Tận dụng AI để thúc đẩy nền kinh tế Việt Nam 'chuyển mình' mạnh mẽ

Việt Nam đang có nhiều cơ hội để phát triển nền kinh tế AI. Ảnh minh họa: S.T

AI có thể đóng góp từ 120 - 130 tỷ USD cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam đến năm 2040

Chia sẻ tại Lễ công bố Báo cáo “Nền kinh tế AI Việt Nam 2025”, ông Vũ Quốc Huy - Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), Bộ Tài chính - cho biết, Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển đổi đặc biệt quan trọng trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 diễn ra mạnh mẽ với những đột phá mới về những công nghệ chiến lược như AI, bán dẫn, công nghệ sinh học, năng lượng tái tạo và dữ liệu lớn đang định hình lại chuỗi giá trị toàn cầu và làm thay đổi cấu trúc các nền kinh tế. Trong đó, AI đang nổi lên như một động lực trung tâm của cuộc cách mạng này, với quy mô dự báo đóng góp tới 5 nghìn tỷ USD cho kinh tế toàn cầu vào năm 2030. Trước cơ hội lịch sử này, Việt Nam quyết tâm không chỉ tham gia, mà còn phải thiết lập một vị thế vững chắc trong lĩnh vực then chốt này, thông qua việc chủ động thúc đẩy hợp tác sâu rộng với các quốc gia, nền kinh tế và các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới.

Cũng theo ông Huy, thời gian gần đây, Đảng, Nhà nước đã có nhiều chủ trương, quyết sách quan trọng, như Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân của Bộ Chính trị; Nghị quyết 193/2025/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia…

“Để hiện thực hóa các chủ trương, chính sách nêu trên, NIC đã phối hợp với Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) để xây dựng Báo cáo “Nền kinh tế AI Việt Nam năm 2025”. Báo cáo là tài liệu đầu tiên cung cấp một bức tranh toàn cảnh về nền kinh tế AI tại Việt Nam, cung cấp một số kinh nghiệm, bài học quốc tế để phát triển AI và phân tích cơ hội trong những ngành kinh tế trọng điểm, đề xuất các trụ cột phát triển cho nền kinh tế AI” – ông Huy nói.

Thông tin cụ thể về “bức tranh” nền kinh tế AI tại Việt Nam, ông Arnaud Ginolin – Giám đốc điều hành Boston Consulting Group (BCG) – cho biết, Việt Nam đang là quốc gia dẫn đầu Đông Nam Á về chuyển đổi số, với tốc độ tăng trưởng ấn tượng, hàng năm đạt 20%, tiếp tục khẳng định vị thế là nền kinh tế số phát triển nhanh và năng động nhất khu vực. Theo nghiên cứu của BCG, ước tính, đến năm 2040, AI sẽ trở thành yếu tố cốt lõi trong quá trình tăng trưởng kinh tế của Việt Nam, đóng góp từ 120 - 130 tỷ USD.

Tốc độ tăng trưởng này được hỗ trợ bởi hai động lực chính là: tăng trưởng doanh thu từ tiêu dùng, tạo ra từ 45 - 55 tỷ USD thông qua nhu cầu tiêu dùng đối với các sản phẩm và dịch vụ có ứng dụng AI và tiết kiệm 60 - 75 tỷ USD chi phí do tăng năng suất thông qua tự động hóa, phân tích dự báo và cải thiện hiệu suất nhờ sử dụng công nghệ AI.

“Những con số này nhấn mạnh tiềm năng chuyển đổi mạnh mẽ của AI và các cơ hội hấp dẫn mà công nghệ này mở ra cho các doanh nghiệp, nhà khởi nghiệp và các nhà hoạch định chính sách ở Việt Nam. Bằng cách đầu tư chiến lược vào phát triển AI, nâng cao năng lực cho lực lượng lao động và xây dựng hệ sinh thái AI bền vững, Việt Nam có thể vươn lên trở thành quốc gia dẫn đầu khu vực về đổi mới sáng tạo AI và củng cố vai trò của đất nước trong nền kinh tế số toàn cầu” – ông Arnaud Ginolin nói.

