Thách thức nào cho doanh nghiệp Việt Nam

Nền tảng cho phát triển bền vững

Quản trị công ty đóng vai trò trung tâm trong việc định hướng doanh nghiệp vượt qua những tác động phức tạp của biến đổi khí hậu. Theo ông Simon C.Y. Wong, chuyên gia quốc tế về quản trị doanh nghiệp, nếu không hành động kịp thời, thiệt hại kinh tế toàn cầu do biến đổi khí hậu có thể lên tới 38 nghìn tỷ USD vào năm 2049. Con số này nhấn mạnh sự cấp thiết của việc tích hợp các yếu tố môi trường, xã hội và quản trị (ESG) vào chiến lược kinh doanh, trong đó Hội đồng Quản trị (HĐQT) giữ vai trò dẫn dắt.

Tại Việt Nam, các doanh nghiệp lớn như Vinamilk và PAN Group đã tiên phong trong việc này. Vinamilk, chẳng hạn, đã xây dựng các trang trại bò sữa đạt chứng nhận Global GAP, tích hợp ESG vào chuỗi cung ứng để giảm phát thải khí nhà kính, trong khi PAN Group áp dụng các tiêu chuẩn quản trị quốc tế để nâng cao hiệu quả hoạt động bền vững.

Bà Phạm Minh Hương, Giám đốc Dịch vụ Tư vấn Phát triển Bền vững & Chống Biến đổi Khí hậu tại Deloitte Việt Nam, nhấn mạnh rằng, quản trị công ty không chỉ là công cụ tuân thủ mà còn là nền tảng để đạt được các mục tiêu môi trường và xã hội. Bà cho biết, việc áp dụng các chuẩn mực quốc tế như IFRS S1 (yêu cầu chung về công bố thông tin bền vững) và IFRS S2 (công bố thông tin liên quan đến khí hậu) giúp doanh nghiệp minh bạch hóa hoạt động, từ đó tăng uy tín và khả năng cạnh tranh trên thị trường toàn cầu. Ví dụ, các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam đã tận dụng chuẩn mực này để đáp ứng yêu cầu khắt khe từ các thị trường như EU và Mỹ, nơi ESG ngày càng trở thành tiêu chí đánh giá quan trọng.

Ông Lê Hoàng Hải, Phó Trưởng ban Giám sát các Công ty Đại chúng của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), khẳng định rằng, khung pháp lý tại Việt Nam đã quy định rõ ràng về quản trị công ty trong Luật Chứng khoán 2019 và Nghị định 155/2020/NĐ-CP. UBCKNN đang đẩy mạnh giám sát việc công bố thông tin ESG, với các chế tài nghiêm khắc đối với doanh nghiệp không tuân thủ. Chẳng hạn, trong năm 2023, UBCKNN đã xử phạt 15 doanh nghiệp niêm yết do chậm trễ hoặc thiếu minh bạch trong báo cáo phát triển bền vững, cho thấy quyết tâm nâng cao chất lượng quản trị công ty. Những nỗ lực này không chỉ giúp doanh nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu mà còn tạo điều kiện để họ tận dụng các cơ hội mới trong bối cảnh kinh tế xanh.

Cơ hội cho doanh nghiệp Việt

Biến đổi khí hậu mang đến cả thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh thị trường toàn cầu ngày càng ưu tiên các sản phẩm và dịch vụ bền vững. Bà Phạm Minh Hương chỉ ra rằng, doanh nghiệp có thể khai thác tiềm năng từ việc phát triển các sản phẩm thân thiện với môi trường và cải thiện hiệu quả năng lượng. Theo số liệu từ Bộ Công Thương, nếu Việt Nam nâng hiệu quả sử dụng năng lượng từ mức 1,8% hiện nay lên 2%, tác động sẽ tương đương với việc giảm 50% sản lượng điện từ than – nguồn phát thải lớn nhất hiện nay. Các doanh nghiệp như Hòa Phát đã bắt đầu đầu tư vào công nghệ sản xuất thép xanh, sử dụng năng lượng tái tạo để giảm thiểu khí thải, vừa đáp ứng yêu cầu pháp lý vừa mở rộng thị phần tại các nước phát triển.

Tuy nhiên, thách thức vẫn còn rất lớn. Ông Lê Hoàng Hải cho biết, hiện tại chỉ 14% trong số hơn 700 doanh nghiệp niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HOSE) lập báo cáo phát triển bền vững riêng biệt, và con số này giảm xuống dưới 5% nếu tính các báo cáo có ý kiến kiểm toán. Nguyên nhân chính là do khung pháp lý chưa hoàn thiện và thiếu hướng dẫn cụ thể về áp dụng chuẩn mực ESG. Để giải quyết, UBCKNN đang phối hợp với Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) để xây dựng Bộ tiêu chuẩn ESG Việt Nam, dự kiến ban hành vào năm 2026, với mục tiêu hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) – chiếm 97% tổng số doanh nghiệp tại Việt Nam – tiếp cận các quy định quốc tế.

Ông Trần Khánh Lâm, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Kiểm toán viên Hành nghề Việt Nam (VACPA), nhận định rằng, dịch vụ đảm bảo báo cáo ESG không chỉ là cơ hội cho ngành kiểm toán mà còn là động lực để doanh nghiệp cải thiện quản trị. Ông cho biết, VACPA đã hợp tác với ACCA (Hiệp hội Kế toán Công chứng Anh) để triển khai các khóa đào tạo về IFRS S1 và S2, với hơn 500 kiểm toán viên tham gia trong năm 2023. Tuy nhiên, thách thức nằm ở việc thiếu nhân lực có chuyên môn sâu về công nghệ và môi trường, đòi hỏi các chương trình đào tạo dài hạn hơn. Ví dụ, một báo cáo gần đây của PwC Việt Nam chỉ ra rằng, chỉ 20% kiểm toán viên tại Việt Nam có kiến thức cơ bản về ESG, cho thấy khoảng cách lớn cần được thu hẹp.

Để tận dụng cơ hội và vượt qua thách thức, các chuyên gia kinh tế cho rằng, doanh nghiệp Việt Nam cần tích hợp ESG vào chiến lược dài hạn, trong đó HĐQT phải đóng vai trò chủ động. Các ví dụ như Vinamilk hay Hòa Phát đã cho thấy, quản trị công ty hiệu quả không chỉ giúp giảm rủi ro mà còn tạo ra giá trị gia tăng. Đồng thời, cơ quan quản lý cần đẩy nhanh việc hoàn thiện khung pháp lý, trong khi ngành kiểm toán cần nâng cao năng lực để hỗ trợ doanh nghiệp báo cáo minh bạch. Với sự phối hợp đồng bộ, Việt Nam có thể biến biến đổi khí hậu từ thách thức thành động lực phát triển bền vững, khẳng định vị thế trong nền kinh tế toàn cầu.

Trần Hương