Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ngành bia: Cần phương án hài hòa

Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ tác động lớn đến doanh nghiệp

Dự thảo Luật Thuế TTĐB đang sửa đổi theo hướng điều chỉnh tăng thuế suất thuế TTĐB đối với mặt hàng bia (mức thuế hiện nay là 65%) với 2 phương án được đề xuất:

Phương án 1, tăng thuế từ năm 2026, tăng theo từng năm và mỗi năm tăng 5% để tới năm 2030 thuế suất thuế TTĐB đối với bia là 90%.

Phương án 2, tăng thuế từ năm 2026 với mức tăng 15%, sau đó từ năm 2027 tăng từng năm và mỗi năm tăng 5% để tới năm 2030 thuế suất thuế TTĐB đối với bia là 100%.

Ngoài 2 phương án trên, Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát (VBA) đã gửi Văn bản lên Bộ Tài chính đề xuất lùi thời hạn tăng thuế tới năm 2027, đồng thời tăng thuế ở mức 5% với lộ trình 2 năm tăng 1 lần, đến 80% vào năm 2031 để phù hợp với bối cảnh kinh tế.

Tại Hội thảo công bố “Báo cáo đánh giá tác động của việc điều chỉnh tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ngành bia Việt Nam” mới đây, PGS,TS. Nguyễn Văn Việt - Chủ tịch VBA - chia sẻ, ngành bia và đồ uống nói chung có vai trò quan trọng khi đóng góp lớn vào thu ngân sách nhà nước, với trung bình khoảng gần 60.000 tỷ đồng mỗi năm, sản lượng đủ cho xuất khẩu, tạo việc làm cho nhiều lao động, góp phần vào tăng trưởng kinh tế - xã hội nói chung.

Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ngành bia vẫn cần phương án hài hòa để đạt được các mục tiêu. Ảnh minh họa

Theo ông Việt, việc tăng thuế TTĐB đối với ngành bia sẽ góp phần giúp thay đổi nhận thức người dân, cũng như đóng góp cho ngân sách. Vì vậy, công tác đánh giá tác động của việc tăng thuế có vai trò rất quan trọng để từ đó đi đến một phương án phù hợp, bảo đảm các mục tiêu nuôi dưỡng nguồn thu, tránh gây "sốc" thị trường, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người tiêu dùng và doanh nghiệp.

Tuy nhiên, trước những tác động của việc tăng thuế TTĐB với ngành bia đến nền kinh tế và thu nhập của người lao động, báo cáo đề xuất cân nhắc lựa chọn áp dụng thuế TTĐB với ngành bia theo phương án 3 bởi rất nhiều lý do. Trong đó, lý do được cân nhắc đầu tiên đó là: thời gian qua, doanh nghiệp ngành bia liên tiếp chịu tác động bởi những cú sốc về dịch bệnh và những biến động khó lường, khiến cho sức chống chịu của doanh nghiệp ngành bia suy giảm, năng lực cạnh tranh bị bào mòn. Do đó, giai đoạn này, Chính phủ cần hướng tới các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi; sửa đổi, bổ sung văn bản pháp luật theo hướng tạo thuận lợi cho doanh nghiệp thay vì ban hành các quy định mà có thể ảnh hưởng tiêu cực tới hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Là doanh nghiệp bia hàng đầu Việt Nam với hơn 149 năm hình thành và phát triển tại Việt Nam, với hệ thống 26 nhà máy sản xuất bia hoạt động trên toàn quốc và đóng góp tích cực vào ngân sách địa phương, Tổng Công ty Cổ phần Bia - Rượu - Nước Giải Khát Sài Gòn (SABECO) cho hay, việc điều chỉnh tăng thuế TTĐB theo Dự thảo Luật đề xuất sẽ có những tác động rất lớn đến ngành bia, rượu, nước giải khát. Nếu quy định này được áp dụng thì đây sẽ là cú “sốc” chưa từng có đối với ngành bia rượu và sẽ gây ra những tác động tiêu cực.