Về thực trạng ứng dụng AI, ông Arnaud Ginolin cho biết, khu vực công của Việt Nam đang đẩy nhanh việc ứng dụng AI, triển khai nhiều hình thức ứng dụng đa dạng trong nhiều lĩnh vực để thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao hiệu quả hoạt động. Ví dụ, trong lĩnh vực nông nghiệp, hệ thống giám sát cây trồng bằng AI được ứng dụng có khả năng phát hiện sâu bệnh, dự đoán dịch bệnh và đề xuất các biện pháp ứng phó kịp thời. Hay như trong lĩnh vực văn hóa và du lịch, chatbot AI cung cấp thông tin du lịch 24/7, cập nhật thông tin về các địa điểm du lịch, sự kiện và giải đáp các câu hỏi thường gặp…

Mặc dù Việt Nam đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong công tác ứng dụng AI, tuy nhiên, theo ông Arnaud Ginolin, việc triển khai công nghệ này trong Chính phủ và dịch vụ công vẫn còn đang ở giai đoạn sơ khai. Đa số giải pháp và ứng dụng AI vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm và thường chỉ được triển khai tại một số tỉnh hoặc cơ quan nhà nước.

“Việc nhân rộng toàn quốc gặp nhiều thử thách, bao gồm nhu cầu về mô hình tài chính bền vững, tăng cường hợp tác liên ngành và giữa các vùng để nâng cao hiểu biết về cơ hội cũng như các hình thức ứng dụng khả thi và cải thiện khả năng tiếp cận giải pháp AI có tính ứng dụng rõ ràng và hiệu quả kinh tế cao” – ông Arnaud Ginolin nói.

Về phía các doanh nghiệp, dù AI đang ngày càng trở nên phổ biến, song các doanh nghiệp tư nhân vẫn phải đối mặt với những thách thức về mặt cấu trúc trong việc mở rộng ứng dụng AI. Cùng với đó là những quan ngại về “hiệu quả chi phí” của các giải pháp AI đang kìm hãm đầu tư kinh doanh. Ngoài ra, năng lực và hiểu biết về AI của lực lượng lao động Việt Nam, từ cấp quản lý đến nhân viên vận hành, còn hạn chế, dẫn đến những khó khăn trong việc triển khai AI. Đặc biệt, việc thiếu khả năng tiếp cận các bộ dữ liệu chất lượng cao, sẵn sàng cho việc ứng dụng AI, cũng như những hạn chế về cách thức lưu trữ, xử lý và sử dụng dữ liệu khiến các quy trình nghiệp vụ trong một số ngành trở nên phức tạp…

Ông Vũ Quốc Huy - Giám đốc NIC phát biểu tại Lễ công bố Báo cáo “Nền kinh tế AI Việt Nam 2025”, diễn ra ngày 12/6. Ảnh: D.T

Thúc đẩy mở rộng ứng dụng AI ở cả khu vực công và tư

Từ thực trạng trên, ý kiến của các chuyên gia cho rằng, việc củng cố các động lực tăng trưởng trọng yếu và yếu tố hỗ trợ sẽ giúp Việt Nam đẩy nhanh quá trình phát triển dài hạn và nâng cao khả năng cạnh tranh trên “bản đồ” kinh tế AI toàn cầu. Theo đó, các chuyên gia cho rằng có ba trụ cột phát triển tổng thể sẽ trực tiếp thúc đẩy nền kinh tế AI của Việt Nam.

Trước hết là, mở rộng việc ứng dụng AI ở cả khu vực công và khu vực tư chính là chìa khóa để thúc đẩy nền kinh tế AI tăng trưởng theo cấp số nhân. Cụ thể, cần xác định rõ các lĩnh vực có tác động lớn như dịch vụ công, quản lý môi trường và thiên tai, chăm sóc sức khỏe, dịch vụ tài chính và giao thông vận tải là ưu tiên trong ngắn hạn. Phương pháp phát triển theo từng giai đoạn có thể được áp dụng để xác định các kết quả nhanh trước mắt và mở rộng sang ứng dụng dài hạn theo cơ chế linh hoạt. Khi đã chứng minh được tính hiệu quả, các sáng kiến xúc tiến và hợp tác công - tư như chương trình doanh nghiệp dẫn đầu quốc gia sẽ là yếu tố quan trọng để đảm bảo việc áp dụng rộng rãi và tác động lâu dài của AI.

