Tái tạo thần kỳ cho những bệnh nhân có gương mặt biến dạng vì bỏng

Ca mổ "căng như dây đàn "khi phục hồi gương mặt bị tàn phá đến 95% vì acid

Từ cô gái trẻ trung, xinh đẹp, sau khi bị chồng sắp cưới tạt acid, nửa thân người và đặc biệt nửa khuôn mặt của cô gái trẻ Lê Thị Lan Vy, 24 tuổi ở Đà Nẵng cháy đen. Mắt trái của Lan Vy không thể mở. Có lúc, Lan Vy đã muốn nhảy lầu bởi nghĩ rằng chỉ có cái chết mới chấm dứt những cơn đau thấu xương.

Từ Đà Nẵng, cô được chuyển ra Bệnh viện Bỏng Quốc gia Lê Hữu Trác cấp cứu, điều trị. May mắn, cô được gặp các thầy thuốc chuyên khoa giỏi của bệnh viện, trong đó có quyết tâm của Đại tá, PGS. TS. Vũ Quang Vinh hiện là Phó Giám đốc Bệnh viện Bỏng Quốc gia Lê Hữu Trác, Chủ nhiệm Bộ môn Phẫu thuật tạo hình thẩm mỹ (Học viện Quân y).

Ông là gương mặt quen thuộc với giới chuyên môn phẫu thuật tạo hình thẩm mỹ bởi những ca phẫu thuật khó, cùng rất nhiều nghiên cứu, ứng dụng mới, trong đó có ứng dụng kỹ thuật vi phẫu điều trị di chứng bỏng.

Ông đã thực hiện thành công những ca mổ chưa từng có trong y văn, ghi dấu ấn của y học Việt Nam trên bản đồ thế giới, giành lại sự sống, đem đến nụ cười, hạnh phúc cho nhiều người bệnh.

Bệnh nhân bỏng được tái tạo lại khuôn mặt. Ảnh BSCC

Theo PGS.TS. Vũ Quang Vinh, bỏng hóa chất khác các loại bỏng khác là khi tiếp xúc với cơ thể sẽ tác động ngay lập tức. Di chứng của bỏng acid rất khủng khiếp khi hóa chất đi đến đâu là phá hủy hết phần da, mỡ, sụn… Nạn nhân ám ảnh vô cùng trước những vết thương bị khô đen.

Trước kia, các bác sĩ thường phải đợi bệnh nhân bỏng acid lành sẹo mới tiến hành tạo hình để đảm bảo an toàn. Thông thường, thời gian này sẽ mất khoảng khoảng 3 - 6 tháng. Sau mổ, người bệnh vẫn bị ám ảnh trước gương mặt bị sẹo co kéo làm lệch mặt, mũi, miệng. Việc sinh hoạt, ăn uống, trò chuyện của người bệnh không dễ dàng. Điều này đã khiến PGS.TS. Vũ Quang Vinh cùng các bác sĩ của bệnh viện trăn trở tìm hướng xử lý mới cho bệnh nhân.

Khi gặp trường hợp của chị Lan Vy, ông đã lóe lên ý nghĩ cần mổ ngay cho cô gái khi vừa bị bỏng, vì điều này sẽ mang lại lợi ích tối đa. Nhưng ông lại lo rằng, nếu không lường hết mức độ tổn thương do độ nông sâu tại mỗi vị trí, không lấy bỏ acid tồn dư sau mổ sẽ dẫn tới nhiễm trùng vùng vạt da ghép. Cuộc tái tạo khi đó sẽ thất bại và di chứng để lại cho bệnh nhân còn tồi tệ hơn.

Sau cuộc "đấu trí" của cả bệnh nhân và bác sĩ, cuối cùng Lan Vy đã được loại bỏ tổn thương ngay sau bỏng acid và dùng kỹ thuật vi phẫu để tái tạo khuôn mặt mà không qua giai đoạn làm lành vết thương. Biến dạng sau này rất ít, khuôn mặt sẽ trở về hình dáng gần như trước kia, đồng thời sẽ bớt được nhiều cuộc phẫu thuật và đỡ tốn kém. Lan Vy là bệnh nhân đầu tiên tại Việt Nam và trên thế giới được áp dụng kỹ thuật ghép vạt 2 cuống siêu mỏng ngay khi mới bị bỏng.

