xã hội của MTTQ Việt Nam trong hệ thống chính trị, phù hợp với chủ trương đổi mới và sắp xếp lại tổ chức bộ máy theo Nghị quyết của Trung ương.

Tuy nhiên, GS.TS Phan Trung Lý đề nghị cần thể hiện được vai trò trung tâm, tập trung thống nhất của MTTQ Việt Nam, vừa bảo đảm phát huy vai trò của các tổ chức chính trị-xã hội và tổ chức xã hội.

Bên cạnh đó, cần quán triệt quan điểm chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về đổi mới tư duy lập hiến, lập pháp "chỉ quy định những vấn đề có tính nguyên tắc, không quy định quá cụ thể chi tiết" theo hướng trong Điều 9, Điều 10 sửa đổi chỉ quy định về Mặt trận và các tổ chức chính trị-xã hội, các tổ chức xã hội, mà không quy định cụ thể tên của 5 tổ chức chính trị-xã hội.

Đối với việc sửa đổi các quy định về đơn vị hành chính và chính quyền địa phương, GS.TS Phan Trung Lý cơ bản tán thành với nội dung sửa đổi để thực hiện yêu cầu tinh gọn tổ chức, khắc phục chồng chéo, trùng lặp trong tổ chức, hoạt động của đơn vị hành chính và chính quyền địa phương, bỏ cấp trung gian (cấp huyện), tổ chức chính quyền địa phương phù hợp đặc điểm nông thôn, đô thị và miền núi hải đảo. Khi bỏ cấp huyện.

"Chúng ta cần có hình thức ghi nhận, tuyên dương những cống hiến của cấp huyện trong suốt quá trình xây dựng, bảo vệ Tổ quốc vừa qua", GS.TS Phan Trung Lý nhấn mạnh. Tuy nhiên, ông cũng đề nghị, 2 cấp hành chính ở địa phương nên là cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và cấp cơ sở (cấp xã). Đồng thời, quy định khái niệm về UBND, HĐND một cách rộng hơn, chung hơn.

Tại khoản 3 Điều 110 dự thảo Nghị quyết nêu: "Việc xác định các loại đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và trình tự, thủ tục thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính do Quốc hội quy định".

Theo GS.TS Phan Trung Lý, cần giữ quy định về việc "lấy ý kiến nhân dân đối với việc thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính" và việc này do Quốc hội quy định.

Về điều khoản thi hành, GS.TS Phan Trung Lý bày tỏ nhất trí nghị quyết có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025 và cần chuẩn bị các điều kiện để nghị quyết có hiệu lực thi hành đúng hạn định.

Ông Trần Anh Tuấn, nguyên Thứ trưởng Nội vụ. Ảnh: VGP/Kim Liên

Góp ý vào nội dung liên quan chính quyền địa phương, ông Trần Anh Tuấn, nguyên Thứ trưởng Nội vụ đề xuất nên chăng bổ sung thêm một khoản vào điều 111 dự thảo Nghị quyết như sau: Chính quyền địa phương chỉ tổ chức hai cấp, gồm: Chính quyền cấp tỉnh và chính quyền cấp dưới tỉnh. Như vậy, dù tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có được chia thành phường, xã, liên phường, liên xã, đặc khu hay là tên gọi khác như phủ, trấn, thành phố thì chính quyền địa phương được tổ chức ở đó cũng đều là chính quyền cấp dưới tỉnh và chỉ là một cấp mà thôi.

Để từ bỏ tư duy "không biết mà vẫn quản, cái gì không quản được thì cấm"; xóa bỏ tình trạng một việc đã được giao thẩm quyền rồi nhưng vẫn phải hỏi các cơ quan Trung ương hoặc các cơ quan liên quan; đồng thời góp phần nâng cao sự tự tin của đội ngũ lãnh đạo, dám quyết, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích phát triển địa phương, theo ông Trần Anh Tuấn, nội dung Điều 112 dự thảo Nghị quyết cần được nghiên cứu sửa đổi mạnh mẽ hơn vấn đề phân quyền giữa Trung ương và địa phương.

Chẳng hạn khoản 1 Điều 112 quy định: "chính quyền địa phương quyết định các vấn đề của địa phương do luật định" cần được sửa đổi theo hướng "chính quyền địa phương quyết định các vấn đề của địa phương"; sau đó Luật Tổ chức chính quyền địa phương sẽ quy định cụ thể. Hoặc nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương, theo ông, nếu có thể, cần được quy định khái quát ngay tại Hiến pháp này, ít nhất cũng là những vấn đề mang tính nguyên tắc.

Ông Trần Anh Tuấn cũng đề nghị cần chú ý tăng cường vai trò của MTTQ Việt Nam, các tổ chức thành viên, doanh nghiệp, các tổ chức xã hội, xã hội nghề nghiệp trong kiểm soát quyền lực khi thực hiện phân quyền mạnh cho chính quyền địa phương và để thực hiện quản trị địa phương hiệu quả.

Kim Liên