Thứ hai, hệ sinh thái AI đang phát triển của Việt Nam cần sự hỗ trợ có cấu trúc để mở rộng quy mô và khả năng cạnh tranh tại thị trường trong nước lẫn quốc tế. Điều này bao gồm chương trình tăng tốc khởi nghiệp AI Việt Nam bền vững, cung cấp dịch vụ cố vấn kinh doanh và kỹ thuật, cơ hội đầu tư và hợp tác, giúp các doanh nghiệp mới tham gia thị trường trong nước phát triển và triển khai giải pháp AI hiệu quả hơn.

Ngoài ra, các chương trình tài trợ quốc gia sẽ giúp các công ty khởi nghiệp tiếp cận được nguồn vốn ưu đãi để hỗ trợ hoạt động kinh doanh. Một hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ không chỉ tạo ra các ứng dụng AI mới mà còn nâng cao vị thế của Việt Nam như một trung tâm phát triển AI.

Thứ ba, việc xây dựng nguồn nhân lực chuyên sâu đòi hỏi phát triển chương trình đào tạo AI đạt chuẩn quốc tế cho các bậc cử nhân, thạc sĩ và tiến sĩ, đồng thời triển khai các chương trình đào tạo nhân tài AI quy mô lớn với chất lượng hàng đầu – như chương trình GCI của Nhật Bản.

Bên cạnh các trụ cột chính có thể trực tiếp thúc đẩy việc áp dụng và đổi mới AI, theo các chuyên gia, để có thể củng cố các trụ cột nền tảng của nền kinh tế AI của Việt Nam, còn cần tập trung vào 3 trụ cột hỗ trợ.

Một là, để thúc đẩy việc áp dụng AI rộng rãi, cả công chúng và giới chuyên gia cần nâng cao kiến thức phổ thông và nhận thức về AI. Bằng cách thúc đẩy văn hóa nhận thức và giáo dục về AI, Việt Nam có thể tạo ra một xã hội sẵn sàng ứng dụng AI hơn và định vị là một quốc gia dẫn đầu khu vực về đổi mới sáng tạo được thúc đẩy bởi AI.

Hai là, khả năng tiếp cận và cải tiến cơ sở hạ tầng dữ liệu cùng điện toán chất lượng cao vẫn là yếu tố then chốt để thúc đẩy sự phát triển AI của Việt Nam. Việc phát triển cơ sở hạ tầng dữ liệu đã có bước tiến đáng kể, đặc biệt với việc thành lập Trung tâm Dữ liệu Quốc gia đầu tiên trong nước. Để tiếp tục phát huy và đảm bảo phù hợp với các chính sách của Chính phủ và khung pháp lý do các Bộ như Bộ Công an đề ra, việc mở rộng quyền truy cập vào dữ liệu chất lượng cao cho các doanh nghiệp nhỏ, trường đại học và viện nghiên cứu sẽ thúc đẩy công cuộc nghiên cứu AI và đổi mới thị trường.

Ba là, chính sách rõ ràng và thích ứng sẽ tạo ra nền tảng vững chắc cho công cuộc phát triển AI bền vững. Khi Việt Nam tiếp tục xây dựng các quy định về quản lý rủi ro AI, hướng dẫn đạo đức và quyền sở hữu trí tuệ, việc tích hợp các khung chính sách này vào chiến lược quốc gia và địa phương sẽ giúp doanh nghiệp và giới nghiên cứu có định hướng rõ ràng trong quá trình phát triển và ứng dụng AI.

"Việc điều chỉnh các chính sách này theo các tiêu chuẩn quốc tế, như Quy trình AI Hiroshima, sẽ nâng cao vị thế của Việt Nam trong lĩnh vực AI trên thế giới, đồng thời xây dựng lòng tin, thu hút đầu tư và khuyến khích triển khai AI có trách nhiệm" - ông Arnaud Ginolin nhấn mạnh./.

TUẤN MINH