"Khoảng 6 bác sĩ đã chia thành 2 ê-kíp. Một kíp thực hiện nạo bỏ toàn bộ tổn thương, lấy hết phần hoại tử trên mặt; kíp còn lại lấy vạt da lớn hơn 2 bàn tay ở lưng gồm 2 cuống mạch nuôi để phẫu tích cho mỏng. Sau đó bác sĩ sẽ nối mạch nuôi ở lưng với động mạch ở thái dương dưới kính hiển vi do kích cỡ mạch rất nhỏ, chỉ khoảng 1mm. Ca mổ căng thẳng kéo dài suốt 8 tiếng, vi phẫu nối mạch máu dưới 1mm thành công. Sau mổ 2 ngày, vạt da bám sống tốt trên gương mặt của Lan Vy" - PGS. TS. Vũ Quang Vinh nhớ lại.

Chia sẻ về cuộc sống hiện tại của mình, chị Vy rất mừng vì gương mặt khả ái của mình dần tìm lại được và có công việc tốt đẹp. Chị Vy chia sẻ: "Nếu không nhờ bàn tay vàng của các bác sĩ ở Bệnh viện Bỏng Quốc gia, chưa biết cuộc đời tôi sẽ ra sao. Gương mặt tôi gần như được tái tạo lại như trước".

Là bệnh nhân bị bỏng acid từng được mổ vi phẫu lấy lại cuộc sống bình thường, chị Thanh ở Thanh Hóa giờ cũng cảm thấy thực sự hạnh phúc khi được sống an yên bên cạnh chồng cùng các con.

Khuôn mặt của chị đã thon gọn, có đường nét và ít mỡ hơn. Ít ai biết được, trước kia, toàn bộ gương mặt của chị gần như bị "san phẳng" sau khi bị tạt acid vào mặt. Cơ thể chị bị bỏng nặng, không còn thấy mắt, mũi, miệng. Ngay cậu con trai của chị mỗi khi nhìn thấy mẹ cũng phải khóc thét, chạy trốn. Sợ chị sốc rồi nghĩ quẩn khi thấy diện mạo mình, gia đình đã cất giấu hết gương, điện thoại. Ai nhìn vào cũng nghĩ chị sẽ sớm buông tay trước những cơn đau giằng xé thể xác. Thế nhưng, sự động viên, chăm sóc của gia đình cùng với bàn tay tài hoa của các bác sĩ đã giúp chị kiên cường vượt qua.

Nhắc lại câu chuyện thuở trước, chị vẫn còn nghẹn giọng. Theo lời chị Thanh kể, suốt mấy tháng trời, chị ròng rã đi lại hết Bệnh viện Bỏng Quốc gia lại sang Bệnh viện Mắt Trung ương. Khi đôi mắt chị sáng lại, cơ thể bắt đầu di chuyển được, gia đình chị đã tìm hiểu để đưa chị ra nước ngoài phẫu thuật. Tuy nhiên, chi phí chạy chữa, tạo hình ở nước ngoài quá lớn nên gia đình chị lại phải từ bỏ kế hoạch.

Bệnh nhân ở Thanh Hóa sống an yên bên cạnh chồng cùng các con, vui mừng trong ngày sinh nhật. Ảnh BSCC

Với sự điều trị của các bác sĩ Bệnh viện Bỏng Quốc gia Lê Hữu Trác, chị đã tìm lại được gương mặt của mình. Các bác sĩ đã tiến hành lấy vạt da lưng, sau đó làm mỏng đi phù hợp với da mặt và ghép lên phần khuôn mặt bị sẹo cho chị Thanh. Dưới kính hiển vi phẫu thuật, bác sĩ đã nối những mạch máu có đường kính chỉ 1,5mm và 0,8mm lại với nhau để mang lại sự sống cho vạt da.

"Trước đây, các trường hợp bị bỏng acid sẽ phải trải qua rất nhiều cuộc phẫu thuật đau đớn, tối thiểu 20 cuộc phẫu thuật. Như trường hợp nữ thẩm phán Nguyễn Thị Kim Loan, sau khi mặt bị biến dạng co kéo vì bỏng, chị đã sang Singapore rồi trở về nước tái tạo mặt và cổ. Chị đã phải trải qua gần 40 cuộc phẫu thuật để có thể có được gương mặt bình thường. Còn trường hợp của Lan Vy, chỉ cần trải qua 6 - 8 cuộc phẫu thuật là đã bình phục được đến 90% so với ban đầu" - PGS.TS. Vũ Quang Vinh cho hay.

