Tạo nền tảng triển khai hiệu quả chính sách, chiến lược quốc gia về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

Bộ Khoa học và Công nghệ họp báo giới thiệu các nội dung cơ bản của 5 Luật vừa được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ 9.

Hai Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ là ông Bùi Thế Duy và ông Lê Xuân Định đồng chủ trì buổi họp báo.

5 luật được giới thiệu là: , Luật Công nghiệp Công nghệ số, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Năng lượng nguyên tử.

Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định nhấn mạnh, 5 Luật này thể hiện một cách rõ nét quyết tâm tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế.

Quyết tâm tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định chia sẻ tại buổi họp báo: “Mặc dù đều được khởi thảo cách đây từ 1 đến 2 năm, nhưng nội dung của các Luật này đã được xây dựng lại gần như toàn diện, với tinh thần tiếp thu sâu sắc các chủ trương, tư tưởng lớn của Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị ban hành ngày 22/12/2024”.

Việc chỉnh sửa, bổ sung các đạo luật không chỉ nhằm cập nhật thực tiễn, mà còn thể hiện một cách rõ nét quyết tâm tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế lâu nay vẫn được xem là rào cản lớn trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Đây là những đạo luật có ý nghĩa nền tảng, tạo hành lang pháp lý quan trọng cho việc phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong giai đoạn mới, góp phần quan trọng hoàn thành mục tiêu chiến lược của Đảng đưa đất nước trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045.

Luật Công nghiệp Công nghệ số điều chỉnh toàn diện các lĩnh vực công nghiệp công nghệ số, bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI) và tài sản số, với chính sách ưu đãi đặc biệt cho các dự án trọng điểm trong các lĩnh vực này. Lần đầu tiên, chương trình “Make in Vietnam” được quy phạm hóa, thúc đẩy thiết kế, sản xuất trong nước và chuyển giao công nghệ.

Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy cho biết, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị.

Theo Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo không chỉ cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị mà còn thể hiện tầm nhìn, khát vọng đưa Việt Nam trở thành quốc gia hùng cường thông qua phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo. Lần đầu tiên, đổi mới sáng tạo được đặt ngang hàng với Khoa học và Công nghệ thể hiện sự thay đổi căn bản trong tư duy phát triển.

Nhấn mạnh đến Luật sửa đổi Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật, Luật sửa đổi Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa, Thứ trưởng Bùi Thế Duy khẳng định, 2 luật này đánh dấu sự đổi mới toàn diện trong tư duy và phương thức quản lý lĩnh vực tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng.

Luật Năng lượng nguyên tử sửa đổi cũng tạo lập khung pháp lý toàn diện, phù hợp với hướng dẫn của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA). Luật xác định điện hạt nhân là chiến lược quốc gia, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng, giảm phát thải carbon.

Những điểm mới, đột phá của 5 luật

Cục trưởng Cục Công nghiệp công nghệ thông tin Nguyễn Khắc Lịch: Luật Công nghiệp công nghệ số là bước ngoặt lớn trong việc thiết lập khung pháp lý cho các lĩnh vực mới như công nghiệp bán dẫn, AI và tài sản số.

Ông Nguyễn Khắc Lịch, Cục trưởng Cục Công nghiệp công nghệ thông tin cho biết, có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, là bước ngoặt lớn trong việc thiết lập khung pháp lý cho các lĩnh vực mới như công nghiệp bán dẫn, AI và tài sản số. Luật Công nghiệp công nghệ số quy định chiến lược phát triển chip chuyên dụng, liên kết chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đối với AI, luật đưa ra nguyên tắc “lấy con người làm trung tâm”, yêu cầu sản phẩm công nghệ số AI phải có dấu hiệu nhận dạng, Nhà nước dành chính sách ưu đãi cao nhất cho thúc đẩy nghiên cứu, phát triển, triển khai, sử dụng AI. Đây cũng là lần đầu tiên tài sản số bao gồm tài sản ảo và tài sản mã hóa được bảo đảm quyền sở hữu, giao dịch và bảo mật.

Hạ tầng số thiết yếu như trung tâm dữ liệu AI, khu công nghệ số tập trung, và phòng thí nghiệm quốc gia được ưu tiên đầu tư, tạo nền tảng cho sự phát triển mạnh mẽ của chuyển đổi số, kinh tế số Việt Nam.

Thông tin về Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo có hiệu lực từ ngày 1/10/2025, ông Nguyễn Phú Hùng, Vụ trưởng Vụ khoa học kỹ thuật và công nghệ cho biết, Luật thể hiện sự thay đổi căn bản trong tư duy phát triển, lần đầu tiên đưa đổi mới sáng tạo vào luật và đặt ngang hàng với khoa học công nghệ.

