Tăng thuế rượu, bia, thuốc lá không nhằm tăng thu ngân sách

Phiên thảo luận về Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi. Ảnh: P.T

Tăng thuế để điều tiết tiêu dùng

Chuẩn bị trình Quốc hội bấm nút tại Kỳ họp thứ chín (khai mạc vào đầu tháng 5 tới) Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi (Dự thảo) vừa được cho ý kiến tại Hội nghị Đại biểu Quốc hội chuyên trách lần thứ 7.

Trước đó, thảo luận tại Kỳ họp thứ tám của Quốc hội, nhiều ý kiến đề nghị tiếp tục áp dụng thuế suất 65% đối với bia trong khoảng 2 năm và tăng thuế từ năm 2027, hoặc năm 2028 bắt đầu tăng lên 70%, lộ trình tăng 5% mỗi năm. Có ý kiến đề nghị thống nhất một mức thuế đối với rượu, không chia theo nồng độ cồn và cũng áp thuế suất như đối với bia.

Ngoài ra, có ý kiến cho rằng, cần áp thuế đối với rượu, bia theo nồng độ cồn, quy định thuế suất của rượu thấp hơn bia là chưa phù hợp…

Tại báo cáo phục vụ phiên thảo luận tại Hội nghị Đại biểu Quốc hội chuyên trách, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Ngân sách (cơ quan thẩm tra) và cơ quan soạn thảo giải thích, theo Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia, thì bia và rượu là các sản phẩm hoàn toàn khác nhau và không có tính chất thay thế. Tác hại của mỗi sản phẩm không chỉ phụ thuộc vào nồng độ cồn, mà còn phụ thuộc vào mức độ tiêu dùng.

Với các hệ lụy nghiêm trọng ảnh hưởng đến cộng đồng, tạo ra gánh nặng về kinh tế - xã hội từ việc tiêu dùng bia mức độ lớn đặt ra yêu cầu cần có các giải pháp đồng bộ để góp phần giảm sản lượng tiêu thụ bia, trong đó có giải pháp về chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt thông qua việc quy định mức thuế suất cao đối với mặt hàng này để điều tiết tiêu dùng.

Luật hiện hành đã quy định mức thuế suất cao đối với bia nhằm định hướng, điều tiết sản xuất, hạn chế tiêu dùng, giảm tác hại đối với sức khỏe cộng đồng và nhiều hệ lụy đối với kinh tế - xã hội. Do đó, để tác động mạnh mẽ đến việc giảm tiêu dùng, khắc phục các hệ lụy nghiêm trọng của việc lạm dụng rượu, bia và góp phần thực hiện các mục tiêu, chiến lược mà Đảng, Nhà nước đã đề ra, hai cơ quan đã tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo theo hướng quy định mức tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với rượu, bia như phương án 2 thể hiện tại Dự thảo Luật.

Theo đó, thuế suất của rượu từ 20 độ trở lên từ năm 2026 là 80%, mỗi năm tăng 5% đến 2030 là 100%. Rượu dưới 20 độ từ năm 2026 là 50%, mỗi năm tăng 5%, đến năm 2030 là 70%. Thuế suất của bia từ năm 2026 là 80%, mỗi năm tăng 5%, đến năm 2030 là 100%.

Với thuốc lá, phương án 2 tại Dự thảo quy định mức thuế tuyệt đối từ năm 2026 là 5.000 đồng/bao, từ năm 2027 - 2029, mỗi năm tăng thêm 1.000 đồng, đến năm 2030 là 10.000 đồng/bao. Mức thuế với xì gà từ năm 2026 là 50.000 đồng/điếu, từ năm 2027 - 2029, mỗi năm tăng thêm 10.000 đồng, đến năm 2030 là 100.000 đồng/điếu. Còn mức thuế với thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác, từ năm 2026 là 50.000 đồng/100 gr hoặc 100 ml, từ năm 2027 - 2029, mỗi năm tăng 10.000 đồng, đến năm 2030 là 100.000 đồng/100 gr hoặc 100 ml.

Phương án này, theo cả cơ quan thẩm tra và soạn thảo, bảo đảm hài hòa các mục tiêu, giảm nhu cầu tiêu thụ, nhưng tránh tác động quá lớn đến doanh nghiệp.

Không vì mục tiêu thu ngân sách

Thảo luận tại hội nghị, đồng tình với nhiều nội dung đã được tiếp thu, chỉnh lý tại Dự thảo, trong đó có tăng thuế với rượu, bia, thuốc lá, nhưng một số ý kiến đại biểu còn băn khoăn về phương án điều chỉnh.

Theo đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội), thu ngân sách không phải là mục tiêu chính của thuế tiêu thụ đặc biệt, mà mục tiêu chính phải là thay đổi hành vi. Với mục tiêu này, thì vẫn còn có những điểm cần phải xác định rất rõ xem có đúng đã đạt được mục tiêu thay đổi hành vi hay chưa, hay vẫn chỉ dừng lại ở mục tiêu là thu ngân sách.