PGS.TS Vũ Quang Vinh cùng các đồng nghiệp thực hiện phẫu thuật vi phẫu điều trị di chứng bỏng cho bệnh nhân. Ảnh BSCC

Nhớ lại ca phẫu thuật cho thẩm phán Nguyễn Thị Kim Loan, PGS.TS. Vũ Quang Vinh vẫn không thể nào quên. Chị Loan bị tạt acid sau khi xử một vụ án đã khiến cho toàn bộ khuôn mặt bị phá hủy, cháy đen. Thậm chí, sau khi chị bị bỏng, những đứa con nhìn thấy mẹ cũng đã phải khóc thét. Chị đã rất đau khổ và nghĩ rằng cuộc đời không còn gì đau đớn hơn khi các con không nhận ra mẹ nữa. Chị Loan đã sang Singapore điều trị với BS. IVol Lim, chuyên gia thẩm mỹ nổi tiếng nhất châu Á thời điểm đó. Năm 2005, trở về Việt Nam, chị vào khám ở Bệnh viện Bỏng Quốc gia Lê Hữu Trác.

"Nhiều giáo sư trong nước khi nhìn thấy khuôn mặt lúc đó của chị Loan đều đã thốt lên rằng "không biết đặt dao vào đâu cả". Lúc này tôi cũng mới tu học ở Nhật về Việt Nam và làm được ca vi phẫu đầu tiên. Tuy nhiên, tôi cũng mới chỉ thực hiện ở vùng cằm, cổ, chưa từng mổ vi phẫu mặt. Ngay cả thầy giáo của tôi cũng chưa thử nghiệm. Ở Nhật, tôi cũng chỉ được tham gia cắt chỉ cùng thầy ở các cuộc phụ mổ. Đến khi gặp chị Loan là ca thứ 2, tôi không đảm bảo chắc chắn sẽ thành công. Tôi cũng nói với chị phải suy nghĩ kỹ.

Một tuần sau, chị Loan trở lại và nói: "Vinh à. Chị đã sẵn sàng. Nếu thành công thì cuộc đời chị mới có sự thay đổi, còn thất bại thì coi như cống hiến cho y học". Chính câu nói đó đã làm động lực cho tôi. Tôi mạnh dạn xin lãnh đạo cho phép thực hiện ca mổ vi phẫu này và sẽ cố gắng ở mức cao nhất, dù biết rõ trang thiết bị sẵn có của bệnh viện khi đó chưa phải là đầy đủ.

Ca mổ kéo dài suốt 9 tiếng liên tục. Sau 9 tiếng đó, tôi lại thức trắng cả đêm không ngủ và ở bên cạnh bệnh nhân. Tôi sợ mạch máu có thể tắc bất cứ lúc nào. Nếu tắc mà không mổ lại sớm thì ca mổ sẽ thất bại hoàn toàn. Đến ngày hôm sau tôi mới thở phào nhẹ nhõm khi tuần hoàn của bệnh nhân tốt. Các chuyên gia Nhật Bản đã rất bất ngờ trước thành công của việc thực hiện vi phẫu tái tạo trên mặt và khẳng định ở tầm quốc tế" - PGS.TS. Vũ Quang Vinh kể lại.

Cho tới nay, PGS.TS. Vũ Quang Vinh cùng các đồng nghiệp đã thực hiện thêm rất nhiều ca mổ còn khó hơn như vậy. Tuy nhiên, mỗi khi nghĩ lại ca mổ đó, TS. Vinh bảo vẫn còn cảm thấy rùng mình với áp lực khủng khiếp từ mọi phía. Sau mỗi thành công là cả một nghị lực và nó cũng đã giúp cho các bác sĩ tự tin hơn trong các hoạt động chuyên môn sau này.

Hồi sinh gương mặt bị bỏng khó, chưa từng ghi trong y văn

6 tháng tuổi, Ngô Quý Hải (SN 1994) ở xã Tân Cảnh, huyện Đắk Tô, tỉnh Kon Tum không may ngã vào nồi cháo đang sôi trên bếp lửa. Sau tai nạn, khuôn mặt của Hải bị biến dạng toàn bộ, đầu không thể ngẩng lên được. Cả tuổi thơ của Hải phải sống trong sự đau đớn, xa lánh của mọi người vì có "gương mặt quỷ".

