Tăng tự chủ, tăng cạnh tranh để DNNN thực sự là công cụ điều tiết thị trường

Hoàn thiện khung pháp lý, xóa rào cản để DNNN vận hành theo cơ chế thị trường

Ngày 20/11 trong khuôn khổ Diễn đàn "Doanh nghiệp Nhà nước nâng cao năng lực cạnh tranh và vai trò dẫn dắt" do Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam (VOV) tổ chức, nhiều đại biểu, chuyên gia trong khu vực kinh tế Nhà nước, chuyên gia kinh tế độc lập đã chia sẻ thẳng thắn về cải cách khu vực DNNN.

Tại diễn đàn, ông Đặng Huy Đông, Nguyên Thứ trưởng Bộ KH&ĐT, Chủ tịch Viện Quy hoạch và Phát triển cho rằng, DNNN luôn mang sứ mệnh là đầu tầu dẫn dắt của nền kinh tế và sứ mệnh ấy không hề giảm đi trong giai đoạn chuyển mình của đất nước, khi khu vực chính tế tư nhân được ghi nhận và tôn vinh chưa từng có như hiện nay.

"Để hoàn thành sứ mệnh lịch sử và trong lớn lao đó, DNNN cần gì và cần làm gì?", ông Đông nêu vấn đề, đồng thời cho rằng, DNNN cần một môi trường kinh doanh lành mạnh, khung khổ pháp lý minh bạch, dễ làm dễ hiểu không rủi ro công vụ.

"DNNN phải được hoạt động theo cơ chế thị trường, lấy hiệu quả kinh tế làm tiêu chí đánh giá chủ yếu, tự chủ, tự chịu trách nhiệm, cạnh tranh bình đẳng với doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác theo quy định của pháp luật. Bảo đảm công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình, nâng cao trách nhiệm người đứng đầu, gắn trách nhiệm với hiệu quả thực hiện nhiệm vụ được giao", ông Đông nói.

Ông Đặng Huy Đông, Nguyên Thứ trưởng Bộ KH&ĐT, Chủ tịch Viện Quy hoạch và Phát triển phát biểu tại diễn đàn

Đồng tình với ý kiến các chuyên gia, nhà phân tích tại diễn đàn, ông Đông cho rằng, DNNN cần tập trung vào những lĩnh vực then chốt, thiết yếu, lĩnh vực đóng vai trò dẫn dắt, tạo động lực phát triển nhanh cho các ngành, lĩnh vực khác và nền kinh tế; ứng dụng công nghệ cao, các công trình kết cấu hạ tầng trọng điểm, quan trọng quốc gia; những địa bàn quan trọng và quốc phòng, an ninh; những lĩnh vực mà doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác không đầu tư hoặc hợp tác đầu tư để thương mại hóa những hàng hóa sản phẩm, dịch vụ là kết quả của các hoạt động nghiên cứu khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế, thay thế hàng nhập khẩu hoặc có khả năng chiếm lĩnh thị trường thế giới mà khu vực kinh tế tư nhân trong nước không đủ nguồn lực để mở rộng sản xuất kinh doanh, tạo nguồn thu cho nền kinh tế và việc làm cho xã hội, thực hiện chủ trương xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ, ít phụ thuộc nước ngoài.

Theo ông Đông, việc sắp xếp, cơ cấu lại, đổi mới DNNN theo cơ chế thị trường phải là một quá trình thường xuyên, liên tục, bao gồm, thoái vốn ở những ngành, lĩnh vực mà khu vực tư nhân đã đảm bảo cung cấp ổn định và cạnh tranh cho nền kinh tế, trừ ngành nghề, lĩnh vực mà DNNN có chức năng tham gia điều tiết thị trường, gồm những ngành nghề lĩnh vực trực tiếp ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân, đặc biệt là lĩnh vực bất động sản nhà ở.

DNNN cũng cần định hướng đầu tư, mở rộng sang những ngành nghề, lĩnh vực mới mang tính dẫn dắt định hướng cho khu vực kinh tế tư nhân tham gia, cung cấp hàng hóa dịch vụ thay thế hàng nhập khẩu, mở rộng xuất khẩu, mà khu vực kinh tế tư nhân trong nước không muốn làm hoặc không đủ nguồn lực để làm. Trong đó, cổ phần hóa, thoái vốn Nhà nước là một trong các hình thức cơ cấu lại DNNN được thực hiện linh hoạt, phù hợp với tín hiệu thị trường, đảm bảo nguyên tắc công khai, minh bạch, hiệu quả và thu hồi tối đa vốn Nhà nước, phù hợp với yêu cầu cơ cấu lại nền kinh tế trong từng thời kỳ.

"Ban hành cơ chế mới về quản lý DNNN phải sao cho hạn chế tối đa việc can thiệp hành chính trực tiếp vào hoạt động quản lý điều hành của doanh nghiệp; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, giám sát, kiểm tra đối với hoạt động của DNNN, đảm bảo bảo toàn và phát triển vốn, tài sản Nhà nước tại doanh nghiệp; hạn chế xảy ra thất thoát, lãng phí vốn, tài sản Nhà nước (theo tinh thần NQ 57, chấp nhận đầu tư mạo hiểm, thử nghiệm có kiểm soát (sandbox), chấp nhận rủi ro và thực tế, trong kinh doanh có thắng có thua, không có doanh nghiệp nào trên đời kinh doanh chỉ toàn thắng); ngăn chặn hiệu quả các hành vi tham nhũng trục lợi cá nhân trong quản lý DNNN.