Ông Nguyễn Phú Hùng, Vụ trưởng Vụ khoa học kỹ thuật và công nghệ cho biết về những điểm mới của uật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo.

Có 10 điểm mới của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo. Trong đó, đổi mới sáng tạo được xác định là động lực then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân. Đồng thời, đổi mới sáng tạo được kỳ vọng đóng góp 3% vào tăng trưởng GDP, trong khi khoa học công nghệ chỉ đóng góp 1%.

cũng chuyển trọng tâm quản lý từ kiểm soát đầu vào sang quản lý kết quả, đánh giá hiệu quả đầu ra, cho phép tổ chức, cá nhân thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu sở hữu kết quả nghiên cứu để thương mại hóa, được hưởng tối thiểu 30% thu nhập từ thương mại hóa kết quả nghiên cứu mang lại.

Các quy định này tạo động lực đổi mới, tinh thần dám nghĩ, dám làm trong nghiên cứu, nghiên cứu hướng đến kết quả thực tiễn, gắn kết chặt chẽ giữa khoa học công nghệ với phát triển kinh tế-xã hội.

Đối với 2 Luật là Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa, Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật đang được dư luận quan tâm, ông Hà Minh Hiệp, Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn đo lượng chất lượng quốc gia cho biết tại buổi họp báo, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa, có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, thể hiện tư duy quản lý mới, chuyển từ mô hình quản lý hành chính sang quản lý chất lượng theo rủi ro; từ phương thức tiền kiểm sang hậu kiểm dựa trên dữ liệu và công nghệ số; từ cơ chế khuyến khích sang ràng buộc trách nhiệm, minh bạch và có chế tài xử lý nghiêm.

Ông Hà Minh Hiệp, Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn đo lượng chất lượng quốc gia chia sẻ về Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa; Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật.

Lần đầu tiên Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa yêu cầu thiết lập hệ thống giám sát chất lượng sản phẩm, hàng hóa quốc gia, kết nối dữ liệu liên ngành, hỗ trợ hậu kiểm, xử lý rủi ro chất lượng. Đồng thời, quy định quản lý rõ ràng đối với hàng hóa kinh doanh trên nền tảng số, tăng cường trách nhiệm của người bán và nền tảng trung gian trong bảo đảm chất lượng và xử lý phản ánh của người tiêu dùng.

Trong khi đó, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật, cũng có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, đánh dấu sự đổi mới toàn diện trong tư duy và phương thức quản lý lĩnh vực tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng.

Ông Hà Minh Hiệp nhấn mạnh: “Lần đầu tiên, Chiến lược tiêu chuẩn quốc gia được luật hóa như một công cụ định hướng dài hạn; đồng thời thiết lập Cơ sở dữ liệu quốc gia về tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng”.

Luật cũng quy định nguyên tắc “một sản phẩm-một quy chuẩn” trên toàn quốc, chấm dứt chồng chéo quản lý và tăng hiệu quả thực thi. Đặc biệt, cơ chế thừa nhận đơn phương kết quả đánh giá quốc tế sẽ giúp doanh nghiệp công nghệ cao tiếp cận nhanh thị trường.

Với Luật Năng lượng nguyên tử sửa đổi sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, Cục trưởng Cục An toàn bức xạ và hạt nhân Nguyễn Hoàng Linh chia sẻ, Luật Năng lượng nguyên tử sửa đổi đã thiết lập một chương riêng về nhà máy điện hạt nhân, bao quát toàn bộ vòng đời dự án, từ địa điểm, thiết kế, xây dựng, vận hành đến đóng cửa. Đặc biệt, cho phép linh hoạt áp dụng tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn của nước cung cấp công nghệ, phù hợp với điều kiện Việt Nam. Đây là bước chuẩn bị cần thiết để triển khai dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng và giảm phát thải carbon.

Cục trưởng Cục An toàn bức xạ và hạt nhân Nguyễn Hoàng Linh cho biết, Luật Năng lượng nguyên tử sửa đổi sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2026.

Điều 5 của Luật Năng lượng nguyên tử sửa đổi năm 2025 là một bước đột phá về chính sách so với Luật 2008, chuyển từ định hướng khái quát sang cụ thể, hiện đại và hội nhập. Luật không chỉ tạo điều kiện phát triển năng lượng nguyên tử, mà còn hướng tới: Làm chủ công nghệ, Bảo đảm an toàn-an ninh, Huy động nguồn lực đa dạng, Gắn kết với chiến lược phát triển bền vững và an sinh xã hội.

Tại buổi họp báo, Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định nhấn mạnh một lần nữa, 5 đạo luật lần này không chỉ tạo nền tảng pháp lý để triển khai hiệu quả các chính sách, chiến lược quốc gia về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong quản lý nhà nước, đặc biệt khi hệ thống chính quyền hai cấp đang bước vào giai đoạn vận hành thực tế.

TRÀ MY