Cụ thể, doanh nghiệp sẽ phải gánh chịu chi phí sản xuất cao hơn, dẫn đến việc tăng giá bán sản phẩm, giảm sức mua hơn nữa của người tiêu dùng. “Việc tăng thuế cao sẽ tạo ra khoảng cách lớn hơn về lợi ích giữa sản phẩm chính thống và sản phẩm bất hợp pháp, tạo điều kiện cho hàng lậu phát triển dẫn đến khó kiểm soát. Người tiêu dùng cũng sẽ có xu hướng tìm đến các sản phẩm giá rẻ, nguồn gốc không rõ ràng, kém chất lượng hoặc chưa được kiểm định sẽ ảnh hưởng đến an toàn sức khỏe. Chi phí tăng cao có thể buộc doanh nghiệp phải cắt giảm nhân sự. Ngoài ra, còn kéo theo các ngành nghề kinh doanh trong chuỗi cung ứng và ngành nghề phụ trợ giảm sút…”- đại diện SABECO bày tỏ.

Cân nhắc lựa chọn phương án ít tác động nhất

Đa số các ý kiến đóng góp cho Dự thảo Luật đều thống nhất với quan điểm việc tăng thuế là cần thiết. Tuy nhiên, nhiều ý kiến mong muốn các nhà hoạch định chính sách cần nghiên cứu, tính toán đo lường kỹ lưỡng các yếu tố tác động cả trong ngắn hạn và trung hạn để xác định mức tăng, thời điểm tăng và khoảng cách tăng phù hợp, đạt điểm tăng tối ưu, đạt được các mục tiêu sửa đổi luật thuế đã đặt ra đối với mặt hàng bia nói riêng và đồ uống có cồn nói chung.

Nêu quan điểm về nội dung này, đại biểu Nguyễn Thị Kim Anh - Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh - cho rằng, về thuế suất, lộ trình và mức tăng thuế, cần căn cứ vào tình hình thực tế của ngành sản xuất, chuỗi cung ứng, nguyên liệu và nhu cầu tiêu dùng. Việc tăng thuế quá cao và đột ngột có thể gây tác dụng ngược, như sản xuất sụt giảm, hàng giả, hàng kém chất lượng, buôn lậu gia tăng, không hạn chế được tiêu dùng, thất thu thuế cho ngân sách nhà nước.

Đại biểu Huỳnh Thị Phúc - Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu lưu ý thời gian áp dụng biểu thuế TTĐB lộ trình, mức tăng thuế được Dự thảo đưa ra ở mức cao có thể làm tăng thu nguồn ngân sách nhà nước trong thời gian ngắn hạn, nhưng trong trung hạn và dài hạn, có thể làm giảm nhu cầu tiêu dùng, giảm doanh thu và lợi nhuận của doanh nghiệp. Qua đó, kết quả sẽ là giảm thu thuế GTGT và thuế thu nhập doanh nghiệp.

Nhìn nhận vấn đề, bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hiệp hội Tư vấn thuế - đồng tình với quan điểm cần phải điều chỉnh tăng thuế TTĐB để bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, bảo vệ môi trường và tăng thu ngân sách. Tuy nhiên, nếu áp dụng theo phương án 2 thì quá cao và "sốc", còn phương án 1 tăng 5% là tương đối hợp lý nhưng cần lưu ý đến lộ trình rõ ràng 2 năm tăng 1 lần hay 1 năm tăng 1 lần.

Bên cạnh đó, các chuyên gia kinh tế cũng nêu giải pháp, cần đánh giá toàn diện và tính tới các yếu tố như tính chất mặt hàng và mức độ ảnh hưởng của việc tiêu thụ sản phẩm đến sức khỏe, bối cảnh kinh tế, thực trạng doanh nghiệp, yêu cầu về phát triển các ngành sản xuất, dịch vụ trong nước, các công cụ điều tiết khác sẵn có và các tác động kinh tế, xã hội.

Đối với cơ quan quản lý nhà nước, cần tham vấn rộng rãi các đối tượng chịu tác động bởi chính sách, đồng thời áp dụng nhiều công cụ quản lý khác nhau nhằm điều tiết tiêu dùng, nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát chất lượng thực phẩm, đồ uống...

Các hiệp hội, doanh nghiệp cần chủ động cập nhật, phối hợp cung cấp thông tin, cơ sở khoa học tới cơ quan soạn thảo và các bên liên quan trong quá trình lấy ý kiến cho Dự thảo Luật, cũng như phản ánh các vướng mắc, khó khăn và đề xuất các kiến nghị liên quan chính sách và thực thi chính sách để bảo đảm hiệu quả quản lý nhà nước, đồng thời tạo thuận lợi cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp./.

Nguyễn Duyên