Thay đổi cơ chế giám sát đối với việc cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả DNNN; bảo đảm quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của người lao động, giữ vững ổn định chính trị - xã hội", Nguyên Thứ trưởng Bộ KH&ĐT nêu ý kiến.

Diễn đàn "Doanh nghiệp Nhà nước: Nâng cao năng lực cạnh tranh và vai trò dẫn dắt" do Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam (VOV) phối hợp với các cơ quan nghiên cứu, tổ chức chuyên môn, các doanh nghiệp… tổ chức sáng 20/11.

Tập trung vào lĩnh vực then chốt, công nghệ mới

Các chuyên gia nhấn mạnh, việc quản lý DNNN phải chuyển mạnh từ quản lý theo quy trình thủ tục, tiền kiểm, sang quản lý theo kết quả đầu ra và hậu kiểm, nâng cao trách nhiệm giải trình. DNNN phải kịp thời đổi mới mạnh mẽ, đột phá về cơ chế, chính sách liên quan đến quản lý; ứng dụng công nghệ thông tin, AI và áp dụng các thông lệ tốt nhất trong quản lý doanh nghiệp, để đáp ứng bối cảnh mới.

Đồng thời tăng cường phân cấp, phân quyền nhằm tăng tính chủ động, linh hoạt cho cơ quan đại diện chủ sở hữu và doanh nghiệp đi đôi với tăng cường trách nhiệm giải trình của doanh nghiệp và trách nhiệm giám sát của cơ quan chủ sở hữu; chuyển từ quản lý theo quy trình, thủ tục sang quản lý hiệu quả doanh nghiệp, đi đôi với kiểm soát chất lượng đầu tư của dòng vốn Nhà nước; xóa bỏ các cơ chế can thiệp hành chính.

Các ý kiến cũng đề xuất tập trung đầu tư vốn Nhà nước vào các ngành, lĩnh vực then chốt, quan trọng, thiết yếu cần có sự hiện diện của DNNN để dẫn dắt nền kinh tế; những ngành, lĩnh vực mà DNNN đang hoạt động đạt hiệu quả cao bảo đảm yêu cầu quản lý, điều hành kinh tế - xã hội và định hướng phát triển bền vững của đất nước; Những ngành nghề, sản phẩm thay thế hàng nhập khẩu hoặc mở rộng xuất khẩu mà khu vực tư nhân không đầu tư hoặc đầu tư không hiệu quả vì hạn chế nguồn lực tài chính nên không đạt lợi thế hiệu quả về quy mô; Những ngành nghề lĩnh vực mới như công nghệ AI, Lượng tử, công nghệ xanh, giảm phát thải khí nhà kính… có khả năng tạo đột phá tăng trưởng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thay đổi mô hình tăng trưởng sớm đạt được các mục tiêu 2030 và 2045.

Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) Đỗ Tiến Sỹ dự và phát biểu khai mạc diễn đàn.

Đối với doanh nghiệp mà Nhà nước không cần nắm giữ cổ phần, vốn góp chi phối hoặc không cần nắm giữ cổ phần, vốn góp thì thực hiện cổ phần hóa, bán, khoán, cho thuê, giải thể, phá sản. Đối với những doanh nghiệp mà Nhà nước cần nắm giữ 100% vốn hoặc cần nắm giữ cổ phần, vốn góp chi phối thì cơ cấu lại bằng cơ chế, chính sách phù hợp, nghiên cứu thử nghiệm mô hình bán doanh nghiệp và thuê lại dịch vụ.

Đối với những dự án đầu tư thua lỗ, thực hiện cơ cấu lại và chuyển nhượng dự án cho nhà đầu tư thuộc thành phần kinh tế khác. Nghiên cứu, hoàn thiện cơ chế chính sách liên quan đến việc đầu tư vốn Nhà nước vào doanh nghiệp để tăng cường nguồn lực cho DNNN để thực hiện được vai trò dẫn dắt, mở đường trong các ngành, lĩnh vực phù hợp bối cảnh mới như phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi kép (xanh và số) quốc gia.

Với sự tham dự của 200-250 đại biểu, bao gồm đại diện lãnh đạo các bộ, ban, ngành, viện nghiên cứu, trường đại học, cùng đại diện các DNNN, tổng công ty, cơ quan truyền thông… Diễn đàn "Doanh nghiệp Nhà nước nâng cao năng lực cạnh tranh và vai trò dẫn dắt" là dịp để phân tích những cơ hội và thách thức hiện nay, đồng thời đề xuất những giải pháp cụ thể nhằm giúp DNNN thật sự trở thành động lực dẫn dắt, kiến tạo và lan tỏa phát triển trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Lê Hoàng/VOV.VN