Khi bắt đầu đi học và nhận ánh nhìn kỳ thị của những người xung quanh, Hải mới hiểu rằng mình khác biệt. Trong tâm trí Hải vẫn in hằn cảm giác tủi thân khi bị bị hắt hủi, xua đuổi… Nhiều lần Hải hỏi bố mẹ: "Tại sao con không giống với mọi người". Thậm chí, không ít lần cậu muốn buông bỏ cuộc sống vì cảm giác mình là gánh nặng của bố mẹ.

Hải chia sẻ: "Khi ý thức được di chứng bỏng của mình, đã có lúc em nghĩ tới cái chết vì bản thân xấu xí. Những ngày đầu, mỗi tối em chỉ ngủ được 4 tiếng vì mắt em không thể nhắm chặt, ăn uống, nói chuyện thôi cũng khó. Mọi người nhìn thấy em cũng đều ái ngại. Cũng vì mặc cảm, tự ti vì ngoại hình, chỉ sau vài tháng bố mẹ cho đến trường, em đã xin nghỉ học. Ở nhà không có bạn, em quanh quẩn chơi với chó, mèo, sau mới có được một người bạn bị câm điếc gần nhà chơi cùng".

Năm 2016, một tổ chức từ thiện biết đến đã tài trợ cho Hải sang Đức phẫu thuật tái tạo khuôn mặt và điều trị. Gần 1 năm bên Đức, Hải đã trải qua hàng chục cuộc phẫu thuật. Chi phí ước tính điều trị cho Hải thời điểm đó cũng mất tới cả chục tỷ đồng. Choáng váng với ca phẫu thuật hết quá nhiều tiền, bản thân cũng không biết mình sẽ còn phải tiến hành bao nhiêu ca mổ nữa nên Hải đành ngậm ngùi quay về Việt Nam. Lo lắng, tiếc nuối và có cả thất vọng ê chề trước hình hài không trọn vẹn, Hải đã nghĩ có lẽ nào suốt đời phải mang khuôn mặt như thế? Và rồi, cậu chấp nhận rằng tương lai của mình sẽ gắn liền với "gương mặt quỷ" ấy.

Ngô Quý Hải làm bánh tặng bác sĩ. Ảnh BSCC

Cho đến một ngày, Hải biết đến PGS.TS. Vũ Quang Vinh. Cậu đã tin tưởng giao khuôn mặt của mình cho bác sĩ trong nước "vẽ lại". Gương mặt của Hải đã được tạo hình hoàn hảo hơn.

"Nhìn ảnh của những ca bệnh bác sĩ đưa còn nặng hơn của em rất nhiều nhưng đã thành công và biết được chi phí tạo hình khuôn mặt ở nước ta chỉ 40 - 50 triệu đồng, em đã rất mừng. Khi được BS. Vinh tư vấn kỹ, tháng 8/2023, em quyết định bay từ TP.HCM ra Hà Nội để tiếp tục hành trình tìm lại gương mặt của mình" - Hải chia sẻ.

Nhắc đến trường hợp của Ngô Quý Hải, đến giờ, PGS.TS. Vũ Quang Vinh vẫn còn nhớ như in hình ảnh ngày đầu gặp chàng trai ấy. Đối diện với bác sĩ là gương mặt xơ cứng như bê tông của Hải. Các vị trí như miệng, mũi, mắt dù được giải phẫu nhưng chưa được hoàn thiện, co kéo nhiều. Các chuyên gia đã đánh giá trường hợp của Hải là một ca đặc biệt khó so với các trường hợp bỏng khác. Hải có diện tích bỏng quá lớn, bị biến dạng vẹo cột sống do lâu ngày. Việc tìm kiếm chất liệu để tạo hình và mạch máu để nối cũng là bài toán khó. Bởi nhiều vị trí trên cơ thể, thậm chí một phần ở vùng lưng đã được các bác sĩ bên Đức sử dụng tạo hình.

"Trước khi ghép tạo hình cho Hải, chúng tôi phải bóc tách hết những vết sẹo của các cuộc phẫu thuật trước. Để tìm đủ vùng da ghép cho toàn bộ khuôn mặt, một bản đồ nhánh xuyên ở vùng lưng đã được vẽ ra. Khó khăn nhất chính là tính toán làm sao để vạt da đủ che phủ toàn bộ mặt mà không bị mất nguồn cấp máu giúp vạt da được nuôi dưỡng. Khi đó, kỹ thuật vi phẫu được sử dụng lấy vạt da, nối những mạch máu có đường kính chỉ 1,5mm với 0,8mm lại để người bệnh phục hồi nhanh nhất" - PGS.TS. Vũ Quang Vinh nhớ lại.

