Tăng giá điện, cần tham vấn rộng rãi để xác định 'mức chịu đựng' của người dân

Cần giải mã số tiền gần 44.800 tỷ đồng

Tại tọa đàm "Phát triển bền vững ngành điện – Những vấn đề đặt ra" do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức ngày 10/9, nhiều chuyên gia tập trung phân tích về việc sửa đổi, bổ sung Nghị định số 72/2025/NĐ-CP quy định cơ chế, thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân; trong đó có việc dự kiến cho phép tính chi phí chưa được tính đầy đủ vào các lần điều chỉnh giá điện tiếp theo (khoảng gần 44.800 tỷ đồng - PV).

Nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) Nguyễn Tiến Thỏa. Ảnh: VGP.

Nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) Nguyễn Tiến Thỏa nhấn mạnh rằng, số tiền gần 44.800 tỷ đồng không phải do Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tự tính rồi tự công bố, mà đã được kiểm toán và EVN công bố theo số liệu kiểm toán.

Ông Thỏa nêu, cần phải "giải mã" số tiền đó, bởi nếu không nêu rõ ra thì "rất khó đồng thuận trong xã hội".

Theo ông Thỏa, điện không phải là hàng hóa thông thường, thực hiện đa mục tiêu, vừa đảm bảo an ninh năng lượng, đảm bảo góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, đảm bảo an sinh xã hội. Điện là đầu vào của tất cả các ngành trong nền kinh tế, nếu biến động thì tất cả các mặt hàng đều biến động.

"Điện rõ ràng không phải do thị trường quyết định mà do Nhà nước quyết định. Cho nên tác động của giá điện như thế nào, điều chỉnh ra sao, điều chỉnh ở mức độ nào, vì sao lại điều chỉnh thế… là Nhà nước cân nhắc rất kỹ, tính toán cân đối rất chi tiết để giảm thiểu nhất tác động của nó", ông Thỏa nói.

Ông Thỏa nêu nguyên nhân trong giai đoạn 2022 - 2023, do biến động về giá các nguyên liệu đầu vào để sản xuất điện nên chi phí tăng... nhưng việc giá điện bán ra thấp hơn giá thành sản xuất, gây ra "chênh lệch dòng tiền âm". "Tôi xin nói lại đấy không phải là lỗ mà chênh lệch dòng tiền âm do chúng ta phải vì mục tiêu lớn hơn của đất nước; ngành điện phải tạm thời chưa tính các yếu tố được phép theo quy định của Luật Điện lực là tính đúng, tính đủ vào giá. Cho nên một phần chi phí này chưa được tính vào thì phải được phân bổ dần trong giá thành đó", ông Thỏa nói.

Cho rằng đây là nguyên nhân khách quan chứ không phải là yếu tố quản trị yếu kém của kinh doanh điện, theo ông Thỏa, nếu được Nhà nước cho phép, người dân đồng thuận, EVN nên rà soát lại tất cả những khoản chi phí chênh lệch dòng tiền âm; khoản nào được tính vào giá thì giữ lại, khoản nào pháp luật chưa quy định được tính vào giá thì loại ra và xây dựng một lộ trình phân bổ hợp lý để tránh gây sốc về giá điện.

Có lý, có tình thì người dân sẽ ủng hộ

Cùng về vấn đề này, Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Ngân sách của Quốc hội, cho rằng,bản chất số tiền gần 44.800 tỷ đồng là "lỗ chính sách" – mua đầu vào cao, bán đầu ra thấp.

Theo ông Hiếu, đây là một chi phí tất yếu, đúng ra đã phải được tính vào giá điện nhưng chưa được tính. Cách gọi chính xác của là "chi phí chưa được phân bổ vào giá điện" do cơ chế kiểm soát giá điện của chúng ta trong thời gian vừa qua, đặc biệt là năm 2023.

Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Ngân sách của Quốc hội. Ảnh: VGP.

Về việc xử lý vấn đề này, ông Hiếu cho rằng, căn cứ theo quy định của pháp luật, thì việc ban hành hay sửa đổi nghị định liên quan (Nghị định số 72 - PV) là có cơ sở pháp lý.

Hơn nữa, theo ông Hiếu, việc tính đủ các khoản chi phí đáng ra phải được tính vào giá điện là cần thiết. Nếu không làm ngay, hậu quả về an ninh năng lượng, về đầu tư, về bảo toàn vốn sẽ xảy ra.

Tuy nhiên, ông Hiếu băn khoăn về "cái tình, mức độ nào là phù hợp và hợp lý". Theo ông Hiếu, phải tính toán, cân đối để đảm bảo: chi phí nào được tính, tính đến mức độ nào, làm sao chi phí đó đảm bảo năng lực tài chính cho ngành điện, vừa thúc đẩy phát triển kinh tế, đảm bảo cấp độ của thị trường cạnh tranh thực tế...

Nêu ra một số giải pháp cụ thể, ông Hiếu cho rằng, tăng giá điện chắc chắn sẽ tác động đến kinh tế - xã hội, do đó phải cân đối mức tăng nào là hợp lý trong bối cảnh hiện nay. Ông Hiếu nêu, cần có một lộ trình phù hợp và có thể dự đoán được về giá điện để doanh nghiệp và người dân biết được quá trình này sẽ diễn ra trong bao lâu.

"Và quá trình này cũng cần linh hoạt, vì như chúng ta biết, theo Điều 52 của Luật Điện lực có nêu, nếu tình hình hoạt động kinh doanh của EVN khả quan hơn thì cũng phải tính đến trường hợp tăng giá không cao nữa, hoặc có thể giảm", ông Hiếu nói.

Ông Hiếu đề nghị tính toán một vài kịch bản cụ thể và tham vấn rộng rãi người dân và cộng đồng doanh nghiệp để xem "mức chịu đựng", mức phù hợp; từ đó, đưa ra quyết định một cách minh bạch, sẽ tạo được sự đồng thuận của dư luận.

"Nếu chúng ta thông tin minh bạch, có lộ trình dài hạn, đánh giá kỹ tác động kinh tế - xã hội và tham vấn rộng rãi người dân. Tôi tin rằng khi có lý, có tình thì Nhân dân sẽ đồng tình ủng hộ", ông Hiếu nói.

Trường Phong