Hồi âm băn khoăn của đại biểu, Thứ trưởng Bộ Tài chính Cao Anh Tuấn khẳng định, việc điều chỉnh thuế với rượu, bia, thuốc lá không phải nhằm mục tiêu tăng thu ngân sách, mà để điều chỉnh hành vi tiêu dùng. Đồng thời, cũng là để thực hiện 2 luật: Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia. “Vừa rồi, thực hiện nghiêm quy định cấm uống rượu, bia khi lái xe, dù ảnh hưởng tới sản lượng tiêu thụ, nhưng sức khỏe con người cần đặt lên trên hết, nên phải thực hiện”, Thứ trưởng Cao Anh Tuấn nêu quan điểm.

Với ý kiến đại biểu đề nghị áp thuế bia theo nồng độ cồn, Thứ trưởng Cao Anh Tuấn cho hay, điều này không phù hợp thông lệ quốc tế, theo cam kết trong Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), do đó Việt Nam đã bỏ quy định này từ năm 2005.

Về nhóm mặt hàng thuốc lá, đại diện Ban Soạn thảo giải thích, Chính phủ đang đề xuất đánh thuế tiêu thụ đặc biệt theo hình thức hỗn hợp, gồm cả mức tuyệt đối và tỷ lệ tương đối. Lý do là, nếu chỉ đánh thuế theo tỷ lệ tương đối, thì các loại thuốc lá giá rẻ có mức điều chỉnh không lớn, nên vẫn chưa điều chỉnh được hành vi tiêu dùng, vì vậy phải đưa ra mức thuế tuyệt đối. Đối với thuốc lá ngoại, giá cao, việc đánh thuế theo tỷ lệ tương đối là phù hợp. Hai phương án về mức thuế hỗn hợp sẽ được Chính phủ trình để xin ý kiến đại biểu Quốc hội.

Một vấn đề khác cũng được Thứ trưởng Cao Anh Tuấn hồi âm là quy định áp thuế 10% với nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5 g/100 ml, mặt hàng lần đầu tiên được đưa vào danh mục chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

“Nội dung này, Chính phủ đề xuất rất nhiều lần khi sửa Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, nhưng không lần nào được thông qua. Lần này, chúng tôi thấy cơ bản đồng thuận. Đặc biệt, Bộ Y tế cũng như các hiệp hội, tổng hội bảo vệ sức khỏe có ý kiến ủng hộ”, Thứ trưởng Cao Anh Tuấn thông tin thêm.

Cho biết có ý kiến đề nghị cần phải áp mức thuế cao hơn đối với nước giải khát theo TCVN có hàm lượng đường trên 5 gr/100 ml, Thứ trưởng Bộ Tài chính giải thích, lần đầu tiên thực hiện, nên để ở mức “rất vừa phải” để điều chỉnh thói quen tiêu dùng.

Liên quan vấn đề này, trước đó, tại phiên họp thứ 43 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thứ trưởng Cao Anh Tuấn cho biết, Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) và Bộ Y tế kiến nghị cần áp dụng thuế suất 30 - 40% ngay khi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) có hiệu lực để góp phần nâng cao hiệu quả điều tiết tiêu dùng, bảo vệ sức khỏe cộng đồng

Lúc đó, Thứ trưởng Cao Anh Tuấn thông tin, khi bổ sung, Chính phủ đã cân đối các luồng ý kiến và quy định thuế suất 10%, ở mức thấp so với kiến nghị để khuyến khích doanh nghiệp sản xuất nước giải khát có hàm lượng đường thấp, cũng như nâng cao nhận thức của người tiêu dùng và điều chỉnh hành vi tiêu dùng sang sản phẩm có lợi hơn cho sức khỏe.

Liên quan đối tượng chịu thuế, nhiều ý kiến còn băn khoăn về mặt hàng điều hòa nhiệt độ. Theo Thứ trưởng, đúng như ý kiến đại biểu, mặt hàng này hiện nay không còn là mặt hàng xa xỉ như trước. Tuy nhiên, việc chịu thuế là để điều tiết hành vi tiêu dùng. Tiếp thu ý kiến đại biểu, các cơ quan đang rà soát để có phương án tiếp thu đối với loại máy điều hòa có công suất từ trên 18.000 BTU đến dưới 90.000 BTU.

Đối với mặt hàng xăng, một số ý kiến đề nghị đưa ra khỏi đối tượng chịu thuế, Thứ trưởng Cao Anh Tuấn nêu rõ, Việt Nam đã áp thuế tiêu thụ đặc biệt với mặt hàng này 30 năm. Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy, rất nhiều nước như Pháp, Đức, Italia, Anh, Hàn Quốc, Australia, Thái Lan, Singapore, Trung Quốc, Campuchia, Lào… cũng đều thu thuế tiêu thụ đặc biệt với xăng, bên cạnh thuế bảo vệ môi trường.

Hơn nữa, để khuyến khích sử dụng xăng sinh học, các loại xăng sinh học E5, E10 đang được áp mức thuế là 8% và 7%, thấp hơn so với mức thuế của xăng thông thường (10%). Nếu bỏ việc áp thuế, thì sẽ không còn tính chất khuyến khích với xăng sinh học, Thứ trưởng Cao Anh Tuấn nói.

Nguyễn Lê