Suốt 9 tiếng đồng hồ liên tục, Hải đã được các bác sĩ tái tạo lại mắt, mũi, miệng. Nhìn Hải khi xuất viện, những người thân đã rất bất ngờ vì khuôn mặt mới của Hải gần giống như trước khi bị tổn thương. Để chỉnh cân đối lại ngũ quan, tạo hình thêm tai, Hải đã phẫu thuật thêm 2 -3 lần sau đó. Cuộc đời của Hải cũng đã thay đổi khi tái tạo thành công toàn bộ khuôn mặt ở trong nước.

Sau gần 30 năm mang "gương mặt quỷ", tìm lại được khuôn mặt của mình, Hải đã vui vẻ với cuộc sống mới. Hải không còn tự ti, mặc cảm như trước. Cậu tự mở một tiệm bánh cho riêng mình mang tên "Hướng dương" như một cách nhắc nhở bản thân dù khó khăn, thất bại cũng sẽ như đóa hoa hướng dương, vươn mình về phía mặt trời để đón nhận những điều tốt đẹp. Mỗi ngày trôi qua, Hải tự tay tạo hình, vẽ lên những chiếc bánh kem đủ mẫu mã bắt mắt.

"Em đã sống dưới đáy vực tuyệt vọng khi nhiều lần phẫu thuật nhưng khuôn mặt vẫn không hồi phục. Bác sĩ từng nói, em không còn thịt lành để phẫu thuật. Em không nghĩ đến một ngày, gương mặt của mình có thể trở lại bình thường. Nếu như em tạo hình lên những chiếc bánh thật đẹp thì các bác sĩ ở Bệnh viện Bỏng Quốc gia chính là những người đã vẽ lại gương mặt đẹp cho em" - Hải vui vẻ nói.

Ngô Quý Hải với cuộc sống mới hiện tại. Ảnh NVCC

Thành công ca của Hải đã chứng minh kỹ thuật vi phẫu trong điều trị bỏng và di chứng bỏng của các thầy thuốc Bệnh viện Bỏng Quốc gia Lê Hữu Trác trong tạo hình khuôn mặt những ca bỏng khó, gây tiếng vang với thế giới. Ứng dụng kỹ thuật vi phẫu điều trị di chứng bỏng được Bộ Y tế đánh giá là một trong 26 thành tựu của y học cách mạng Việt Nam thời kỳ đổi mới.

Mở ra nhiều cơ hội cho người bệnh

Kỹ thuật tái tạo toàn bộ khuôn mặt sử dụng vạt da 2 cuống nhánh xuyên vùng lưng đã mang lại nhiều cơ hội cho bệnh nhân bỏng, trong đó có bỏng acid. Hiện kỹ thuật này cũng chỉ duy nhất ở Việt Nam triển khai và được thực hiện thường quy.

Theo PGS.TS. Vũ Quang Vinh, trên thế giới, Mỹ, Pháp, Tây Ban Nha… vẫn đang sử dụng phương pháp ghép mặt đồng loại (lấy da tử thi). Phương pháp này dễ bị biến chứng, người bệnh sau ghép phải dùng thuốc cả đời, nguy cơ nhiễm khuẩn cao. Chất liệu tự thân sẽ tương thích với phần da được ghép, cơ hội trở lại cuộc sống bình thường tốt hơn mà không phải dùng bất cứ sự chăm sóc đặc biệt nào. Người bệnh không phải sử dụng thuốc chống thải ghép, không phải đối diện với nguy cơ nhiễm khuẩn.

Lan Vy đã tự tin trở lại cuộc sống. Ảnh BSCC

PGS.TS. Vũ Quang Vinh và các đồng nghiệp vẫn tiếp tục đi theo hướng nghiên cứu đã áp dụng và sẽ ngày càng hoàn thiện hơn để khuôn mặt bệnh nhân được phục hồi đẹp nhất. Chi phí điều trị cho mỗi bệnh nhân trong nước cũng chưa đến 1/10 so với chi phí khi ra nước ngoài. Ước tính, một ca tái tạo da mặt ở Mỹ từ 50.000 - 100.000 USD, trong khi ở Việt Nam khoảng 2.000 USD. Như vậy, sẽ có thêm nhiều bệnh nhân bị bỏng mặt có cơ hội được hồi sinh, tìm lại khuôn mặt nguyên bản của mình.

Phương Thuận